1.3 No permanent living space

• History
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

1. The Age of Hunters and Farmers

1.3 no permanent living place 

What you will learn in 

this lesson

• what are hunter-gatherers?
• what are sources?
• why are sources important to learn about prehistoric people?
• why did hunter-gatherers live in small groups?
• why did hunter-hatherers have only few belongings?
• how did hunter-gatherers adapt to the climate?

lesson 1.3 : Hunter-gatherers

• For thousands of years humans lived from hunting animals and gathering fruits and vegetables. This way of life is called: hunter-gathering.
• Hunter-gatherers were nomads: they moved from place to place, following the animals they hunted.
• They lived in small groups, between 20 - 30 people.

cause-effect 

The last ice age ended around 11 500 BC, because of an increase in temperature. 

In this case, the increase in temperature was the cause: a thing because of which something happens. 

The end of the ice age is the consequence: something that happens because of something else. Because the temperature increased, the ice melted and the Dutch landscape changed.

Increase of temperature (cause) 

                       

                                              ice melted (effect)

first people started living in this area (Utrechtse Heuvelrug) (consequence) 

First, plains of grass and low bushes formed. 

From about 6000 BC, a water-rich area formed with swamps and pieces of land that flooded during high tide in Western and Northern Netherlands. 

Dense forests formed in Southern and Eastern Netherlands and a large part of the rest of Europe.

Jagers en Boeren

Regenten en Vorsten

Grieken en Romeinen

Monniken en Ridders

Steden en Staten

Ontdekkers en Hervormers

Pruiken en Revoluties

Burgers en Stoommachines

Wereldoorlogen

Televisie en Computers

Create the correct story of the video by dragging the texts to the correct place.

1

2

3

4

5

6

7

8

Europe suffered from an Ice Age while Africa became hot and dry.

Neanderthals became extinct.

1 million years ago Heidelbergensis lived 

in Europe and Africa

30,000 years ago Homo Sapiens migrated from Africa 

to Europe

The climate changed:

Homo Sapiens is the only remaining species of humans.

Heidelbergensis could not use imagination as we can

European Heidelbergensis evolved into Neanderthals and African Heidelbergensis into Homo Sapiens

sources (= bronnen)

• the people we study in history are all gone. They can no longer tell us what happened.
• So, how do we know what happened in the past?
• Answer: from the remains they left behind. 
• These remains are called SOURCES. 
• All the sources together make up the story of history.
• There are many different types of sources: 
• for instance: written and unwritten sources
• Examples of unwritten sources are:

written 

sources

unwritten sources

Drag the pictures to the correct place

sources are important because they give us:

1. water
2. information
3. solutions
4. a narrative (verhaal)

now, write down two examples of

unwritten sources

now, write down three examples of
written sources

Word Duty

Cave paintings: paintings made in caves by prehistoric humans

Prehistory: time in history before people could read and write

Sources: remains from the past

Hunting-gathering: a way of living where people hunt animals and gather food like plants and berries to survive

Nomads: people who do not live in a fixed place

KEY WORDS

What do you see?

Hunters

Het eten staat niet stil, ze moeten erachteraan. Jagen! En wat je vangt gaat mee naar huis! 

Houses or cabins?

Dit zijn tijdelijke hutten. Is het eten op, dan gaan de bewoners op zoek naar een andere plek. Dan trekken de bewoners weg. Die mensen noem je geen zwervers, maar nomaden.

What are they doing?

Vrouwen verzamelden groente en noten, maakten de huizen, verzorgden de kinderen, kookten het eten. 

De mannen gingen op jacht naar vlees. 

Maar wat hebben ze aan hun voeten? Om hun lichaam?

De eerste mensen...

Deze mensen waren jagers of verzamelaars. Zij hadden geen vaste verblijfplaats en haalden hun voedsel uit de wilde natuur. 

Jagen en verzamelen

Ze jaagden op dieren of verzamelden bessen of andere eetbare planten. 

Nomaden

Mensen die rondtrekken, jagen en verzamelen tot het eten op is.

Mensen die op deze manier leven, noemen wij nomaden. 

Vuur

Maak je met een vuursteen! Je slaat de stenen tegen elkaar tot je vonken krijgt. Met die vonken, droog stro en zuurstof kan je vuur maken!  

Op jacht!

De mensen trokken in de Steentijd het eten achterna. 

Ze aten wat er in de omgeving te vinden was. 

Gereedschap maken

Gereedschap maakten de mensen zelf. 

Van hout, steen, riet of bot. 

Een vingerkootje werd een naald, een schedel werd een kommetje.

Pijl en boog

De scherven van de vuursteen werden pijlpunten. 

Ben je zuinig op een pijl die je zelf moet maken?

Potten bakken

Klei uit de rivier kon een mooie kom of kruik worden. Niet te dun, het moet tegen een stootje kunnen. Afbakken in de zon of bij het vuur...

Bizon...bijzonder!

Een uitgestorven diersoort, waar je lekker van kon eten. 

Familie van de koe. Boezonder...

Samen sta je sterk!

De rondtrekkende volken, de nomaden, reisden in groepen rond. Dat is veiliger dan in je eentje. 

Uitgestorven diersoorten

Je ziet hier een sabeltandtijger en een mammoet. Beide zijn uitgestorven. Welke diersoorten zijn er over 50 jaar niet meer? 

Bijen? Walvissen? Olifanten?

Zoek ze allemaal

Kan jij de 6 diersoorten vinden?

Overleven

Je bent afhankelijk van de natuur. Is het winter, dan is er minder eten. Misschien ga je wel leren vissen. In de zomer is er juist meer eten. 

Je eet wat je kunt vinden, anders ga je dood. 

Een oeroude tekening...

Waarover gaat deze grot tekening?

What is the best description of Prehistory?

1. the time of which we have no written records
2. All the time BC
3. the time from the dinosaurs until Lucy
4. the time in which people lived as hunter-gatherers

Look at the source. Why are these paintings an
important source to understand what prehistoric
man thought?

Source 1: Cave paintings from Lascaux, France

1. Because in prehistory people did not write things down.
2. Because these paintings are the only remains scientists found from prehistory.
3. Because they teach us something about hunting techniques of the hunter-gatherers.
4. Because these paintings clearly show how advanced prehistoric man was.