1F/2F Thema 2 H12 Taalverzorging

Thema 2 H12 Spelling en grammatica

Doelstellingen

- klinkers en medeklinkers

- lettergrepen

- klankzuivere en klankambigue woorden

- enkelvoud en meervoud

- verkleinwoorden

Doel: je kunt letters in alfabetische volgorde zetten.

Opdracht

Welke letter komt (direct) voor de letter?

Welke letter komt (direct) na de letter?

Letters

Het alfabet: 26 letters

Klinkers: a, e, i, o, u, y

Medeklinkers: b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, w, 

x, z

Tweeklanken: ou, au, eu, ie, ui, oe, ei, ij, aa, oo, ee, uu

Maken

Maak de opdracht 12.01 

blz. 212

Klanken en lettergrepen

Klanken: zijn verschillende geluiden die je gebruikt om het woord uit te spreken

water: w - a - t - e - r

Lettergrepen: zijn klankgroepen waarin je het woord kunt verdelen

water: wa - ter

Regels verdeling lettergrepen

Regel 1: twee klinkers worden gescheiden door één medeklinker. 

Oplossing: de medeklinker is het begin van de tweede lettergreep. 

roepen: roe - pen

praten: pra - ten   (je hoort hier 2 klinkers, namelijk aa)

deuren: deu - ren

Regels verdeling lettergrepen

Regel 2: twee klinkers worden gescheiden door meerdere medeklinkers.   

Oplossing: de eerste lettergreep krijgt één medeklinker, de tweede lettergreep de rest.  

kaarten: kaar - ten                      zingen: zin - gen

rennen: ren - nen                        barsten: bar - sten

Regels verdeling lettergrepen

Regel 3: een woord bestaat uit een combinatie van twee woorden.  

Oplossing: we verdelen het woord op de grenzen van de oorspronkelijke (originele) woorden. De oorspronkelijke woorden blijven dus intact.  

waarom: waar - om                 (niet waa-rom)                    

broodoven: brood - o - ven    (niet broo-do-ven)

huurauto: huur - au - to          (niet huu - rau - to)

Regels verdeling lettergrepen

Regel 4: de tweede (of derde, vierde...) lettergreep begint met een combinatie van medeklinkers die we moeilijk kunnen uitspreken.   

Oplossing: we verplaatsen een of meerdere medeklinkers naaar de eerste lettergreep.  

koortsig: koort - sig                    ambtenaar: amb - te - naar

erwten: erw - ten                       

Regels verdeling lettergrepen

Waarom leren? Dit is handig wanneer je een tekst schrijft en het hele woord niet op één regel past. Je mag dan niet zomaar ergens het woord afbreken en op de volgende regel beginnen. Je houdt dan ook rekening met de lettergrepen.   

Afbreekteken

hy-              ide-

ena             aal

Hoeveel lettergrepen heeft het woord

lettergrepen?

1. 3
2. 5
3. 4
4. 6

Vraag:
Welk woord is FOUT in lettergrepen verdeeld?

1. be-we-gen
2. be-val-len
3. open-baar
4. ont-van-gen

3 lettergrepen

1. telefoon
2. auto
3. kar
4. fiets

4 lettergrepen:

1. broodtrommel
2. kaas
3. sinaasappel
4. banaan

Wat is een lettergreep?

1. Een deel van een woord
2. Een letter
3. Een deel van een zin
4. Een hoofdletter

1 lettergreep

1. koek
2. koekje
3. taart
4. gebak

Het woord 'rid-der-har-nas' is in
lettergrepen verdeeld.

Zijn de lettergrepen goed ingedeeld?

1. nee
2. ja

4 lettergrepen

1. vliegtuig
2. informatie
3. vrachtwagen
4. boot

1 lettergreep

1. auto
2. bootje
3. trein
4. bus

lettergrepen
Welk woord is FOUT in lettergrepen verdeeld?

1. spe-len
2. ple-zier
3. ver-jaardag
4. van-daag

lettergrepen
Welk woord is FOUT in lettergrepen verdeeld?

1. bad-kam-er
2. ver-die-ping
3. wer-ken
4. re-ge-nen

Maken

Maak de opdrachten 12.02 t/m 12.03

blz. 214-215

Spelling op klanken

Klankzuivere woorden: woorden waarbij de klanken heel duidelijk zijn, zodat je ze eigenlijk niet verkeerd kan spellen.  

Eenvoudige voorbeelden:   

raam - koe - loop - tas - zin - ren - bar 

Spelling op klanken

klankambigue woorden: woorden waarbij de klanken niet zo duidelijk zijn. Deze woorden worden daardoor vaker fout gespeld.

(ambigue = dubbelzinnig)  

Voorbeelden:   

bodem - baai - haard -  enige - vlakbij - prijzen

Dus niet klankzuiver, want je hoort: dodum, baaj, haart, enigu, flakbij, prijsen

Welk woord is klankzuiver?

1. knakworst
2. wafel
3. frietje
4. broden

Welk woord is niet klankzuiver?

1. boom
2. kat
3. haai
4. hik

Wat is een voorbeeld van een klankzuiver woord?  

1. Hooi
2. Boos
3. Leeuw

Wat is een klankzuiver woord?

1. woord met 1 lettergreep
2. een woord die je precies spelt zoals je het uitspreekt
3. woord met een eenvoudige betekenis
4. woord met meer klankgroepen

Wat is een klankzuiver woord?

1. baard
2. doos
3. sneeuw
4. eigenlijk

Maken

Maak de opdrachten 12.04

blz. 216

Enkelvoud en meervoud

zelfstandig naamwoorden: de meesten hebben een enkelvoud en een meervoud. Sommige ZN hebben alleen een meervoud (hersens/ hersenen) en anderen hebben alleen een enkelvoud (vlees, goud, muziek, zand, politie).   

De meervoudsuitgangen van de meeste ZN zijn:   

-(e)n   (paarden, boeken, typen)

-s        (varkens, dekens, bekers)

-eren  (lammeren, eieren, kinderen)

Enkelvoud en meervoud

Regels meervoud:    

Soms moet je de laatste letter van het enkelvoud verdubbelen, anders krijg je een verkeerde uitspraak:   

- pak  pakken

- les  lessen

- pet  petten

Uitzonderingen: als bij een woord de klemtoon op de eerste lettergreep valt, is er geen verdubbeling. Vb. havik - haviken / sirene - sirenes / computer - computers

Enkelvoud en meervoud

Regels meervoud:    

Soms moet je een klinker weglaten:   

- paal  palen

- beer  beren

- boom  bomen

Enkelvoud en meervoud

Regels meervoud:    

Van veel woorden eindigt het meervoud op -s. Meestal komt de -s direct achter het zelfstandig naamwoord, dus zonder apostrof (-'s):   

- café  cafés 

- sirene  sirenes

- computer  computers

Enkelvoud en meervoud

Regels meervoud:    

Je plaatst een apostrof, dus -'s als dat nodig is voor de uitspraak. Dit geldt meestal bij de klinkers a, o, u en y.   

- opa  opa's

- accu  accu's

- piano  piano's

Enkelvoud en meervoud

Regels meervoud:    

Soms verandert de laatste letter bij de -s of de f.

- huis  huizen

- neef  neven

Uitzonderingen zijn:

- fotograaf  fotografen

- paragraaf  paragrafen

- kaars  kaarsen

Enkelvoud en meervoud

Regels meervoud:    

Een woord dat in het enkelvoud eindigt op -ee krijgt in het meervoud -ën.

- zee  zeeën

- slee  sleeën

- idee  ideeën

Enkelvoud en meervoud

Regels meervoud:    

Bij woorden die in het enkelvoud eindigen op -ie is het vaak lastig om het meervoud te vinden. De regel is:

- Valt de klemtoom niet op de -ie, dan komt er geen extra -e. dat in het enkelvoud eindigt op -ee krijgt in het meervoud -ën.

- knie  knieën  (klemtoon valt op -ie)

- kolonie  koloniën (klemtoon valt niet op -ie)

Maken

Maak de opdrachten 12.05

blz. 219

Verkleinwoorden

Verkleinwoorden:    

In heel veel gevallen komt er -je -tje of -etje achter het woord. Soms komt er nog een extra medeklinker bij het verkleinen van een woord (bijv. rol - rolletje)n. 

Verkleinwoorden

Regels verkleinwoorden:    

Woorden die eindigen op -m krijgen meestal -pje er achter.

- riem  riempje

- boom  boompje

Uitzonderingen:

- kom  kommetje

- boterham  boterhammetje

Verkleinwoorden

Regels verkleinwoorden:    

Woorden die eindigen op -ing krijgen meestal -inkje of - -ingetje achter het woord.

- ketting  kettinkje

- tekening  kettinkje

- ring  ringetje

Verkleinwoorden

Regels verkleinwoorden:    

Woorden die eindigen op -a -é -o of -u krijgen een extra klinker in de verkleinvorm.

- paraplu  parapluutje

- op  opaatje

- auto  autootje

Woorden die eindigen op -i krijgen -ie in de verkleinvorm.

- taxi  taxietje

- tosti  tostietje

Verkleinwoorden

Regels verkleinwoorden:    

Woorden die eindigen op -y, woorden die een afkorting zijn of woorden die een cijfer bevatten, krijgen in de verkleinvorm. een apostrof ( ' )

- baby  baby'tje

- pony  pony'tje

- sms  sms'je

- A4  A4'tje

Onthoud ook de volgende verkleinvormen: - jongen jongetje - machine machientje - aspirine aspirientje - lade laadje 

Maken

Maak de opdrachten 12.06-12.07

blz. 222-223