4.4 De opkomst van het christendom

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

H4 De Romeinen

4.4 De opkomst van het christendom

Leerdoel

1. hoe Joden in het hele Romeinse rijk terecht kwamen
2. hoe het christendom ontstond
3. hoe het christendom werd verspreid en bestreden
4. hoe het christendom de Romeinse staatsgodsdienst werd 

De provincie Judea

• De Romeinen veroveren het woon gebied van de Joden
  
  
• Ze maken er een provincie van en noemen deze Judea

Joodse opstanden

• In het jaar 66 na Chr. brak er een opstand uit omdat een Romeinse bestuurder uit te tempel had geroofd
• Vier jaar later kwamen de Romeinen met een groot leger om weer orde op zaken te stellen
• Ze sloegen de opstand neer en vernielden de heilige tempel in Jeruzalem
• Na een andere Joodse opstand, die ook werd neergeslagen door de Romeinen, vluchten veel Joden naar Europa. De diaspora wordt dit genoemd

Jezus

• In de tijd dat de Joden verspreid raakten over Europa, was er ook een nieuw geloof in opkomst. Het christendom
  
  
• Jezus is de centrale persoon in het christendom
  
  
• Jezus was een Joodse man die door velen werd gezien als de 'messias'

• In de oude Joodse boeken staat dat er op een dag een 'messias' gaat komen die het volk zal bevrijden van de onderdrukkers
  
  
• Veel mensen dachten dat Jezus die messias was, zijn volgelingen worden Christenen genoemd
  
  
• Christus = Grieks voor messias, wat zoiets als 'gezalfde' betekent

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Om voor elkaar (maar niet voor de Romeinen!) herkenbaar te zijn, gebruikten christenen symbolen. Zo tekenden ze bijvoorbeeld een ichthus (vis) in het zand om hun geloof aan andere christenen kenbaar te maken. Als er dan een Romein in de buurt was, konden ze het symbool weer eenvoudig wissen.

Hoewel de naam ichthus, vis betekent, is het ook een afkorting van de eerste letters van: Jezus Christus, Gods zoon, (en / de) Redder, in het Grieks.

Steeds meer Christenen 

• Snel verspreid door Pax Romana
• Aantrekkingskracht van het geloof  voor armen (gelijkheid in de hemel)
• Mensen moesten zorgen voor de zieken en de zwakken

Christenen gebruikten zelden het kruis als symbool. Ze gebruikte liever het Chi Rho-teken: de eerste twee letters van de naam Christus in het Grieks. De twee letters naast het teken zijn de alpha (α) en de omega (Ω): de eerste en laatste letter van het Griekse alfabet. Hiermee gaven ze aan dat Jezus het begin en het einde was.

Christenvervolging

• De volgelingen van Jezus trekken de wereld in om het verhaal van Jezus te vertellen
  
  
• Steeds meer mensen in het Romeinse Rijk worden christen
  
  
• Veel Romeinen kregen een hekel aan Christenen o.a. omdat ze de staatsgoden niet wilden eren

• In de 3e eeuw na Chr. kreeg het Romeinse Rijk steeds meer te maken met oorlogen en hongersnoden
  
  
• Veel Romeinen dachten dat dit de schuld was van de Christenen omdat zij de goden niet wilden eren
  
  
• De Christenen werden steeds vaker vervolgd en gedood

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Keizer Nero was één van de felste tegenstanders van de christenen. Hij gaf hen de schuld van de grote brand van Rome (die hij vermoedelijk zelf had laten stichten) en liet hen op de meest gruwelijke manieren aan hun eind komen.

Dit is een schilderij uit de 19e eeuw: Nero kijkt naar het lichaam van een christen die zojuist om het leven is gebracht.

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Voor de leeuwen gooien, was een gebruikelijk doodstraf voor christenen tijdens hun vervolgingen in het Romeinse Rijk.

Het moet een gruwelijk spektakel zijn geweest, maar wat vooral indruk op de toeschouwers maakte was dat de christenen soms niet gingen vechten met de leeuwen, maar bidden tot hun god. 

De toeschouwers waren verbijsterd, maar ook nieuwsgierig: als je toch zoveel vertrouwen in je god hebt, dan moet het wel een hele goede god zijn. 

Rond het jaar 100 schreef de Romeinse historicus Tacitus:

‘In 64 was er een grote brand: de helft van Rome 

brandde af.  Al gauw werd verteld dat keizer Nero 

de brand had laten aansteken, omdat hij ruimte nodig 

had voor een nieuw paleis. Daarom gaf Nero de 

christenen de schuld. Hij liet hen zwaar straffen.

Zo kregen zij beestenvellen aangetrokken om door 

wilde honden verscheurd te worden, of ze werden 

gekruisigd, of ze werden door vuur gedood: aan het 

eind van de dag werden ze aangestoken om te dienen 

als straatverlichting.’

Deze les:

• Afsluiting 4.4: de opkomst van het Christendom
• Herhaling vaardigheid Continuïteit en verandering.
• Uitleg 4.5: Romeinen en Germanen
• aan de slag met opdrachten.

Leerdoel

1. hoe Joden in het hele Romeinse rijk terecht kwamen
2. hoe het christendom ontstond
3. hoe het christendom werd verspreid en bestreden
4. hoe het christendom de Romeinse staatsgodsdienst werd 

Constantijn de Grote

• Christenen zijn ruim 3 eeuwen vervolgd in het Romeinse Rijk. 
• Door Constantijn de Grote komt daar een einde aan:  kort voor een veldslag zou hij in een visioen een teken hebben gezien met daarbij geschreven de woorden dat de god van de christenen hem de zege belooft. 
• Hij won de veldslag en werd christen...

Constantijn de Grote ziet een christelijk teken. Gravure uit de 17e eeuw.

De overwinning van het christendom

• De vervolgingen houden op wanneer keizer Constantijn zich tot het christendom bekeert
  
  
• Hij geeft christenen in 313 godsdienstsvrijheid

• In 392 maakte keizer Theodosius van het christendom de staatsgodsdienst
  
  

• Tempels werden verwoest of omgebouwd tot kerken

• Iedere Romeinse provincie kwam onder leiding te staan van een bisschop
  
  
• De belangrijkste bisschop werd de paus, de leider van de kerk
  
  
• Ook vandaag is de paus nogsteeds de leider van de rooms-katholieke kerk

Staatsgodsdienst

• In 380 gebeurt er iets bijzonders: keizer Theodosius verplicht iedereen om christen te worden. 
• Het christendom wordt staatsgodsdienst en alle andere godsdiensten worden verboden. 
  
• Iedereen die niet christen is wordt vervolgd en hij verbiedt de Olympische Spelen, omdat ze niet christelijk zijn.
  

Romeinse munt met het hoofd van Theodosius I de Grote