Thema 6 Oriëntatie + B1 Zintuigen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 6 Waarneming en gedrag (SE)

Oriëntatie Thema 6

'Zien als een vleermuis'

+

B1

Zintuigen

Lesprogramma les 1

• Leerdoelen Oriëntatie (2 minuten)
• Voorkennisfilmpje klassikaal doornemen (8 minuten)
• Zelfstandig voorkennistoets maken (max. 10 minuten)
• Context ''Zien' als een vleermuis' lezen (5 minuten)
• Opdracht 1 t/m 5 over ''Zien' als een vleermuis' maken (max. 10 minuten)

• Korte pauze voor lesuur 2 (max. 5 minuten) --> laat LessonUp openstaan!

Leerdoelen oriëntatie

1. Je kunt de werking van zintuigen beschrijven.

2. Je kunt de zintuigen noemen met hun ligging en hun prikkel.

3. Je kunt de delen van het oor benoemen met hun functie.

4. Je kunt de bouw en werking van het oog beschrijven.

5. Je kunt uitleggen wat gedrag is.

Oriëntatie

• Neem het voorkennisfilmpje door 

• Maak individueel de voorkennistoets digitaal

Klaar?

• Oriëntatie ''Zien' als een vleermuis' doorlezen

• Individueel of in duo's de bijbehorende opdrachten digitaal maken 

Lesprogramma les 2

• Leerdoelen Basisstof 1 (2 minuten)
• Uitleg B1 deel 1 (10 minuten)
• Zelfstandig opdracht 1 t/m 5 maken (max. 5 minuten)
• Uitleg B1 deel 2 lezen (5 minuten)
• Opdracht 6 t/m 12 maken (max. 10 minuten)
• Eerder klaar? Context Leefwereld: Blowen en risico op psychosen
• Oefen de Flitskaarten en maak Test Jezelf

• Lesafsluiter B1 (5 minuten)

Perceptie

Waarom zien of horen we niet altijd hetzelfde?

00:11

Wat wordt er volgens jou gezegd in dit filmpje? Laurel of Yanny?

00:21

speel deze video af voor 2 andere familie leden en schrijf op wat zij hoorden?

Kan je verklaren waarom niet iedereen hetzelfde hoorde in de vorige video?

Leerdoelen B1 (les 1)

6.1.1 Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven.

6.1.2 Je kunt de reactie van een zintuig op een adequate prikkel beschrijven.

6.1.3 Je kunt de delen van het oog en hun functie beschrijven (zie BiNaS tabel 87C2).

Neem eerst één van de volgende video's door!

De ligging van enkele zintuigen

Zintuigen in je huid

Zintuigen

Prikkels worden in het zintuig opgevangen door zintuigcellen

Een zintuigcel zet de prikkel om in een impuls

Zintuigen kunnen prikkels waarnemen, omdat ze een groot aantal zintuigcellen hebben.

Andere naam voor die specifieke cellen: receptoren of sensoren.

Interne/externe prikkels

• Externe prikkels zijn prikkels van buiten je lichaam (geluid/licht etc..)

• Interne prikkels zijn prikkels binnen je lichaam. Bijvoorbeeld osmoreceptoren, pH-receptoren

Groepen receptoren en hun prikkels

• Mechanische receptoren:                    mechanische energie (aanraking, druk, beweging, geluid)

       - gehoorreceptoren                                                                          

       - evenwichtsreceptoren

• Chemische receptoren:                        binden van bepaalde moleculen uit omgeving

       - smaakreceptoren

       - reukreceptoren

• Temperatuurreceptoren                       warmte en kou
• Pijnreceptoren                                           extreme druk, temperaturen of chemische stof
• Lichtreceptoren                                         zichtbaar licht

Mechanische 

receptoren

Werking:

1. Haartjes op de cel worden in beweging gebracht
2. Deze veroorzaken een impuls door de cel
3. De zintuigcel geeft neurotransmitter af aan de gevoelszenuwcel

Bv. receptoren van gehoorzintuigen, evenwichtszintuigen, tastreceptoren, drukreceptoren

Chemische receptoren

Werking:

1. Chemische stof bind aan receptoren op het membraan van zintuigcellen
2. Dit veroorzaakt een impuls in de cel
3. De zintuigcel geeft neurotransmitters af aan zenuwcellen

Voorbeelden: smaak en reukzintuig

Temperatuur-receptoren

• Liggen in de huid
  
  
• Reageren waarneer de temperatuur onder of boven de normwaarde van 37 graden komt.

Pijnreceptoren

• Reageren als de prikkels extreem worden/zijn zoals hitte.

• Kan ook reageren op chemische verbindingen bij beschadiging of ontsteking van weefsels.

Lichtreceptoren

• Liggen in het netvlies
  
  
• Reageren op contrasten in donker en licht
  (staafjes)
  
• Reageren op kleuren
  (kegeltjes)

Adequate prikkel 

De prikkeldrempel van geluid is laag voor de mechanische receptoren in het slakkenhuis.

Geluid is de adequate prikkel voor deze receptoren.

Als je dicht bij een bas staat dan voel je 

de trillingen ook door je lijf

De prikkeldrempel van de mechanische 

receptoren in de huid voor 

geluidsgolven ligt veel hoger. Dit is een 

niet-adequate prikkel

Prikkeldrempel

Een impuls ontstaat: 

alleen als de prikkel de drempelwaarde overschrijdt.

De prikkel moet daarom : 

• de juiste zijn 

(adequate prikkel), 

• sterk genoeg zijn.

Gewenning / adaptatie

Ontstaat bij dagelijkse blootstelling aan een prikkel.

bijv. kleding dragen, denk aan je winterjas.

De zintuigcellen geven de prikkel nog wel door maar worden steeds minder gevoelig voor de prikkel, de impulsfrequentie neemt af.

Ook de hersenen reageren niet meer altijd op de impulsen

Impulsfrequentie

Maak opdracht 1 t/m 4

Afsluiter B1

Leerdoel 1 en 2:

6.1.1 Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven.

6.1.2 Je kunt de reactie van een zintuig op een adequate prikkel beschrijven.

Bij wie hebben de reukzintuigcellen de laagste prikkeldrempel voor geur?

1. Hond
2. Mens

Match de adequate prikkel met het juiste zintuig

druk

zwaarte-

kracht

smaak-

stof

licht

lichte 

aanraking

drukzintuig

gezichts-

zintuig

evenwichts-

zintuig

smaakzintuig

tastzintuig

Zet in de juiste volgorde:

1

2

3

4

5

6

Prikkel

Receptor

Impuls

Hersenen

Impuls

Effector

Een sterkere prikkel leidt tot

1. verhoging impulssterkte
2. verhoging impulsfrequentie
3. antwoord A en B beide

We kunnen harde en zachte geluiden van dezelfde toonhoogte van elkaar onderscheiden. Dit zou kunnen komen doordat

1. de geleidingssnelheid voor harde en zachte geluiden verschillend is
2. de impulsen van beide oren niet gelijktijdig de hersenen bereiken
3. de sterkte van de impulsen in de gehoorzenuwen kan variëren
4. de impulsfrequentie in de gehoorzenuwen kan variëren

Je springt in een zwembad met koud water. Na een tijdje voel je niet meer dat het koud is, hoe komt dit?

1. Dit komt door adaptatie, de impulsfrequentie neemt af
2. De prikkeldrempel wordt lager
3. De prikkeldrempel wordt hoger
4. A en C zijn beide juist

Is de prikkeldrempel bij gewenning hoger of lager geworden?

1. hoger
2. lager

Leerdoelen B1 (les 2)

6.1.1 Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven.

6.1.2 Je kunt de reactie van een zintuig op een adequate prikkel beschrijven.

6.1.3 Je kunt de delen van het oog en hun functie beschrijven (zie BiNaS tabel 87C2).

Het oog

• Wenkbrauw => vuil en zweet tegen houden
• Traanklier      => maakt traanvocht.
• Traanvocht   => houdt oog vochtig en schoon
• Ooglid met wimpers => vuil tegen houdena
• Pupil               => licht doorlaten
• Iris                   => hoeveelheid licht regelen
• Oogwit          => is harde oogvlies, geeft stevigheid
• Traanbuis     => traanvocht afvoeren

Gezichtszintuig

• Adequate prikkel => licht
• zintuig   =>      lichtzintuig
• orgaan   =>       het oog

Bouw binnenkant oog

Licht valt op

gele vlek,

veel zintuigcellen

Blinde vlek =

oogzenuw,

geen zintuigcellen

Huiswerk

- Maak opdracht 5 t/m 13

- Neem Context 'Gehoorimplantaat' door en maak 

opdracht 14 en 15

- Oefen de flitskaarten en sluit je leerdoelen af  met Test Jezelf 

Afsluiter B1 (deel 2)

Leerdoel 3:

6.1.3 Je kunt de delen van het oog en hun functie beschrijven (zie BiNaS tabel 87C2).

Lens

Pupil

Pupil

Hoornvlies

Harde oogvlies

Vaatvlies

Netvlies

Glasachtig lichaam

Oogzenuw

Oogspier

https:

Hoeveel procent score had je?