6.1 Gezonde voeding

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H6 voeding, vertering en gezondheid

Vandaag

Terugblik §5.5

Start hoofdstuk 6:

§6.1

Transport in houtvaten

Transport van water en mineralen vanaf wortels omhoog

-> stuwende kracht door:

• verdamping via huidmondjes zorgt voor zuigkracht
• worteldruk: nitraat en fosfaat actief opgenomen, hierdoor hogere osmotische waarde, die water uit bodem trekt

Terugblik §5.5

Je beschrijft hoe planten water en voedingszouten in plantenwortels opnemen en transporteren.

Je vergelijkt de transportroute van planten voor water en mineralen met de sapstromen voor organische stoffen.

Wortelharen nemen mineralen uit de bodem op in de cel. De concentratie in de cel is hoger dan in de bodem. Dit is een voorbeeld van

1. diffusie
2. osmose
3. actief transport
4. passief transport

Opname van water

Osmose: (A) beweegt altijd naar de plek met de (B) opgeloste stoffen.

1. A:water B: meest
2. A:water B:minste
3. A:opgeloste stoffen B:meeste
4. A:opgeloste stoffen B:minste

Stroming in de houtvaten gaat altijd

1. omhoog
2. omlaag
3. in beiden richtingen

Houtvaten

• vervoeren water en mineralen
• van wortel naar blad

water omhoog gepompt door: worteldruk, capillaire werking, verdamping

Bastvaten

• vervoeren water en organische stoffen (sacharose) 
• van blad naar de rest van de plant

waterdruk door osmose

Door welke 2 krachten wordt water in een plant omhoog getransporteerd?

In de bastvaten is de richting van de sapstroom afhankelijk van de plaats waar de suikers nodig zijn. Noem een situatie waarbij de sapstroom omhoog gaat en een waarbij deze omlaag gaat.

Transport door bastvaten

Transport door bastvaten vindt plaats onder invloed van drukverhoging door osmose bij cellen die suikers maken en drukverlaging door osmose bij cellen die suikers opnemen.

H6 voeding, vertering en gezondheid

H6 voeding, vertering en gezondheid

6.1 gezonde voeding (CE)

6.2 verteringsstelsel (CE)

6.3 enzymen (CE)

6.4 transport door de darm, opname van stoffen (CE)

6.5 opslag en afbraak in de lever (CE)

BINAS 82 (voeding en spijsvertering)

Doelen van deze les

- Je noemt factoren die van invloed zijn op de energiebehoefte van de mens.

- Je noemt de voedingsstoffen en hun functies.

- Je legt uit waardoor kleinere organismen sneller afkoelen dan grote organismen. 

- Je beschrijft een gezond voedingspatroon en de gevolgen van een ongezond voedingspatroon. 

Energiebehoefte

H5: Ruststofwisseling is afhankelijk van geslacht, lengte, leeftijd... 

Maar energiebehoefte ligt ook aan activiteit, omgevingstemperatuur en hormonen. 

Functies van voedingsstoffen

Functies voedingsstoffen

6 verschillende voedingsstoffen: 

Vetten

Eiwitten

Koolhydraten

Water

Vitamines

Mineralen

Ken van elk de functie!

Vetten = brandstof

• Noten, zaden, olie, vis
• C, O en H atomen 
• Hoge energie waarde
• Sommige zijn goed voor je, andere wat minder...

Eiwitten = bouwstof

• bouw van cellen, enzymen, hormonen.
• Noten, zaden, dierlijke producten
• C, O, H en N atomen
• Opgevouwen ketens van aminozuren 

Koolhydraten

= brandstof

• Graanproducten, rijst, fruit
• C, O en H atomen 
• Naam eindigt op ‘-ose’

Water = bouwstof

• Bouwstof voor cellen
• daarnaast transportmiddel, oplosmiddel, warmtebuffer en koelvloeistof.
• ADH 1,5 a 2 liter

Regelstoffen (beschermende stof)

Vitaminen zijn organische stoffen (gemaakt door een organisme) 

Mineralen zijn anorganische stoffen. belangrijk voor bv. osmotische waarde. Als bouwstof, onderdeel van enzymen en hormonen. 

Voedingsvezels

• Niet verteerbare plantaardige moleculen
• Cellulose (celwanden) 
• Pectine (tussencelstof) 
• Versoepelen de ontlasting 

www.voedingscentrum.nl

Evenwichtige voeding

Voeding afgestemd op energieverbruik én hoeveelheid voedingsstoffen (ADH). 

Ontbreekt de afstemming, dan kunnen welvaartsziekten of gebrekziekten ontstaan.

Alles wat je nodig hebt

Pasgeboren kind: relatief groot lichaamsoppervlak (in vergelijking met inhoud) -> snelle afkoeling

Ouder worden: inhoud neemt sneller toe dan oppervlakte -> makkelijker warmte vasthouden

Moedermelk: beschermende stoffen + antistoffen

Alles wat je nodig hebt

Na geboorte: moedermelk (bouwstoffen)

Begin: gelig (veel eiwitten)

Daarna: wit (minder eiwit, meer vet en lactose)

Vetten en koolhydraten: bouwstoffen

Nu en huiswerk

• Maak opdracht 15, 18, 19, 21
• Stel vragen

Klaar? Lees 6.2 (vanaf blz 190)

biologiepagina.nl