Hfd 10.4 De toenemende westerse welvaart

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

tijdvak 10 Televisie en computer vanaf 1950

 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen

tijdvak 10 Televisie en computer vanaf 1950

 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig  van de 20e  eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen

En wie is dit in 1966?

Herhaling van de vorige k.a.'s 

In welke volgorde kwamen onderstaande groepen naar Nederland toe. Zet ze in de juiste volgorde. De eerste bovenaan, de laatste onderaan.

Syrische vluchtelingen

Migranten uit Noord-Afrika en Turkije

Migranten uit Spanje en Italië

Surinamers

Dat aan het begin van de jaren '50 Molukkers naar Nederland kwamen, heeft te maken met

1. Gastarbeiderschap
2. Dekolonisatie
3. Asiel zoeken
4. Gezinshervorming

In 1977 gijzelden Molukse jongeren treinpassagiers en kinderen en docenten van een basisschool in Drenthe.

Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen voor de Molukse kwestie die toen speelde.
Welke is een indirecte oorzaak?

1. De uitroeping van een eigen staat op het eiland Ambon door Molukkers in 1951.
2. De verovering van de Molukse eilanden door Jan Pieterszoon Coen.
3. De komst van 4.500 Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen naar Nederland.
4. Geen van genoemde antwoorden is een indirecte oorzaak.

Gastarbeiders waren mensen die in Nederland kwamen om te werken, uit welke landen kwamen de eerste gastarbeiders?

1. België en Duitsland
2. Marokko en Turkije
3. Polen en Roemenië
4. Hongarije en Griekenland

Wanneer kwamen de eerste gastarbeiders naar Nederland?

1. Vanaf de jaren 40
2. Vanaf de jaren 50
3. Vanaf de jaren 60
4. Vanaf de jaren 70

Vlak na de onafhankelijkheid van Suriname zijn veel Surinamers geëmigreerd naar Nederland. Wanneer was deze onafhankelijkheid?

1. 1965
2. 1975
3. 1985
4. 1995

Bevrijd! 1945

• De schade van de oorlog was groot
• Het aantal slachtoffers was hoog, rond de 200.000
• De infrastructuur was grotendeels vernield
• Veel machines waren door de Duitse bezetter meegenomen
• Honderdduizenden mannen waren in Duitsland tewerkgesteld tijdens de oorlog

De schade na het bombardement van Rotterdam in mei 1940 was groot, maar tijdens de vijf jaren van de Duitse Bezetting was er nog niet veel gedaan om de stad op te bouwen.

Wederopbouw 1945 - 1955

Periode van grote schaarste 

Nederland wordt geleid door minister president Willem Drees (vadertje Drees)

Grote rol voor de overheid bij de wederopbouw

De wederopbouw lukt!

• De overheid maakt met het bedrijfsleven afspraken over lonen en prijzen: geleide loonpolitiek
  
• Harmoniemodel:  we moeten samenwerken/de schouders eronder en niet zeuren!
• De overheid stimuleert de industrialisatie: Eerste industrialisatie nota: kleine bedrijven gaan samenwerken ⇒ kosten lager ⇒ prijzen lager ⇒ export stijgt


• Hulp vanuit VS: Marshallplan
• Ontstaan van een verzorgingsstaat

Het Amerikaanse Marshallplan had twee belangrijke doelen:

• Zorgen dat Europa weer wordt hersteld, zodat Amerika ook weer producten kan verkopen aan de Europeanen.
• Laten zien wie hun échte bondgenoot is: kies voor het kapitalisme van ons, en niet het communisme van de Sovjet-Unie!

De verzorgingsstaat

Willem Drees (PvdA) was tussen 1948 en 1958 minister-president.

In die periode werd langzaam de verzorgingsstaat opgebouwd, met de komst van wetten zoals de Algemene Ouderdomswet (AOW, 1957)

'Vadertje Drees' wordt dan ook wel gezien als de grote man achter

de verzorgingsstaat, hoewel sommige wetten niet eens door hem zijn bedacht.

Drees is volgens de overlevering ook van groot belang geweest bij de regeling rond de Marshallhulp. Zie daarvoor het volgende fragment. Om het fragment te zien, moet je de pagina (waar de link je brengt) verversen.

Het verhaal gaat dat Nederland de Marshallhulp heeft gekregen omdat de toenmalig minister-president Willem Drees de vertegenwoordiger van de Verenigde Staten in plaats van met een staatsbanket, met een kopje thee met een mariakaakje ontving. De vertegenwoordiger vond dat Nederland de steun blijkbaar hard nodig had en dat een land met een zo sobere minister-president het geld ongetwijfeld goed zou besteden.

bron 1

Het Marshallplan en u

Leg, met minimaal twee verwijzingen naar bron 1, uit wat de tekenaar bedoelt met de titel van de tekening 'Het Marshall-plan en U'.

Ontstaan consumptiemaatschappij      1955 - 1973

Vanaf 1955 nam de welvaart in Nederland toe; er ontstond een consumptiemaatschappij die het dagelijks leven drastisch veranderde 

Steeds meer huishoudens kregen een televisie, een auto en gingen naar op vakantie naar het buitenland.

Opkomst tv: 1955: 1% huishoudens. !960: 20% en 1970: vrijwel alle! 

Een auto, vakantie en een sigaar...

...wat een luxe!

Geef 3 voorbeelden van de explosieve groei van de welvaart in West-Europa na 1945

Oliecrisis!  1973

In 1973 ontstond een oorlog tussen Egypte & Syrië die gezamenlijk Israël aanvielen. De Westerse landen steunden Israël in deze oorlog, de Arabische landen reageerden daarop met een olieboycot bij wijze van straf. Olie werd tijdelijk schaars en de Nederlandse overheid voerde de autoloze zondag in. 

Het gevolg van deze boycot: economische stagnatie door hoge olieprijzen

0

Economische stagnatie 1973-1985

De oliecrisis leidt tot een hapering in de Nederlandse economie. Maar dat was niet de enige oorzaak van de crisis, ook van belang was het feit dat er steeds minder industrie plaatsvond in Nederland, waardoor er minder werkgelegenheid was

Oorzaken hiervan:

• arbeid wordt te duur in Nederland ->
• verplaatsing van industrie naar lage lonenlanden (China!)
• bezuinigingen en hoge rentes jagen de economie niet aan.

Informatiesamenleving   vanaf 1995

De automatisering die ontstond in de jaren 70 leidt uiteindelijk tot een nieuwe samenleving; een samenleving waar de industrie niet langer de belangrijkste werkgever is (postindustriële samenleving!). Vanaf 1995 werken steeds meer mensen in de dienstensector. 

De economie trekt weer aan in Nederland.

Neoliberalisme vergroot verschil tussen arm - rijk. 

De dienstensector is een term uit de economie en betekent dat mensen geld verdienen met het aanbieden van diensten. Voorbeelden: politie, artsen, docenten 

Stel nu een vraag over iets dat nog niet duidelijk is.

Sociaal-culturele veranderingen vanaf de jaren 60 - (eigenlijk vanaf ca. 1965 tot in jaren 80)

De toenemende welvaart heeft grote gevolgen voor de samenleving. 

1. ontkerkelijking en ontzuiling
2. opkomst van jongerenculturen
3. individualisering
4. tweede feministische golf

1. Ontkerkelijking

Steeds minder mensen waren actief lid van de Kerk, hierdoor nam de invloed van de Kerk op het dagelijks leven behoorlijk af. 

Er kwamen meer echtscheidingen, minder taboes omtrent homoseksualiteit, andere samenlevingsvormen, seks voor het huwelijk etc.

Deze ontkerkelijking werd o.a. veroorzaakt door de toenemende welvaart; hierdoor werd het gemakkelijker om kennis te nemen van  andere ideeën (door studie, tv, vakantie).

https://schooltv.nl/video/de-jaren-zestig-in-de-klas-hervormingen-in-de-kerk/#q=

2. Opkomst van jongerenculturen

De koopkracht van jongeren nam toe, doordat hun lonen stegen en ze minder vaak geld hoefde af te dragen thuis. Het geld dat ze 'over' hebben besteden ze aan luxe artikelen  als kleding, brommers, muziek en uitgaan. Jongeren creëerden subculturen  hun eigen muziek, kleding en gedrag. De jeugd werd steeds kritischer en ging zich afzetten van hun ouders en van andere autoriteiten (de overheid!)

https://schooltv.nl/video/de-jaren-zestig-in-de-klas-jeugdcultuur/

Reclame voor Phillips televisies (1954)

Bron 2

Geef, met een verwijzing naar bron 2, aan dat deze reclame een goed voorbeeld is van de economie en de maatschappij in Nederland rond de jaren 60.

Geef, met een verwijzing naar bron 2, aan dat in deze reclame wordt aangesloten bij de heersende (confessionele) opvattingen over de inrichting van de maatschappij.

Leg uit dat het toenemende televisiegebruik bijdroeg aan de ontzuiling en daarmee aan het tegenovergestelde van de gehanteerde reclameslogan (onbedoeld gevolg).

Geef aan hoe de welvaartsstaat en de consumptiemaatschappij bijdroegen aan het ontstaan van de jongerencultuur.

Sleep deze ontwikkelingen in de goede volgorde

ontzuiling 

stijgende welvaart 

Marshallplan

ontstaan jongeren- culturen

3. Individualisering vanaf midden jaren 60

Het individu kwam vanaf midden jaren ‘60 centraal te staan. Mensen werden door hun stijgende inkomen en de sociale zekerheid minder afhankelijk van hun eigen leefgemeenschap (familie, buren). Daarnaast kreeg men meer vrije tijd en nam de mobiliteit enorm toe (auto!). En werd de invloed van de kerk minder.

Men koos voortaan steeds meer zijn eigen pad

Tweede feministische golf - j '70 - '80

De Eerste feministische golf (1870 - 1920) had ervoor gezorgd dat vrouwen kiesrecht kregen en mochten studeren aan de universiteit.

De Tweede Feministische Golf richtte zich op de verbetering van de arbeidspositie van de vrouw. Vrouwen wilden volwaardig kunnen deelnemen aan het openbare leven; ze wilden een betaalde baan en een gelijkwaardige positie. Actiegroepen als M/V maatschappij en  Dolle Mina eisten meer gelijke kansen voor vrouwen.  

Tweede feministische golf

Een van de belangrijkste speerpunten van Dolle Mina:

'Baas in eigen buik'

Voortaan zou abortus legaal moeten zijn en de anticonceptiepil zou vergoed moeten worden in het ziekenfonds (de voorloper van de zorgverzekering)

Vrouwen kunnen hierdoor het krijgen van kinderen uitstellen, waardoor ze ook carrière kunnen maken

https://schooltv.nl/video/de-jaren-zestig-in-de-klas-vrouwenemancipatie/#q=

Baas in eigen buik (Dolle mina's) 

• Protest voeren met 'grappige' acties zoals 'de zaadcellen'...tegen de katholieke kerk over hun verbod op voorbehoedsmiddelen
  
• Baas in eigen baak betekent het recht op abortus en vergoeding van de kosten van de pil (sinds de jaren'60 beschikbaar, maar niet voor elke vrouw)
  
• Vanaf 1969 is de 'zedelijkheidswetgeving' vernieuwd - bijv. je kunt scheiden zonder schuld op je te nemen, voorbehoedsmiddelen zijn voor allen

Noem 3 gevolgen op langere termijn van de komst van de anticonceptiepil

Sleep de omschrijvingen naar de juiste plek 

Voor de jaren 60 

Vanaf de jaren 60 

gehoorzaamheid

verzuiling

Ontzuiling

conformeren aan de groep

welvaart

individualisering

secularisatie

Veel armoede

Wat is GEEN doel van de Tweede Feministische Golf?

1. Seksuele vrijheid
2. Recht op abortus
3. Gelijke beloning
4. Kiesrecht

De jaren 1950 kenmerken zich door

1. hard werken, zuinigheid, verzuiling
2. hard werken, ontzuiling, welvaart
3. ontkerkelijking, individualisering, verzuiling

Na WO II keerde de Verzuiling terug. Pas eind jaren '50 / begin jaren '60 begint de ontzuiling, vanwege o.a.:

1. Het poldermodel, waarmee er altijd naar een compromis werd gezocht
2. De toegenomen welvaart en de individualisering die dat met zich meebracht
3. Het einde van de Rooms-rode coalitie in 1958
4. De opkomst van de tv vanaf begin jaren '50

Sleep de 4 gebeurtenissen in de juiste volgorde. Doe dit van hoog naar laag. Bovenaan de eerste gebeurtenis, onderaan de laatste.

1. Nederland verdient veel geld met de verkoop van gas

2. Nederland verandert in een verzorgingsstaat

3. Het is de tijd van de wederopbouw

4. De economie groeit door de lage lonen en het Marshallplan

Hoe lang bestaat de multiculturele samenleving in Nederland al?

1. Migratie is van alle tijden
2. Na 1955, toen de gastarbeiders kwamen
3. Na 1949, toen de Indische Nederlanders naar Nederland kwamen
4. Vanaf het moment dat er binnen de EU vrij gereisd kon worden

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd.

Stel nu een vraag over iets dat nog niet duidelijk is