14.5 Luchtkwaliteit en longaandoeningen + 14.6 gaswisseling bij dieren

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

14.5 Luchtkwaliteit en longaandoeningen

14.5 Luchtkwaliteit en longaandoeningen

Leerdoel

14.5.1 Je kunt omschrijven wat er aan de hand is bij astma, bronchitis en longemfyseem.

In Nederland leven meer dan een miljoen mensen met een longziekte. Een longziekte kan erfelijk zijn of worden veroorzaakt door bijvoorbeeld roken.

Luchtkwaliteit

Alle lucht die we inademen is verontreinigd

• Uitlaatgassen: koolstofdioxide, stikstofdioxide, zwaveldioxide, roet, fijnstof
  
• Hoge concentratie = smog
  
• Zelfs bij parfum adem je deeltjes in
• Bij roken veel schadelijke deeltjes
• Mensen met een longziekte zijn hier extra gevoelig voor

1  Teer

• Zwart, kleverig stofje, blijft plakken                                                     aan het slijmvlies van je longen.
• Kan kanker veroorzaken. 
• Je longen worden er zwart van.
• Je trilharen werken niet meer -->                                                         slijm in de longen --> hoesten
• Aanslag op handen en tanden

2  Nicotine

• Verslavende stof in een sigaret:
• Verhoging van de hartslag en bloeddruk.
  
• Nicotine vernauwt de bloedvaten in de huid,                                     waardoor er minder zuurstof en belangrijke                         voedingstoffen vervoerd kan worden.

3  Koolstofmono-oxide

• Is een gas.
• Reukloos en kleurloos.
• Zorgt ervoor dat je rode bloedcellen niet zoveel zuurstof kunnen vervoeren. Hierdoor krijgen/hebben rokers een slechtere conditie. 

                                            

COPD

• Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte)
  
• Beschadiging van de longen, geneest niet

Chronische bronchitis

• Bronchiën zijn ontstoken waardoor er meer slijm ontstaat. 
• Bronchiën zijn blijvend vernauwd
  

Longemfyseem

Bij longemfyseem of emfyseem gaan er langzaam longblaasjes verloren. 

De longblaasjes zorgen ervoor dat zuurstof na het inademen in uw bloed komt. En dat je afvalstoffen weer kunt uitademen. 

Hoe minder longblaasjes er zijn, hoe moeilijker dit wordt. Hierdoor krijg je het benauwd.

 

Astma

• Bronchiën blijven ontstoken
  
• Aanval: spiertjes in de wand trekken samen, luchtwegen vernauwen en ademhalen gaat moeilijker
  
• Slijmvlies aan de binnenkant is verdikt
  

Kun je eerder een astma-aanval krijgen bij neus- of bij een mondademhaling?
Leg je antwoord uit.

Biologie

 14.6 gaswisseling bij dieren

Leerdoel bij 14.6 Gaswisseling bij dieren

Je kunt beschrijven hoe de gaswisseling plaatsvindt bij verschillende diergroepen.

Vandaag in de les

beschrijven hoe gaswisseling plaatsvindt bij deze diergroepen;

• zoogdieren (longen)
• amfibieën (*jong-> kieuwen /huid  * volw -> longen /huid)
• vissen (kieuwen)
• insecten   (tracheeën) 
• geen apart admhalingsstelsel

je kunt hierbij het juiste ademhalingsstelsel noemen 

Longen

Zoogdieren, vogels en reptielen: gaswisseling in longen

Reptielen

• Reptielen en amfibieën: zijn koudbloedig, de longen zijn kleiner
• Reptielen en amfibieën doen minder aan verbranding omdat ze zich niet warm (energie) hoeven te houden.
• Omdat ze minder aan verbranding doen hebben ze minder zuurstof (lucht) nodig en dus hebben ze kleinere longen.

Amfibieën 

amfibieën

•  koudbloedig, 
• longen zijn kleiner
• jong dier: gaswisseling kieuwen /huid
• volwassen:  longen en huid  
• huid met slijm waarmee ze  zuurstof opnemen

Gaswisseling huid

Kieuwen

kieuwen 

• bestaan uit kieuwbogen en kieuwplaatjes

       met haarvaten voor gaswisseling.

• water kan  vanuit de bek langs de 

       kieuwen stromen, zo wordt

       water in kieuwholten ververst

• via de haarvaten in de kieuwplaatjes wordt zuurstof in het bloed opgenomen en koolstofdioxide aan het water afgegeven

Ademen met kieuwen

Tracheeën 

Insecten: 

• gaswisseling in tracheeën,
• Stigma's zijn openingen waardoor                                                          lucht in de tracheeën stroomt.
• ze verversen lucht door pompende 

       beweging met achterlijf te maken

Insecten: Tracheeën 

Eencellige dieren: geen aparte ademhalingsorganen

gaswisseling via celmembraan, O2 opname , CO2 afgifte

Bij dit dier vindt gaswisseling via de kieuwen.

1. Juist
2. Onjuist

Welke dieren gebruiken tracheeën voor gaswisseling

1. vogels
2. insecten
3. spinnen
4. eencelligen

Bij dit dier vindt gaswisseling via de longen en de huid

1. Juist
2. Onjuist

Wat wordt er uitgewisseld bij gaswisseling bij dieren?

1. Water en koolstofdioxide
2. Zuurstof en water
3. Koolstofmonoxide en zuurstof
4. Zuurstof en koolstofdioxide

Aan de slag (228-231)

14.5 luchtkwaliteit en longaandoeningen: 2, 5, 6, 7

14.6 gaswisseling bij dieren: 2, 3, 5, 7, 9

Dank jullie wel voor jullie aandacht!