Wat is het verschil tussen een kapitaaldekkingsstelsel en een omslagstelsel?
Wat is het verschil tussen een welvaartsvaste- en een waardevaste uitkering?
Wat is arbeidsproductiviteit?
Slide 3 - Diapositive
Opdrachten
Slide 4 - Diapositive
Speltheorie
Economische situatie waarbij mensen (spelers) afhankelijk zijn van elkaars keuzes. Bijvoorbeeld:
twee kroegen in dezelfde straat die een bierprijs moeten betalen
twee vliegmaatschappijen die een reisroute bepalen
De Macdonalds en de Burgerking die allebei gaan bepalen hoeveel reclame ze gaan maken op een bepaald station
Slide 5 - Diapositive
Hoe werkt een prisoners dillema
Een gevangenendilemma wordt vaak in een matrix weergegeven:
Slide 6 - Diapositive
Basis gevangenendilemma:
Beiden moeten tegelijk een beslissing nemen
De beslissingen staan los van elkaar maar beïnvloeden elkaar
De beslissing is eenmalig
Beiden beschikken over dezelfde informatie
Iedereen kiest voor z'n eigen belang
Het is een keuze uit twee mogelijkheden
Ze kunnen niet overleggen
Beide spelers hebben een dominantie strategie, maar wanneer ze die kiezen, is de uitkomst (collectief gezien) niet optimaal
Slide 7 - Diapositive
Bijvoorbeeld
Slide 8 - Diapositive
De beste reactie van Mc Donalds:
Als BK zijn prijs niet verlaagt,
kan MD het beste zijn prijzen wél verlagen (1.200 > 1.000)
Als BK zijn prijs wel verlaagt,
Kan MD het beste zijn prijs ook verlagen (1.100 > 900)
Slide 9 - Diapositive
Slide 10 - Diapositive
De beste reactie van Burger King:
Als MD zijn prijs niet verlaagt,
kan BK het beste zijn prijzen wél verlagen (1.600 > 1.400)
Als MD zijn prijs wel verlaagt,
Kan BK het beste zijn prijs ook verlagen (1.500 > 1.300)
Slide 11 - Diapositive
Slide 12 - Diapositive
Was het vorige voorbeeld een gevangenendilemma?
Slide 13 - Diapositive
Oplossingen:
Spelers kijken naar de collectieve opbrengsten
Sociale norm
(geloofwaardige) zelfbinding: overtuig de ander dat je geen keuze hebt om niet voor het collectief te kiezen
Onderworpen aan collectieve dwang
Slide 14 - Diapositive
Hoe krijg je deze oplossingen voor elkaar?
Onderhandelen!
Meest geloofwaardige onderhandelingsstrategie: verzonken kosten: kosten van een investering die een speler heeft gemaakt vooraf aan het spel en die niet of nauwelijks terug zijn te winnen als het spel niet doorgaat.
Slide 15 - Diapositive
Voorbeelden verzonken kosten:
Fundering van een gebouw aanleggen voordat je de vergunning hebt.
Specifiek cadeau kopen, voordat je zeker weet dat je op een feestje mag komen.
Onderhandelingen voor een nieuw regeerakkoord.
Een specifiek cursus volgen voor je werkgever, terwijl je nog niet weet of je niet ontslagen wordt.
Slide 16 - Diapositive
Collectieve goederen en het gevangenendilemma
Waarom moet de overheid daarvoor zorgen?
Er zijn geen aanbieders te vinden door het gevangenendilemma: Het individu profiteert niet van de productie, terwijl het collectief dit wel doet door middel van positieve externe effecten.
Slide 17 - Diapositive
Gevolg:
Meeliftgedrag: gedrag dat een speler opbrengsten levert, zonder dat de speler daarvoor betaald heeft.
Slide 18 - Diapositive
Beslisboom
Oplossen volgtijdelijk spel:
Beslispunten
Takken
Opbrengsten
Dezelfde werkwijze als bij de opbrengstenmatrix: uitkomsten vergelijken en hoogste uitkomst onderstrepen
Slide 19 - Diapositive
Slide 20 - Diapositive
Onder de takken: opbrengsten die horen bij de gemaakte keuzes
Bovenste getal = opbrengst speler die als eerste kiest
Onderste getal = opbrengst speler die als tweede kiest
Slide 21 - Diapositive
Economiespel als Jumbo de eerste keuze mag maken.
Onderstreep welke keuzes gemaakt gaan worden.
De oplossing van het economiespel van Jumbo en Albert Heijn als Jumbo als eerste de keuze maakt om zijn prijzen wel of niet te verlagen.
Slide 22 - Diapositive
Tot slot: tip voor gevangenendillema
Op examens vaak de vraag, leg uit waarom hier sprake is van een gevangenendillema. Antwoord als volgt:
Strategie partij 1 uitleggen
strategie partij 2 uitleggen
Uitleggen hoe beide partijen het hoogst mogelijke resultaat behalen
Uitleggen dat dit collectief gezien suboptimaal is
