11 - Dieren en planten

• Middelbare school

Hoofdstuk 11 - Dieren en planten

Hoe kauwen dieren?

• planteneters bijvoorbeeld koeien hebben plooikiezen.
• vleeseters bijvoorbeeld een hond, hebben grote scherpe hoektanden en knipkiezen
• Alleseters, mensen hebben snijtanden en knobbelkiezen.

Een dier heeft knipkiezen. Dit dier is een

1. Planteneter
2. Alleseter
3. Vleeseter

Welke kies is in de afbeelding weergegeven?

1. een kies van een alleseter
2. een kies van een planteneter
3. een kies van een vleeseter

In het gebit van een zeehond zitten snijtanden en scherpe kiezen. Een zeehond heeft ook grote hoektanden.
Bij welke groep dieren hoort een zeehond?

1. Bij de alleseters
2. bij de vleeseters
3. bij de planteneters

Welk dier heeft de langste darmen?

Verteren is het klein maken van voedsel. Dit gebeurt in het verteringsstelsel.

Planten verteren is moeilijk dit lukt alleen als het voedsel lang in het verteringsstelsel zit.
Planteneters hebben een extra lang verteringsstelsel. Daarom heeft een koe ook een dikke buik.

Het verteringsstelsel van een mens in middellang, omdat wij alleseters zijn.

Planteneters eten plantaardig voedsel. Plantaardig voedsel is

1. gemakkelijk te verteren
2. moeilijk te verteren
3. niet te verteren

Energiebalans

Energiebalans

Dieren moeten genoeg energie uit hun voedsel binnenhalen om te kunnen overleven. 
In een energiebalans kan je zien hoeveel energie een dier binnenkrijgt en waarvoor hij die energie gebruikt

Fotosynthese

Hoe 'eten' planten?

Fotosynthese in de bladgroenkorrels

Plant neemt water op via de wortels en koolstofdioxide via de bladeren.

Zuurstof wordt afgestoten via de bladeren en glucose wordt gebruikt voor energie.

Fotosynthese

Glucose

Koolstofdioxide

Zuurstof

Water

Zonlicht

Kijk naar het schema van de fotosynthese.
Welke twee stoffen haalt de wortel uit de bodem?

1. Water & stikstof
2. Water & vitaminen
3. Water & kalk
4. Water & mineralen

Andere organismen die lijken op een ander gevaarlijk dier heet:

1. Camouflage
2. Mimicry
3. Bedekken

Waardoor worden organismen niet gegeten

Camouflage --> door niet op te vallen in hun omgeving

Mimicry --> lijken op een ander gevaarlijk dier (bijvoorbeeld zweefvliegen die op wespen lijken)

Maken van bittere stoffen (soms giftig!)

Stekels zoals de roos of brandnetels

Verdediging door goede zintuigen en vluchten

Camouflage

Niet opvallen in de omgeving

Mimicry

Lijken op een ander (giftig) dier

Dit is een voorbeeld van

1. Camouflage
2. Mimicry
3. Beide
4. Geen van beide

Dit is een voorbeeld van

1. Camouflage
2. Mimicry
3. Beide
4. Geen van beide

Hoe ademen insecten?

Insecten zoals vlinders en vliegen hebben geen longen maar: tracheeën. 

Trachee: vertakte buizen in het achterlijf gevuld met lucht. Hierdoor komt er zuurstof bij de cellen. 

Stigma: Hierdoor komt lucht met zuurstof in de trachee en gaat er koolstofdioxide naar buiten 

Diffusie

Hoe ademen vissen?

Vissen halen zuurstof uit het water met kieuwen.

Een kiew bestaat uit een kieuwboog met daaraan kieuwplaatjes

De wanden van de kieuwplaatjes zijn sterk geplooid en heel dun ze bevatten veel bloedvaatjes. 

Vanaf de kieuwplaatjes stroomt het zuurstofrijke bloed naar alle andere organen.

In de kieuwplaatjes wordt koolstofdioxide vanuit het bloed aan het water afgegeven. 

Onderdelen kieuwen

Tegenstroomprincipe

Het bloed in de kieuwen stroomt tegengesteld aan de waterstroom. Hierdoor vindt meer diffusie plaats, omdat de concentratie steeds zo groot mogelijk blijft.

gelijkstroomprincipe:  in het laatste gedeelte nauwelijks nog overdracht: concentraties worden gelijk.

tegenstroomprincipe: continu overdracht, hogere opbrengst: er blijft concentratieverschil

Tegenstroomprincipe

Bloed -->

Bloed -->

Bloed stroomt in de zelfde richting

Bloed stroomt in tegengestelde richting

<--Water

Water -->

Vervoer in insecten

- Bij insecten wordt lucht met zuurstof door tracheeën vervoerd. 

- Voedingsstoffen en afvalstoffen worden door het bloed vervoerd.

- Een insect heeft een open bloedsomloop > het bloed stroomt vrij door het lichaam.

Hoe vervoeren insecten stoffen?

• Het bloed vervoert de voedingsstoffen en de afvalstoffen
• 1 groot bloedvat
• Aan de achterkant het hart: een aantal kamers achter elkaar
• Samentrekken v/d kamers -->                   bloed stroomt van achter naar voren
• Bloedvat eindigt in de kop
• Uit het bloedvat en stroomt vrij door het lichaam (open bloedsomloop)

Hoe vervoeren planten stoffen?

• Zuigen met hun wortels water en mineralen op
• Door de vaten vervoerd
• Vaatbundel(liggen in groepjes)

Vaatbundels

Lopen van wortel tot in de bladnerven en bloemen, liggen in een kring en bestaan uit 2 soorten:

1. Houtvaten: vaten voor water en mineralen (binnenring)
2. Bastvaten: vaten voor glucose en andere voedingstoffen (buitenring)

Vervoer in planten

Wortelharen > water en mineralen opnemen.

Houtvaten vervoeren water en mineralen van de wortels naar de bladeren (omHoog).

Bastvaten vervoeren water en voedingsstoffen (o.a. Glucose) naar de wortels en de bloemen (Beneden).

De waterstroom blijft op gang doordat er water via de huidmondjes verdampt.

Houtvaten

Het water in de houtvaten gaat op 3 manieren omhoog:
1. door de zuigkracht van de bladeren
2. doordat de wortels meer water en andere stoffen opnemen worden deze stoffen omhoog gedrukt, worteldruk

3. door de capillaire werking van de houtvaten, waarbij het water aan de kanten van de houtvaten kleeft en naar boven kruipt. (het filmpje in de volgende dia legt op een natuurkundige manier uit hoe dit werkt)

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Hoe heet het onderdeel dat de voedingstoffen vervoerd in de plant?

1. vaatbuisjes
2. vaatbundels
3. haarvaten

Bij de plant zit in de buitenring de

1. Houtvaten
2. Bastvaten

Bescherming tegen kou

Dieren zijn beschermd tegen kou door:

- isolatie: dikke vacht, verenkleed of vetlaag 

- kleine oppervlakken (korte poten en kleine oren) 

- winterslaap of winterrust

Hoe heeft de poolvos zich aangepast aan zijn omgeving?

1. kleur vacht valt niet op in de omgeving
2. hij kan heel erg goed sluipen
3. zachte vacht zorgt voor warmte
4. kleine oren daardoor minder verlies van warmte

Bescherming tegen hitte

Dieren zijn beschermd tegen hitte door:

- dunne vacht of verenkleed 

- grote oppervlakken (grote oren) 

- een luchtstroom 

- hijgen

Hoe raakt de woestijnvos zijn warmte kwijt?

1. doordat hij wit is
2. doordat hij hele grote oren heeft
3. door hard te rennen