Samenvattende les

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Gouden Eeuw van de Republiek

K: paragraaf 6.1
Z: paragraaf 6.1 (helemaal)

Tijdvak 6: Regenten & Vorsten

De tijd van regenten en vorsten

Tijdens dit hoofdstuk:

• 1568-1648: Tachtigjarige oorlog 
  
  

• Haven van Antwerpen werd afgesloten: handelschepen wijken uit naar Amsterdam

• Nederland heeft niet heel veel producten/grondstoffen
  
  
• Amsterdam wordt één grote marktplaats

Stapelmarkt

Specerijen

• Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, medicijn.

• Groeit alleen in Zuidoost-Azië.

• Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.

Verenigde Oostindische Compagnie (1602)

• Compagnieën moeten samengaan in één bedrijf.

• Hierdoor gaan ze concurrentie tegen en kunnen de winsten ook gebruikt worden in de oorlog tegen Spanje

Rijk...

• Regenten (rijke bestuurders), kooplieden en handelaren

...en arm

• Meer dan de helft van de inwoners van Amsterdam hadden geen vast werk en/of inkomen

• In het oosten en noorden van Nederland kwam er nog veel meer armoede voor: mensen leefden vooral als 'kleine' boer. Voor hen leverde de handel niet zo veel op. 

Tijd van kunst

Karel V

• Habsburger
• Koning van Spanje, Portugal, Nederland en Belgie, Luxemburg, Zuid-Amerika, Delen van Noord-Amerika en Keizer van het Duitse Rijk

Je kunt niet overal zijn

• Karel regeerde vanuit Brussel
• Stadhouders 
• Landvoogden

Centralisatie

• Karel V en zijn zoon Filips II wilde van al hun gebieden één groot rijk maken met dezelfde regels en hetzelfde geloof

Willem van Oranje

• Samen opgegroeid met Filips
• Stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht
• Voor Godsdienstvrijheid
• Overtuigde de Landvoogd Margaretha van Parma de kettervervolgingen tijdelijk te stoppen

De Beeldenstorm

• Aangemoedigd door einde vervolgingen
• Uit de hand gelopen Hagenpreek
• Protestanten vernielden Katholieke kerken

Margaretha van Parma

'IJzeren' Hertog van Alva

Plakaat van Verlatinghe

1581

• De Noordelijke Nederlanden (gewesten) besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
• Nog nooit eerder zo een koning verlaten, nog steeds wel eer voor de koning van Spanje (volkslied).
• Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe
• Republiek der zeven verenigde Nederlanden 

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

Klik hier

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. 

Tijdbalk 80 jarige oorlog (De Opstand) 1588 - 1648

12 jarige bestand

12-jarige bestand

• Er wordt toch vrede gesloten.
• 1609: de Republiek en Spanje spreken af om 12 jaar niet te vechten. 
• Prins Maurits is boos. 

Nederlandse Opstand

• Opstand begon in 1568
• In 1648 werd de Vrede van Münster gesloten 
• De Tachtigjarige oorlog was voorbij.

Nederland onafhankelijk

• 1581: Plakkaat van Verlatinghe
• 1588: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 
• 1648: Republiek erkend door Spanje

En in Nederland?

• Nederland heette vanaf 1584 de Republiek  
• republiek = land zonder koning
• De Republiek was een rijk maar nat land
• Er werd vooral melk en kaas gemaakt

Handel in de republiek

• de Republiek had graan nodig (bijvoorbeeld brood)
• Dit haalden ze uit het Oostzeegebied 
• Handelaren kochten het goedkoop in en verkochten het duur

Amsterdam als stapelmarkt

• In Amsterdam werden goederen bewaard om duur verkocht te worden
• Daarom werd Amsterdam een stapelmarkt genoemd
• Hier verdienden burgers heel veel geld mee

Amsterdam als stapelmarkt

• In Amsterdam werden goederen bewaard om duur verkocht te worden
• Daarom werd Amsterdam een stapelmarkt genoemd
• Hier verdienden burgers heel veel geld mee

de VOC

• Verenigde Oost-Indische Compagnie 
• Handelt in specerijen
• Mensen kunnen aandelen kopen in de VOC 
• VOC is heel succesvol

Nederlands Indië

Nederlands Indië in perspectief

winst investeren

• Winst van de VOC wordt geïnvesteerd in de WIC
• West-Indische Compagnie 
• Driehoekshandel = De WIC handelde met Afrika, Amerika en Europa

VOC (1602) WIC (1621)

Kaart boven:

• Paars / Groen vaarroutes VOC
• Rood vaarroute WIC
  

Kaart onder:

• Verdeling kolonies rond 1660

Waar heeft Nederland allemaal kolonies?

Indonesië, India, Zuid-Afrika, Suriname, Amerika, Taiwan

Driehoekshandel

WIC-slaven worden gebrandmerkt met het logo van de eigenaar 

stempels voor het brandmerken van slaven

Het bestuur van de Republiek

• Tijdens de Opstand (1568-1648) vocht een aantal Nederlandse gewesten tegen de Spaande koning.
• In 1588 ontstond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden: geen echte eenheid.
• Bestond uit 7 gewesten met elk een eigen bestuur.
  

Het bestuur van de Republiek

• Elk gewest had dus zijn eigen bestuur.
• Eigen wetten
• Eigen rechtspraak
• Eigen belastigen
  

Het bestuur van de Republiek

• Samen overlegden de gewesten met elkaar in Den Haag over:
• buitenlandse politiek
• verdediging van de Republiek

Het bestuur van de Republiek

• De stadhouder was ook een belangrijk bestuurder.
• Opperbevelhebber leger & vloot.
• Prins van Oranje.

Staten-Generaal

- Bepaalden het buitenlandse beleid.

- Bepaalden de verdediging van het land.

- In de Staten-Generaal zaten afgevaardigden van de gewestelijke Staten.
- Staten Generaal werd voorgezeten door de raadspensionaris

Bloei van de kunst

• Tussen 1588 - 1672 ging het goed met de Republiek.
• Amsterdam centrum wereldhandel.
• Bloeiperiode voor de kunst en wetenschap.
• Gouden Eeuw.

Regenten

• Rijke burgers met een bestuursfunctie: Regenten
  

Bijna alle belangrijke banen waren in handen van de regenten.

Bloei van de kunst

• Bijzonder, want in andere landen gaven vooral de koning en de kerk opdracht voor kunst.

• Portretten, landschappen, steden, dagelijks leven zijn geliefde onderwerpen in de Gouden Eeuw.
• Let op: niet iedereen kon dit betalen!

Bloei van de wetenschap

• In de 16e eeuw:
• Ontdekkingsreizen: nieuwe volken, planten, dieren.
• Twijfelden geleerden aan kennis uit oude boeken.
• Niet alle kennis stond in boeken.
• Zelf onderzoek doen naar de natuur en menselijk lichaam.
• Tussen 1600 - 1700 werden veel nieuwe ontdekkingen gedaan: wetenschappelijke revolutie.

Tolerantie en politiek

Willem van Oranje: 1580 pleitte voor tolerantie.

Unie van Utrecht: godsdienstvrijheid

Katholieken en Protestanten: niet eens met godsdienstvrijheid ( hun geloof ware geloof)

hoe tolerant?

Binnenshuis mocht je geloven wat je wilde, maar niet in het openbaar.