2.4 energievoorziening

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Wat gaan we doen?

• Herhaling over 2.3
• Lezen uit 2.4
  
• Uitleg of zelfstandig: energievoorziening Nederland en Frankrijk.
• Huiswerk maken

Lesdoelen (+ maken WB blz. 61+62)

• Je weet hoe Nederland en Frankrijk in hun energie voorzien.
• Je begrijpt waarom de energievoorziening van een land deels afhankelijk is van de natuurlijke omstandigheden.
• Je kunt verschillen in de Nederlandse en Franse energievoorziening verklaren.

Leerdoel 2.3 1): Noem drie manieren waarop (vormen van) energie vervoerd kunnen worden.

Leerdoel 2.3 2): Noem een belangrijk knooppunt in de infrastructuur voor het vervoer van aardolie en aardgas.

Leerdoel 2.3 3): Waarom is het cruciaal dat we over de wereld een netwerk hebben om energie te transporteren? Leg uit met een voorbeeld.

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Hoeveel en welke energie verbruiken Nederland en de wereld?

Bekijk goed de onderstaande bron (te vergroten) en beantwoord vervolgens drie vragen.

Welke drie bronnen van energie gebruiken we het meest in Nederland?

Hoeveel % van de energie die we in Nederland verbruiken is hernieuwbaar (= duurzaam)?

Loopt Nederland daarmee voor of achter in de wereld op het gebied van hernieuwbare energie?

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Hoeveel en welke energie verbruiken Nederland, de wereld en Frankrijk?

Bekijk nu goed de Franse diagram (rechts) en beantwoord vervolgens twee vragen.

Let op: er zijn verschillende kleuren gebruikt!

Frankrijk

Welke bron van energie gebruiken ze het meest in Frankrijk? En voor hoeveel % gebruiken we deze bron in Nederland?

Hoeveel % van de energie in Frankrijk is afkomstig uit waterkracht(centrales)? En in Nederland?

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Hoeveel en welke energie verbruikt Frankrijk?

Twee belangrijke energiebronnen die Nederland weinig gebruikt:

• waterkracht (hydro-elektriciteit)
• kernenergie

Waarom gebruikt Frankrijk ze wel?

• het reliëf in Frankrijk laat water (snel) stromen.
   Het landschap in Nederland kent daarvoor te weinig reliëf.
• Frankrijk heeft weinig fossiele brandstoffen in de grond.
• Frankrijk heeft wél uranium in de grond.

Frankrijk

Waarom gebruiken we dus in Nederland geen waterkracht(centrales)?

Frankrijk gebruikt veel meer kernenergie dan Nederland. Noem twee redenen waarom dit zo is.

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Hoeveel en welke energie verbruikt Frankrijk?

Hoe werkt hydro-elektriciteit, oftewel waterkracht in Frankrijk?

• Stroming van de rivier alleen is te weinig kracht voor Frankrijks elektriciteitsbehoefte
• Grote dam houdt rivierwater tegen in het stuwmeer
• Water uit stuwmeer stroomt door buizen en drijft turbine aan
• Dynamo zet beweging om in elektriciteit (denk: fietslamp)

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Hoeveel en welke energie verbruikt Frankrijk?

Hydroelektriciteit kent voor- en nadelen.

Voordelen	Nadelen
Na aanleg van de stuwdam komt er geen CO2 meer vrij	Mensen en dieren moeten verhuizen, omdat het stuwmeer eerst droog land was Barrière voor parende vissen als er geen vistrap is aangelegd

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Hoeveel en welke energie verbruikt Frankrijk?

Hoe werkt kernenergie in Frankrijk?

• Kernenergie kan een oplossing kan zijn om CO2-uitstoot te verminderen. 
• Maar kernenergie heeft een imagoprobleem: Chernobyl (1986) en Fukushima (2011)
  

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Hoeveel en welke energie verbruikt Frankrijk?

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Hoeveel en welke energie verbruikt Frankrijk?

Kernenergie kent voordelen en nadelen.

Voordelen	Nadelen
Stoot geen CO2 uit Levert erg veel energie op Grote voorraad goedkoop winbaar uranium Winbaar in veel werelddelen, dus geen afhankelijkheid van andere landen	Blijft een uitputbare brandstof (uranium) Als het misgaat, gaat het goed mis Door goedkope productie worden de kosten voor vervuiling vaak niet meegerekend Kernafval is levensgevaarlijk en moet goed opgeborgen worden

H2: Bronnen van energie

2.4: Energievoorziening

Lesdoelen: herhaling

• Je weet hoe Nederland en Frankrijk in hun energie voorzien.
  
• Je begrijpt waarom de energievoorziening van een land deels afhankelijk is van de natuurlijke omstandigheden.
  
• Je kunt verschillen in de Nederlandse en Franse energievoorziening verklaren.

• Afronden WB blz. 60-61

H5: Energie in Frankrijk

§2: Kernenergie: hoe het werkt

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H5: Energie in Frankrijk

§2: Kernenergie: hoe het werkt

Hoe werkt kernenergie?

Een kerncentrale bestaat uit drie delen:

1. Atoomkernen van uranium worden in een reactorvat gesplitst. Hierbij komt warmte vrij (kernenergie). Deze warmte laat het water koken, waardoor er stoom naar boven vliegt.
2. De stoom drijft een turbine en dynamo aan die samen elektriciteit opwekken.
3. De stoom wordt afgekoeld om er weer water van te maken.

H5: Energie in Frankrijk

§2: Kernenergie: hoe het werkt

Huiswerk

Regels

• Samenwerken alleen op fluistertoon
• Weet je het antwoord niet? Lees de tekst in je LB (samen) nog eens goed door
• Komen jullie er samen niet uit? Stel je vraag aan de docent
  

Lezen LB	§2	blz. 66-67
Maken WB	§2: 1c, 2b, 2c, 3, 4, 5 en 6 (tip: atlas- en basisboekvragen eerst!)	blz. 74-75
	Leerdoelen §2 samenvatten	blz. 83

H5: Energie in Frankrijk

§3: Bronnen

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H5: Energie in Frankrijk

§3: Bronnen: Nadelen van kernenergie

Hoe werkt kernenergie?

Kernenergie kent voordelen (§2) en nadelen (§3).

Voordelen	Nadelen
Stoot geen CO2 uit Levert veel energie op Grote voorraad goedkoop winbaar uranium Winbaar in veel werelddelen, dus geen afhankelijkheid van andere landen	Blijft een uitputbare brandstof Als het misgaat, gaat het goed mis Door goedkope productie worden de kosten voor vervuiling vaak niet meegerekend Kernafval is levensgevaarlijk en moet goed opgeborgen worden

H5: Energie in Frankrijk

§3: Bronnen: Nadelen van kernenergie

Wat zijn de nadelen van kernenergie?

Maar wegen de voordelen van kernenergie op tegen de nadelen..?

H5: Energie in Frankrijk

§3: Bronnen: Nadelen van kernenergie

Wat zijn de nadelen van kernenergie?

Als het fout gaat, kan het goed fout gaan in zo'n kerncentrale. Dan is er sprake van een meltdown (kernsmelting):

1. Versnelde atoomsplijting leidt tot extreem veel warmte
2. Reactor smelt door betonnen constructie de grond in
3. Heel veel radioactieve straling komt in de atmosfeer terecht

Radioactieve straling wordt gemeten met een geigerteller. Als deze te hoog uitslaat moet je uit de buurt blijven, want deze straling is levensgevaarlijk. Als je klachten krijgt is het eigenlijk al te laat!

H5: Energie in Frankrijk

§3: Bronnen: Nadelen van kernenergie

Wat zijn de nadelen van kernenergie?

Hoe gevaarlijk is kernenergie eigenlijk voor ons bestaan op aarde?

H5: Energie in Frankrijk

§4: Transportnetwerken

De Geo 3 VMBO-KGT

Benodigdheden:

- gekleurde blaadjes voor lagen

- klei voor sedimentgesteente

H5: Energie in Frankrijk

§4: Transportnetwerken

Hoe zie je het transport van energie(bronnen) in het landschap?

De fossiele brandstoffen worden gewonnen en getransporteerd binnen en buiten Europa.

• Aardgas wordt als vloeibaar gas (liquid natural gas, lng) via pijpleidingen vervoerd. Dit lng is sterk afgekoeld en 600x kleiner dan aardgas. De Groningse gasbel was voor NL voor eigen gebruik en export, maar FR moet aardgas importeren. Dit gas komt uit Rusland, en misschien binnenkort ook uit de VS.

H5: Energie in Frankrijk

§4: Transportnetwerken

Hoe zie je het transport van energie(bronnen) in het landschap?

De fossiele brandstoffen worden gewonnen en getransporteerd binnen en buiten Europa.

• Aardolie wordt door zowel NL als FR ingevoerd. Dit gebeurt via La Havre (grootste importeur) en Rotterdam waar terminals met overslag- en opslaginstallaties voor aardolie zijn geplaatst. Ook kan er olie worden omgezet in andere brandstoffen in de aardolieraffinaderijen bij bijv. Europoort. Deze olie e.a. brandstoffen worden via pijpleidingen en vrachtwagens verder Europa ingevoerd.

H5: Energie in Frankrijk

§4: Transportnetwerken

Hoe zie je het transport van energie(bronnen) in het landschap?

De fossiele brandstoffen worden gewonnen en getransporteerd binnen en buiten Europa.

• Kolen worden in FR en NL niet meer gewonnen, maar wordt nog wel ingevoerd om in de industrie gebruikt te worden. Ook deze producten komen in de havens aan, waarvan Rotterdam de belangrijkste overslaghaven is. De Franse havens voeren minder in, doordat Frankrijk zelf relatief weinig kolen gebruikt. 

H5: Energie in Frankrijk

§4: Transportnetwerken

Hoe zie je het transport van energie(bronnen) in het landschap?

Nederland en Frankrijk zijn op dit moment niet zelfvoorzienend genoeg om het eigen land te voorzien in de energiebehoefte. Het zou daarom een idee zijn om samen te werken in een zogenoemde Energie-unie, waarbij Europese landen samen voor (groene) energie zorgen.

H5: Energie in Frankrijk

§4: Transportnetwerken

Hoe zie je het transport van energie(bronnen) in het landschap?

Kijkvragen deel 1 (00:00-04:50):

1. Wat gebeurt er met opgewerkte energie in Europa binnen de Energieunie?
2. Waarom is de kerncentrale goed voor Fessenheim?
3. Om welke twee redenen kan de kerncentrale in Fessenheim niet zomaar dicht?

Kijkvragen deel 2 (09:55-eind):

1. Frankrijk is tegen een Energieunie. Welk voorbeeld van Franse weerstand geeft de verslaggever?
2. De Europese Unie ("Brussel") is vóór een Energieunie. Welk milieuargument en welk politiek argument geeft de verslaggever?
3. Bedenk waarom een nationale overheid niet graag spreekt van een 'unie'.

deel 1

1. Overschotten van opgewerkte energie wordt verspreid over de lidstaten van de Europese Unie.
2. De kerncentrale in Fessenheim zorgt voor werkgelegenheid en inkomsten.
3. (1) Frankrijk is voor een groot gedeelte (75%) afhankelijk van kernenergie, en bij sluiting is er niet zomaar een goede vervanging. (2) Kernenergie staat symbool voor de Franse onafhankelijkheid.

deel 2

1. Frankrijk weigert overschotten aan zonne-energie uit Spanje te gebruiken.
2. milieuargument: het is efficiënter om de verschillende hernieuwbare energie op te wekken in landen waar deze energie in overvloed aanwezig is, vb. in Spanje schijnt veel de zon en in Nederland waait het hard. politiek argument: als één unie kan de EU energie inkopen, waardoor het sterker staat tegen bv. Rusland, omdat de EU groter is dan één lidstaat.
3. Een nationale overheid spreekt niet graag van een unie, omdat de nationale overheid soevereiniteit moet afgeven aan de Energieunie of EU. Dit betekent dat de nationale overheid dan niet meer zelf kan beslissen over energiekwesties.

H5: Energie in Frankrijk

§4: Transportnetwerken

Hoe zie je het transport van energie(bronnen) in het landschap?

Kijkvragen deel 1 (00:00-04:50):

1. Overschotten van opgewerkte energie worden verspreid over de lidstaten van de Energieunie/Europese unie.
2. De kerncentrale in Fessenheim zorgt voor werkgelegenheid en inkomsten.
   
3. (1) Frankrijk is voor een groot gedeelte (75%) afhankelijk van kernenergie, en bij sluiting is er niet zomaar een goede vervanging. (2) Kernenergie staat symbool voor de Franse onafhankelijkheid.

Kijkvragen deel 2 (09:55-eind):

1. Frankrijk weigert overschotten aan zonne-energie uit Spanje te gebruiken.
2. milieuargument: het is efficiënter om de verschillende hernieuwbare energie op te wekken in landen waar deze energie in overvloed aanwezig is, vb. in Spanje schijnt veel de zon en in Nederland waait het hard. politiek argument: als één unie kan de EU energie inkopen, waardoor het sterker staat tegen bv. Rusland, omdat de EU groter is dan één lidstaat.
3. Een nationale overheid spreekt niet graag van een unie, omdat de nationale overheid soevereiniteit moet afgeven aan de Energieunie of EU. Dit betekent dat de nationale overheid dan niet meer zelf kan beslissen over energiekwesties.

H5: Energie in Frankrijk

§4: Transportnetwerken

Lesdoelen: herhaling

• Je kunt de transportnetwerken van aardgas, aardolie en kolen in Nederland en Frankrijk intekenen.
• Je kunt de keuze voor de locaties van raffinaderijen en overslaghavens toelichten.
  

• Finish WB 83