Soorten PEG-sondes
Er zijn vier soorten PEG-sondes.
MIC-PEG
In eerste instantie wordt om technische redenen altijd een MIC-PEG geplaatst. Aan de binnenkant daarvan zit een kunststof schildje. Aan de buitenkant komt een slangetje naar buiten. In een later stadium kan deze PEG worden vervangen door een button of ballonkatheter.
Button
Een button kan een PEG-sonde vervangen. De button heeft aan de buitenzijde alleen een plaatje en geen slang. Dit maakt de button vooral geschikt voor mensen die langdurig maar met tussenpozen sondevoeding nodig hebben. In periodes dat geen sondevoeding wordt toegediend, kan het dopje van de button gesloten worden. Er zit dan geen slang in de weg. Een bekende button is de MIC-Key.
Ballonkatheter
Een ballonkatheter is een PEG-sonde die aan de binnenzijde in de maag wordt ‘vastgezet’ door middel van een ballon gevuld met water. Een veel gebruikte is de gastrotube. Een ballonkatheter kan eenvoudig in het ziekenhuis of thuis vervangen worden.
Afbeelding 1. MIC-PEG en ballonkatheter
PEGJ-sonde
De PEGJ-sonde is een speciale sonde met twee toegangswegen: één voor naar de maag (gastric) en één voor naar de dunne darm (jejunum feed poort). De plaatsing verloopt hetzelfde als bij een MIC-PEG. De ingreep duurt alleen wat langer omdat niet alleen een sonde in de maag wordt geplaatst, maar ook een sonde in de dunne darm. Deze sonde wordt veel gebruikt voor het toedienen van medicijnen bij de ziekte van Parkinson. Ook wel Duo-dopa therapie genoemd. Hierbij is een continue en gelijkmatige afgifte van medicatie, dit is ter vervanging van orale levodopa medicatie. Dit is ter vervanging van orale levodopa medicatie. Hierdoor is het functioneren over de dag gelijkmatiger. De PEG-J sonde voor Duodopa therapie wordt pas geplaatst nadat er eerst is gekeken met een neussonde gedurende één week of de therapie aanslaat.
Afbeelding 2 PEG-J met binnen sonde in de dunne darm
Inbrengen van een PEG-sonde
Een PEG-sonde wordt door een maag-, darm- leverarts geplaatst met behulp van een endoscoop. Dit is een buigzame slang met een doorsnede van een centimeter, met aan het uiteinde een kleine camera. Het beeld van de camera wordt op een monitor weergegeven. Deze ingreep vindt plaats tijdens een dag opname in ons ziekenhuis.
Voor het inbrengen van de sonde wordt een infuusnaaldje in uw hand of arm ingebracht. Via het infuusnaaldje krijgt u een ‘roesje’ (sedatie, zie verderop) toegediend, zodat u slaperig bent tijdens de ingreep. Ook wordt via het naaldje een uur voor de ingreep antibiotica toegediend.
Voorbereiding
Hier staan de voorbereidingen beschreven voor poliklinische patiënten. Mocht u al in ons ziekenhuis zijn opgenomen, dan wordt alles geregeld door de verpleegkundigen van de afdeling waar u verblijft. U kunt dan verder lezen onder het kopje Sedatie.
Om ervoor te zorgen dat er geen voedsel meer in uw slokdarm of maag aanwezig is tijdens de ingreep, is het belangrijk dat u ‘nuchter’ bent. Dit houdt in dat u de avond vóór de ingreep vanaf 24.00 uur tot na de ingreep niet mag eten of drinken. Als de ingreep ’s middags plaatsvindt, mag u ’s ochtends om zeven uur een licht ontbijt. Als u medicijnen gebruikt, kunt u deze met een klein beetje water innemen. Heeft u diabetes, vraag dan bij het maken van de afspraak of u ’s morgens vroeg kunt komen.
Omdat u tijdens de ingreep een slaapmiddel (sedatie) krijgt toegediend, mag u niet zelf naar huis rijden. Vraag daarom iemand die u na afloop weer naar huis kan brengen. Komt u voor een poliklinische afspraak, dan moet u er rekening mee houden dat u na de ingreep enkele uren op de afdeling Dagverpleging wordt opgenomen. Het is dan belangrijk dat u uw medicijnen voor 24 uur meeneemt.
Let opHeeft u een kunstmatige hartklep, neem dan vóór de behandeling contact op met de arts die de behandeling aangevraagd heeft. Gebruikt u bloedverdunners, neem dan minimaal vijf dagen vóór de behandeling contact op met de arts die deze medicijnen heeft voorgeschreven. (Dit hoeft niet als u alleen Ascal (acetylsalicylzuur) gebruikt, want dit mag u gewoon blijven gebruiken.) Als u op de polikliniek met uw behandelend arts heeft gesproken, maakt hij of zij afspraken met u of u met de bloedverdunners moet stoppen. Zo niet, neem dan minimaal een week voor de ingreep contact op met de behandelend arts.
Sedatie
Het doel van sedatie is dat u wat slaperig wordt, zodat het plaatsen van de PEG-sonde voor u minder belastend is. Deze slaperigheid treedt direct na toediening op. Hoe slaperig u bent, is niet te voorspellen. Naast het slaapmiddel wordt ook vaak een pijnstiller toegediend. Er wordt gestreefd naar een vorm van zogenaamde ‘bewuste sedatie’. Daarbij bent u wat slaperig, maar kunnen de artsen en verpleegkundigen tijdens de ingreep nog wel met u communiceren.
Door de sedatie ondergaat u de ingreep meer ontspannen. Een ander voordeel is dat u, in tegenstelling tot algehele verdoving (narcose), niet hoeft te worden beademd. Uw reflexen blijven intact, waardoor het risico op complicaties, bijvoorbeeld verslikken, kleiner is dan bij narcose. Verder bent u na de ingreep vaak vergeten wat er is gebeurd.
Hoewel het slaapmiddel voordelen heeft, zijn er ook nadelen aan verbonden. Door de sedatie gaat u oppervlakkiger ademhalen, waardoor het soms nodig is zuurstof toe te dienen. Als uw zuurstofgehalte te ver daalt, kan het nodig zijn de werking van het slaapmiddel op te heffen door u een medicijn toe te dienen. Ook kunt u minder gevoelig zijn voor de sedatiemedicatie. Regelmatig gebruik van slaapmiddelen of alcoholische dranken kan de werking ervan verminderen. Verder reageren sommige mensen wat ontremd door de toediening van het slaapmiddel. In sommige gevallen, zoals bij een slechte hart- en/of longfunctie, kan de maag-, darm- leverarts besluiten af te zien van toediening van sedatie vanwege het risico op complicaties.
De ingreep
De verpleegkundigen van de verpleegafdeling brengen u op het afgesproken tijdstip naar de afdeling Endoscopie. Als u een gebitsprothese heeft, dan moet u deze aan het begin van de behandeling uitdoen. Uw bloeddruk wordt gemeten en u krijgt een knijper aan uw vinger om tijdens de ingreep uw hartslag en het zuurstofgehalte in uw bloed te controleren.
Via een infuusnaaldje krijgt u een slaapmiddel (sedatie) toegediend, waardoor u tijdens de behandeling slaperig en ontspannen bent. Tijdens de behandeling ligt u op uw rug. De arts brengt de endoscoop in en vraagt u te slikken. Dit kan een vervelend gevoel van kokhalzen geven. Vervolgens kan de arts de slang verder opschuiven.
Zo nu en dan wordt er een beetje lucht in de maag geblazen. Hierdoor ontplooit de maag zich, waardoor de arts de binnenkant van de maag goed kan bekijken. Waarschijnlijk moet u hiervan tijdens het onderzoek, maar ook nog daarna, boeren. Dit is heel normaal, dus niet iets om u voor te schamen. Ook kan er via de endoscoop vocht en lucht worden weggezogen. Vervolgens bepaalt de arts de plaats waar de PEG-sonde via de buik naar buiten moet komen.
De buikwand wordt plaatselijk verdoofd. Er wordt een heel klein sneetje in de buikwand gemaakt. Met een speciale naald prikt de arts door de buikwand tot in de maag. Via deze naald wordt een draad in de maag gebracht. De draad wordt vastgepakt met een grijpertje aan het uiteinde van de endoscoop. De endoscoop wordt teruggevoerd en sleept nu het draadje mee naar buiten, totdat het uit de mond komt. Nu wordt de PEG-sonde aan de trekdraad aan de zijde van uw mond bevestigd. Via de mond wordt de PEG-sonde door de slokdarm en de maag door de buikwand naar buiten getrokken.
Aan de binnenzijde van de maag zorgt een plaatje aan de sonde ervoor dat de sonde niet naar buiten wordt getrokken of eruit kan vallen. Het (fixatie)plaatje op de buik zorgt ervoor dat de maag en buikwand tegen elkaar getrokken worden en de sonde niet naar binnen gaat. De wond op de buik wordt schoongemaakt en verbonden. De ingreep duurt ongeveer vijftien minuten.
Afbeelding 3. De endoscoop wordt via de mond ingebracht. De plaats waar de maag wordt aangeprikt, wordt vastgesteld.
Afbeelding 4. Via de opening naar de maag wordt een draad aan de endoscoop bevestigd. De endoscoop wordt via de mond teruggetrokken.
Afbeelding 5. Aan de mondzijde van de draad wordt de PEG-sonde geknoopt. Door aan de buikzijde aan de draad te trekken, wordt de PEG-sonde via de mond naar de maag getrokken.
Afbeelding 6. De PEG-sonde is geplaatst.
Na de ingreep
Na de ingreep wordt u opgehaald door verpleegkundigen. Het verslag van de ingreep wordt opgestuurd naar uw behandelend arts. Na een aantal uren mag u naar huis, tenzij de arts anders met u afspreekt. Een beetje pijn na de ingreep ter plaatse van het wondje is normaal. U kunt hiervoor paracetamol nemen. Door de slaapmedicatie kunt u minder snel reageren. Daarom wordt u de eerste 24 uur na de ingreep afgeraden om:
actief deel te nemen aan het verkeer
gevaarlijke machines te bedienen
belangrijke beslissingen te nemen
alcoholische dranken te gebruiken.
Mogelijke complicaties
Het plaatsen van een PEG-sonde is een veilige behandeling. Toch kan er een enkele keer een complicatie optreden, bijvoorbeeld een longontsteking. Dit kan gebeuren als u zich verslikt in de maaginhoud. Daarom is het belangrijk om nuchter te komen.
In uitzonderlijke gevallen is het mogelijk dat er geen PEG-sonde in de maag kan worden geplaatst, bijvoorbeeld door een afwijkende ligging van de maag of een maagoperatie uit het verleden. In dat geval wordt de ingreep gestaakt. Later wordt met u besproken wat de alternatieven zijn, bijvoorbeeld een radiologische of chirurgische plaatsing.
In zeldzame gevallen kan bij het aanprikken van de maag de dikke darm of een ander orgaan geraakt worden.
Het is belangrijk dat de PEG-sonde de eerste week goed vast blijft zitten, zodat er een kanaaltje kan ontstaan tussen de maag en de buikwand. Als de PEG-sonde de eerste dagen losraakt, kan de vorming van dit kanaaltje verstoord raken en kan er voeding in de buikholte komen. U merkt dit meestal doordat u toenemende buikpijn krijgt.
Tot slot kan een bloeding of infectie in de buikwand rondom de PEG-sonde ontstaan. Met name oppervlakkige infecties of wat pussige uitvloed kunnen veel voorkomen en hoeven vaak niet behandeld te worden.
Als u na de ingreep klachten heeft, kunt u contact opnemen met de arts die de behandeling heeft verricht. Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de dienstdoende maag-, darm- leverarts via de receptie.
Starten van de sondevoeding of medicatie
Als de PEG-sonde bij u is ingebracht, kunt u meestal na drie tot zes uur met de sondevoeding starten. Omdat uw lichaam aan de sondevoeding moet wennen, is het raadzaam om rustig met de voeding te beginnen. Dit gaat in overleg met uw arts en diëtist. Wanneer u start met sondevoeding of medicatie via de PEGJ-sonde, dan moet dit altijd via een voedingspomp toegediend worden. Medicatie kan direct na plaatsing gestart worden.