4.3 Staatsvorming en Centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H4 De tijd van Steden en staten

4.3 Staatsvorming en centralisatie 

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe staatsvorming en centralisatie begonnen in Frankrijk, mislukte in  Duitsland, op gang kwam in Engeland en hoe de Bourgondiërs de Nederlanden begonnen te verenigen

KA

Het begin van staatsvorming en centralisatie

Duitsland

Rijk Karel de Grote

2 landen ontstaan uit het rijk van Karel de Grote: Frankrijk en Duitsland

Duitsland centraliseert niet...

• Geen hoofdstad
  
• De koningen laten zich in Rome tot keizer kronen en vochten daar oorlogen uit
  
• Koningschap niet erfelijk, maar keizer werd door keurvorsten gekozen

Engeland

1066

Willem de Veroveraar, hertog van Normandië, verovert Engeland 

Feodaal Engeland

Willem de Veroveraar voert het feodale stelsel in Engeland in
Maatregelen om machtig te blijven:

• Leenmannen kregen niet één groot stuk in leen maar kleine stukjes, de beste stukken waren voor Willem zelf
• Zijn sheriffs inden belasting en spraken recht op basis van de wetten van het land

Centralisatie

Engelse koningen centraliseren hun land: bestuur vanuit één plek

Gevolg: adel en kerk verzetten zich tegen afname macht
Voorbeeld: Koning Jan Zonder Land
Ruzie met kerk: excommunicatie
Ruzie met adel: Magna Carta (1215)

1215: Magna Carta - meer invloed parlement

Frankrijk

Franse koning

weinig macht door machtige leenmannen

(Bourgondië, Normandië)

Engelsen bezaten grote delen van Frankrijk

Honderdjarige oorlog

1337-1453

Engelsen definitief uit Frankrijk verdreven

Belangrijke rol voor Jeanne d'Arc

Met behulp van de steden braken de Franse koningen de macht van hun leenmannen

Soevereiniteit

Rond 1500

• Franse koning had het hoogste gezag (soevereiniteit), al hadden veel regio's nog veel zelfstandigheid
• Vanuit Parijs wilde de koning belastingen heffen (dit kon door de opkomst van de geldeconomie), een bestuur met wetten en regels opleggen en een centrale rechtbank oprichten (centralisatie)

Versterking centrale overheid

Standenmaatschappij

In de derde stand is een nieuwe groep: burgers in de steden. 

1302: Staten Generaal voor de drie standen

Versterking centrale overheid:

• toestemming Staten-Generaal voor belastingen
• Toenemende kwaliteit van rechters en ambtenaren door gestichte universiteiten
  
• krachtigere wapens die de muren van steden en edelen kapot konden schieten

De Nederlanden 

1430

• Meeste Nederlandse gewesten onder 1 vorst: Filips van Bourgondië (of Filips de Goede)
• Begint met instellen centraal bestuur  en gerechtshof (hoofdstad Brussel)
• Door opvolgingsproblemen vanaf 1477 deel van Habsburgse rijk (Spanje)