HEY 7.4 Emotie en economie

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

7.4 Emotie en economie

zelfbinding

gevangendilemma

non-coöperatief

dominante strategie

Geen overleg

Ongeacht de keuze van een ander

Uitkomst had beter kunnen zijn

Rekening houden met een ander

Door collectieve dwang of zelfbinding kan een gevangenendilemma worden voorkomen.

1. Juist
2. Onjuist

Wat is een voorbeeld van
collectieve dwang?

1. Belasting
2. Meeliftgedrag
3. Zelfbinding
4. Kijken naar collectieve opbrengsten

Wat is een voorbeeld van
collectieve dwang?

1. Belasting
2. Meeliftgedrag
3. Zelfbinding
4. Kijken naar collectieve opbrengsten

Wat is een juist voorbeeld van een collectief goed?

1. de straatverlichting
2. een auto
3. een potlood
4. het onderwijs

De overheid geeft veel geld uit aan collectieve goederen. Voor wie zijn de collectieve goederen bestemd?

1. burgers
2. ambtenaren
3. rijksoverheid
4. rijk, provincie, gemeente

Jan is docent, hij is geen lid van een vakbond. Er zijn wijzigingen in het CAO waardoor Jan ineens recht heeft op het doen van een studie van uit school en gaat hiervoor. Is hier spraken van meeliftgedrag?

1. Nee, vakbonden zijn er voor iedereen
2. Ja, Jan is geen lid van een vakbond maar krijgt nu wel een studie
3. Nee, dit is afgesproken voor heel Nederland
4. Ja, Jan heeft zelf niet onderhandeld.

Deelvraag

Waarom reageren mensen economisch niet altijd rationeel, maar soms emotioneel?

Battle of the sexes

Het spel ‘battle of the sexes’ is een economiespel waarbij er twee evenwichten ontstaan en de oplossing dus gezocht moet worden in andere factoren (waarover onderhandelt moet worden). 

Voorbeeld: battle of the sexes

Freddy en Carly besluiten hoe ze hun vrije dag gaan besteden:

- Carly wil graag naar de opera

- Freddy wil graag naar een voetbalwedstrijd

- Freddy houdt meer van voetbal, Carly houdt meer van opera

(een bezoek aan de voorkeursactiviteit = +1 punt)

- Ze gaan liever samen dan gescheiden

(samen = +1 punt ; gescheiden = 0 punten)

Hierdoor ontstaat de volgende opbrengstenmatrix:

Hierdoor ontstaat de volgende opbrengstenmatrix:

Door de streepjes te zetten (best-response methode), komen we op twee evenwichten: (opera, opera) en (voetbal, voetbal).

Omdat beide spelers geen dominante strategie hebben ontstaat nu een dubbel Nash-evenwicht. Dit is dan ook het kenmerkende aan de situatie die we omschrijven als ‘Battle of the sexes.’ 

Deze situatie kent daarom geen duidelijke oplossing.

Verzonken kosten

De oplossing van een spel met twee uitkomsten kan (ook) worden gevonden in het meenemen van verzonken kosten.

Verzonken kosten zijn kosten die je maakt en die niet teruggedraaid kunnen worden. 

Als je bijvoorbeeld als bakker kosten maakt door een nieuwe oven aan te schaffen, zijn dit geen verzonken kosten. Je kunt immers de oven weer verkopen en zo de kosten als het ware ‘terugdraaien’. Als je echter een medewerker een cursus laat volgen, kun je de kosten daarvan niet meer terugdraaien. Hoe kun je ‘verleden tijd’ verkopen?

De getallen in de matrix veranderen door het meenemen van verzonken kosten, zodat er maar één evenwicht ontstaat.

Voorbeeld: verzonken kosten & matrix

Stel dat Carly (uit het vorige voorbeeld) een galajurk heeft gekocht voor het bezoek aan de opera.

Die jurk kan niet meer worden teruggebracht naar de winkel en is duidelijk niet geschikt om te dragen naar een voetbalwedstrijd.

Dit verandert de opbrengstenmatrix voor Carly (voetbal krijgt nu punt minder en opera punt er bij) en ook de uitkomst van de situatie:

Dit verandert de opbrengstenmatrix voor Carly (voetbal krijgt nu punt minder en opera punt er bij) en ook de uitkomst van de situatie:

Door de jurk krijgt Carly een dominante strategie. Zij zal altijd kiezen voor de opera, wat Freddy ook zal doen. Hierdoor ontstaat er een enkel Nash-evenwicht. 

Ultimatumspel

Bij het ultimatumspel gaat het erom dat één persoon als eerste kiest en de tweede persoon mag accepteren of afwijzen. Zie voorbeeld boek.

Eerste keus: opbrengstenboom

Neem weer het voorbeeld van het getrouwde stel, Jan en Jannie, dat moet beslissen hoe ze de avond willen doorbrengen. 

Jan wil het liefst thuis voetbal kijken en Jannie wil uit eten. Maar het belangrijkste vinden ze samen zijn.

Bij een gelijktijdig spel waren er twee evenwichten:

Maar stel nu dat ze niet gelijktijdig, maar na elkaar beslissen. Dan maakt komt er wel één evenwicht tot stand, maar het maakt wel uit wie er als eerste kiest.

Stel, Jannie kiest als eerste. 

Dan wordt is de 

opbrengstenboom:

Het evenwicht ligt bij 

(uit eten, uit eten), wat 

de voorkeur heeft van Jannie. 

Je kunt laten zien wanneer echter Jan als eerste kiest, het evenwicht bij (voetbal, voetbal) zal liggen.

Rationeel of emotioneel

Rationeel: de best overgebleven optie kiezen.

Emotioneel: het weigeren van de optie om de tegenspeler niet het voordeel te geven wat ze willen nemen.

Komt vaker voor bij spelers die elkaar niet kennen.

Dictatorspel: speler 2 kan niet weigeren.

Wat is de dominante strategie?

1. 1400; 1400
2. 800 ; 1800
3. 1800; 800
4. 1000; 1000

Verzonken kosten

1. zijn specifiek van aard maar goed terug te verdienen
2. zijn specifiek van aard maar niet goed terug te verdienen
3. zijn algemeen van aard maar goed terug te verdienen
4. zijn algemeen van aard maar niet goed terug te verdienen

Aan de slag

7.4 Emotie en economie

Maken opdr. 16 t/m 20

Nakijken