Verhelderen en verdonkeren

• Tekenen
• Middelbare school
• vmbo t, havo, vwo
• Leerjaar 1

H4 Kleur

Lesdoel

• Het begrip verhelderen kunnen uitleggen en toepassen
• Het begrip verdonkeren kunnen uitleggen en toepassen

Verhelderen

Wanneer een verzadigde kleur steeds bleker wordt, dan is deze gemengd met wit. Daardoor wordt de kleur steeds minder fel . Dit noem je verhelderen. 

Ofwel wit aan een
kleur toevoegen = verhelderen

Verdonkeren

Wanneer een kleur steeds donkerder wordt, dan is er vaak zwart aan toegevoegd. Waneer met steeds meer zwart aan een kleur toevoegd noemen we dit verdonkeren. 

Onverzadigde kleuren

Wanneer kleuren gemengd zijn met zwart of wit noemen we dit onverzadigde kleuren. Ook neemt de kleurkracht dan af. 

KLEURVERZADIGING

Kleurverzadiging zegt iets over de zuiverheid van een kleur. Kleuren met een hoge verzadiging beschrijven we als 'fel, helder en diep'. Kleuren met een lage verzadiging omschrijven we juist als 'flets en grauw'.

Licht het begrip 'kleurverzadiging' toe of klik op de hotspot voor een toelichting.

Zonnebloemen, 1889

Achterkant van huizen, 1885

Vraag: In welk schilderij gebruikte Vincent vooral zuivere kleuren, en waar paste hij juist onzuivere kleuren toe?

• Zonnebloemen, 1889
• Achterkant van huizen, 1885

In welk schilderij gebruikte Vincent vooral zuivere kleuren?

1. Zonnenbloemen, 1889
2. Achterkant van huis, 1885

In welk schilderij paste Vincent vooral onzuivere kleuren toe?

1. Zonnebloem, 1889
2. Achterkant van huis, 1885

Zonnebloemen, 1889

Achterkant van huizen, 1885

Hier gebruikte Vincent vooral zuivere kleuren. Deze worden ook wel verzadigd genoemd. Dit zijn kleuren die niet gemengd zijn met wit, zwart of grijs.

Hier zie je juist vooral onzuivere kleuren. Deze worden ook wel onverzadigd genoemd. Dit zijn kleuren die gemengd zijn met bijvoorbeeld wit, zwart of grijs.

Vraag: In welk schilderij gebruikte Vincent vooral zuivere kleuren, en waar paste hij juist onzuivere kleuren toe?

• Zonnebloemen, 1889
• Achterkant van huizen, 1885

Opdracht 1

Schets een stadsgezicht of landschap met:

- Eén primaire kleur

- Twee onverzadigde kleuren

Tip: bewaar je schets, je hebt hem later nodig. 

Laat de leerlingen 5 minuten schetsen en bespreek hun bevindingen vervolgens na. Klik op de timer om deze te activeren.

Kijk goed naar de afbeelding. Hier komt zometeen een vraag over!

Vraag: Waar heeft Vincent zijn kleuren verhelderd en waar heeft hij ze juist verdonkerd?

In Sterrennacht zitten zowel verhelderde als verdonkerde kleuren.

Sterrennacht, 1889, Museum of Modern Art, New York.

Waar heeft Vincent zijn kleuren verhelderd en waar heeft hij ze juist verdonkerd?

Voor de sterren en de maan heeft Vincent de kleuren juist 'verhelderd'. De kleuren zijn gemengd met wit.

De kleuren van deze boom zijn 'verdonkerd'. Dat betekent dat Vincent zijn kleuren heeft gemengd met zwart.

Vraag: Waar heeft Vincent zijn kleuren verhelderd en waar heeft hij ze juist verdonkerd?

In Sterrennacht zitten zowel verhelderde als verdonkerde kleuren.

Sterrennacht, 1889, Museum of Modern Art, New York.

Kijk goed naar deze afbeelding hier komt zo een vraag over!

Montmartre: molens en moestuinen, 1887

Heeft Vincent hier de meeste kleuren verhelderd of verdonkerd?

1. verhelderd
2. verdonkerd

Kleursoort:

Kleurverzadiging:

Kleurgebruik:

Kleurhelderheid:

Kleurcontrast:

• primair, secundair en tertiair
  
• zuiver/onzuiver                   
  


• natuurlijk/ onnatuurlijk/ symbolisch
• verhelderd/verdonkerd
• licht-donker / warm-koud / complementair/ kleur-tegen kleur / kwaliteit
  

Loop eventueel het overzicht van de besproken begrippen nog eens door.

Eind opdracht

Je gaat je eigen onverzadigde tekening maken. 

In je tekening is duidelijk een toontrap zichtbaar van donker naar licht. 

Je kiest straks 1 primaire of secundaire kleur uit en die ga je verhelderen en verdonkeren.  Volgens de opdracht. 

Voorbeelden

Uitleg opdracht

Je gaat in de eindopdracht je stadsgezicht of landschap netjes uitwerken. 

Zorg dat je of een verloop maak van een verhelderende toontrap of van een verdonkerende toontrap. 

Maak je proces inzichtelijk voor de docent.