Verlichting HC les 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Verlichting

Agenda

1.Vraag van vandaag

2.Uitleg

3. Aan de slag!

4. Afsluiten

Vraag van vandaag

Hoe kon de Verlichting ontstaan, op welke maatschappelijke vlakken had de Verlichting invloed en wat was die invloed?

Verlichting

'Periode (18e eeuw) waarin een kritische houding ontstond tegenover geloof en traditie en een groot vertrouwen in de mogelijkheid de wereld rationeel te doorgronden.'

Verlichting

Rationalisme leidt tot een ideale samenleving:

- sociale verhoudingen

- rechtspraak

- politiek

- godsdienst

- economie

Verlichtingsideeën

- verstand en rede gebruiken (rationalisme en empirisme)

- strijden tegen misbruik van kerk en staat:

* tegen absolutisme (voor volkssoevereiniteit)

* voor religieuze tolerantie

* tegen standensamenleving

> verschil tussen gematigde en radicale stromingen

Leg in je eigen woorden uit wat rationalisme is.

Leg in je eigen woorden uit wat empirisme is.

Interview afnemen

1. Empirisme
2. Rationalisme

Filosofische redenering

1. Empirisme
2. Rationalisme

Onderzoek naar Julius Caesar

1. Empirisme
2. Rationalisme

Europa 18e eeuw

verschillende bestuursvormen:

- absoluut vorst(Frankrijk)

- regenten en stadhouder (Republiek)

- koning en parlement (Engeland)

traditie en geloof (nog) erg belangrijk

Wetenschappelijke Revolutie

systematisch kennis verwerven:

- empirisme (waarneming)

gevolgen:

- ontdekking van natuurwetten

- vooruitgangsgedachte

Verlichting

Rationalisme leidt tot een ideale samenleving:

en opkomst rationalisme

- sociale verhoudingen

- rechtspraak

- politiek

- godsdienst

- economie

Sociale verhoudingen

Uitgangssituatie:
- veel ongelijkheid

- standensamenleving

Verlichte denkers:

- alle mensen hebben natuurrechten

- gelijkheid voor alle achtergestelde groepen

- vrijheid voor individuele burger

Rechtspraak

Uitgangssituatie:
- lijfstraffen

- bewijzen in rechtspraak vaak onbetrouwbaar

Verlichte denkers:

- straffen moeten doel dienen

- mensen moeten hun leven kunnen verbeteren

- geen lijstraffen/doodstraf

Politiek

Uitgangssituatie:
- absolutisme

- koning en parlement

- regenten

Verlichte denkers:

- sociaal contract (John Locke) 

- Trias Politica (Charles Montesquieu)

- algemene wil (Jean-Jacques Rousseau)

Sociaal contract

Uitgangssituatie:

vorst heeft absolute macht door droit divin

Locke

contract tussen burgers en vorst:

* burgers dragen taken over aan vorst

* vorst beschermt burgers door wetgeving

* als een vorst dit niet goed doet, mag hij afgezet worden

John Locke (1632-1704)

Trias Politica

(Montesqiue)

Kenmerken:
- uitvoerende macht (regering)

- wetgevende macht (parlement)

- rechterlijke macht (rechtspraak)

DEMOCRATIE

Algemene wil

Uitgangssituatie:

vorst heeft absolute macht door droit divin

Rousseau

* alle mensen zijn gelijk

* soevereiniteit ligt bij het volk

* directe democratie

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Locke en Rousseau

Locke

volk = adel + rijke burgers

(Engeland)

Rousseau
volk = alle burgers

(Frankrijk)

uitgangspunt:

alle mensen zijn gelijk

dus: volkssoevereiniteit

uitgangspunt:

beperkte groep burgers vormen het volk

Godsdienst

Uitgangssituatie:
- (natuur)rampen zijn een straf van God

- De Bijbel is de waarheid/leidend 

- bijgeloof

Godsdienst

Verlichte denkers:

- mechanistisch wereldbeeld/deïsme

- religieuze tolerantie (Voltaire) 

- scheiding kerk en staat

- God is de schepping (Spinoza) 

Francois-Marie Arouet (Voltaire) (1694-1778)

Baruch Spinoza (1632-1677)

Vraag van vandaag

Hoe kon de Verlichting ontstaan, wie waren  de hoofdrolspelers ,op welke maatschappelijke vlakken had de Verlichting invloed , en wat was die invloed?