§4.3 Machtige heren, halfvrije boeren – Het hofstelsel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

§4.3 Machtige heren, halfvrije boeren 

Het hofstelsel

Herinnering

Pak je schrift

Wat hebben we vorige les besproken?

Wie, Wat, Waarom, Wanneer

Lesdoelen

Je kan uitleggen:

• Wat een domein is
• Wat horigheid is
• Hoe horigheid ontstond
• Hoe het hofstelsel werkte

Voordat je begint

Lees eerst §4.3 t/m 'Werken voor de heer'

Filmpje

Een boer in de middeleeuwen

Het Domein

In de middeleeuwen was bijna iedereen een boer

Boeren werkten op het land, maar dat was vaak niet van hen

Dit was vaak van een rijke heer of van een klooster

Dit gebied van de heer werd het domein genoemd

De horige

De boeren op het domein waren geen slaven

Maar ze waren ook niet echt vrij

Zo mochten ze bijvoorbeeld niet weg zonder toestemming

Deze halfvrije boeren noemen we horigen

Komt van het oude woord "ghehorich" wat gehoorzamen betekent. Horigen waren dus gehoorzaam (aan de heer)

Waarom horige worden?

De boeren kozen er vaak voor om horige te worden

Dit deden ze omdat het een onveilige en arme  tijd was

De heer kon de boeren beschermen

In ruil daarvoor deden ze klusjes voor de heer: herendiensten

Hij had wapens en een burcht (kasteel)

Wat is geen reden om horige te worden?

1. Armoede
2. Criminaliteit
3. Honger
4. Onveiligheid

Het hofstelsel

Het domein werd soms ook wel het hof genoemd

De horigen werkten dus op het hof van de heer

Daarvoor gaf de heer bescherming op het hof

Deze afspraak noemen we het hofstelsel

Hofstelsel

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer

(de heer)

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

Boeren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Horigen

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Akker

Ook buiten de muren werd op het land gewerkt. Dit werd gedaan door de horigen.

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

Verschillen tussen leenstelsel en hofstelsel

Leenstelsel	Hofstelsel
Afspraak tussen belangrijke edellieden (koning/hertogen)	Afspraak tussen lagere mensen (ridder/geestelijke/boer)
Gaat over een groot gebied (provincies van landen)	Gaat over een klein gebied (een dorp met omgeving)
Bepaalt hoe een gebied bestuurd wordt (politiek)	Bepaalt hoe mensen zichzelf onderhouden en met elkaar omgaan (economie/sociaal)

Filmpje

Horigen

Resumé

Pak je schrift

Schrijf voor jezelf op (of bedenk 4 vragen over) wat we deze les besproken hebben

Wie, Wat, Waarom, Wanneer

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Maken opdracht 2, 3, 4 en 5