Neologisme

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Wat gaan we doen vandaag?

1. Afspraken / Kennismakingsbrief

2. Licenties

3. Neologisme

4. Starttaal lezen

5. Huiswerk

Lesdoelen

1. Ik kan uitleggen wat een neologisme is. 
2. Ik kan uitleggen welke manieren ik kan gebruiken om de betekenis van een woord op te zoeken. 

Let op:  --> mobiel weg! 

Afspraken

- niet eten, wel drinken

- tot 10 min na aanvang les naar binnen

- telefoon staat uit en zit in tas of jas, komt alleen tevoorschijn als docent het zegt

- 5 min telefoon-break

Wat is een neologisme? 

• Een neologisme is een nieuw gevormd woord. Het kan ook een bestaand, oud woord zijn dat een nieuwe betekenis krijgt. 
  
• Veel neologismen zijn eendagsvliegen, bijvoorbeeld Bokitoproof.
  
• Betekenis:
  bestand tegen (de gevolgen van) vernielzuchtig gedrag (van dieren) en vandalisme (van mensen). Genoemd naar de zilverruggorilla Bokito, die op 18 mei 2007 werd uitgedaagd door een vrouw, uit zijn dierenverblijf in Blijdorp ontsnapte en haar ernstig verwondde.
  
  
• Sommige neologismen worden zo goed in de taal opgenomen, dat ze niet meer zijn weg te denken. Dit noemen we dan ex-neologismen.
  Bijvoorbeeld e-mail, e = electronic.

Hoe kan ik de betekenis van een woord vinden? 

1. In het woord zelf.
   --> Het Nederlands kent veel woorden die hun oorsprong kennen in het Latijn. Het gaat hierbij om voor- en achtervoegsels. Als je de betekenis hiervan kent, zal dit je helpen bij het herleiden van de betekenis. (Zie lijst.)
   -->Soms is een woord een samenstelling van twee woorden die je apart wel kent. Daarmee zou je ook de betekenis kunnen herleiden. 
   
   
2. In de context van het woord.
   Kun je de betekenis herleiden uit de zin of de alinea waarin het woord staat? 
   
   
3. In het woordenboek. 

Voorbeeld: betekenis in het woord zelf

• Synoniem betekent?
  syn = gelijk (Latijn)
  oniem = naam of woord (Grieks en Frans)

• De Dikke van Dale zegt:
  sy·no·niem (bijvoeglijk naamwoord)
  1 hetzelfde betekenend: die woorden zijn synoniem
  
  sy·no·niem (het; o; meervoud: synoniemen)
  1 woord met (bijna) dezelfde betekenis: gelukwensen is een synoniem van feliciteren

De context gebruiken

• De 'context' zijn de woorden rondom het nieuwe
  woord of de voorgaande zinnen.
• De context helpt je te raden wat het woord betekent.

• Soms staat er verderop in de tekst een synoniem.
• Betekenis synoniem: een woord dat bijna hetzelfde betekent. 

Voorbeeld: betekenis in het woord zelf? 

• Drieklapskus betekent?
  

…

Voorbeeld: betekenis uit de context halen

• ‘Nederlandse mannen geven hun drieklapskus over het algemeen alleen aan vrouwen. Als ze een man tegenover zich treffen houden ze het bij een handdruk.’ (Eggeraat, 2017)
  
• … 
  
• Betekenis: Verschijnsel dat iemand een bekende bij wijze van begroeting drie zoenen geeft.
  (Typisch Nederlands, meestal in volgorde rechterwang – linkerwang – nogmaals rechterwang.) 

Oefening neologismen

Wat betekenen de volgende neologismen?

appongeluk

regenboogtaal

antiaanrandstrip

wildbreien

festivaluta

ontspullen

Werk in tweetallen, zachtjes overleg. 

Schrijf jullie bevindingen op (gebruik GEEN internet).
Over 5 minuten bespreken we de betekenissen klassikaal.

Antwoorden deel 1

• appongeluk 
  Een ongeluk waarbij een verkeersdeelnemer betrokken is die tijdens het ongeval aan het appen was.

• regenboogtaal 
  Genderneutrale taal, bv. in de aanspreking van personen.

• antiaanrandstrip of anti-aanrandstrip 
  Strip die in een onderbroek gekleefd kan worden, bij een mogelijke aanranding een berichtje stuurt naar je smartphone met de vraag of alles oké is en, als niet binnen dertig seconden geantwoord wordt, contactpersonen en hulpdiensten waarschuwt. Tegelijkertijd wordt een geur van rotte eieren verspreid om de aanrander af te schrikken.

Antwoorden deel 2

• wildbreien
  Breien in de openbare ruimte, waarin de breiwerkjes vervolgens ook ter versiering opgehangen worden, bijvoorbeeld om bomen, lantaarnpalen of bankjes heen. 

• festivaluta
  Munten of bonnen waarmee je op een festival kunt betalen voor je drankjes, eten, etc. 

• ontspullen 
  Spullen die je niet gebruikt weggooien, weggeven of tegen een laag bedrag verkopen, met de bedoeling ruimte in je huis én in je hoofd te creëren. 

Telefoon-break

Zelfstandig werken

Wat? Thema 1 opdracht 1 en 3 

Hoe? Lees paragraaf 9.6 van deel 6 in het VIA Handboek en maak opdracht 3 (blz. 92)

Hulp? Je werkt stil en zelfstandig. Bij vragen steek je je vinger op.

Tijd? Tot het einde van de les.

Uitkomst?  Stuur je email naar [e-mail] 

Klaar? Ga verder met opdracht 1 & 2 (blz. 98) 

Vooruitblik

Huiswerk:

Opdracht 1 t/m 11

Volgende week:

1. een nieuw neologisme
2. Start met VIA starttaal online

Fijn weekend alvast!