10.3 Europa: van verdeeld naar één

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

De Europese eenwording 

• Streven naar Europese integratie door:
• - voorkomen Europese oorlog / einde rivaliteit Dld-Fr
• - einde nationalisme in Europa > economische groei
• - angst voor uitbreiding communisme (zie ook Marshallpan)
• Europese Gemeenschap voor kolen en staal (EGKS, 1950):
• - Robert Shuman belangrijk 
• - Frankrijk/BRD/Italië/Benelux
• - kolen en staalproduktie onder één bestuur > begin integratie

Uitbreiding Europese integratie:

• EEG en Euratom (1957)
• Europese Gemeenschap (1967):
• - EGKS/EEG/Euratom samen
• - Europese Commissie (Brussel)
• - landbouwbeleid belangrijk
• Uitbreidingen lidstaten:
• - 1973: GB lid (nu geen veto Frankrijk)
• Echter 2020 Brexit

verdere ontwikkelingen:

verzet en uitbreiding

• GB voor gemeenschappelijke markt,
• tegen: politieke en monetaire unie
• Thatcher: 'splendid isolation' >
• jaren 80: 'Eurosclerose' >
• - Akkoord van Schengen (1985) 
• in 2004 veel Oostbloklanden erbij
  

Het bestuur van Europa

• De Europese Commissie
• Het Europese Parlement
• De Raad van Ministers

Europese Commissie

• De Europese Commissie bestaat uit 27 commissarissen. 
• Deze commissarissen kun je het beste vergelijken met onze ministers. 
• De Commissie stelt nieuwe wetten voor en zorgt dat wetten worden uitgevoerd.

Europese Parlement

• Het Europees Parlement bestaat uit 705 leden. Ze worden iedere vijf jaar door de burgers van de lidstaten gekozen. Hoe meer inwoners een lidstaat heeft, hoe meer zetels dat land heeft in het Europees Parlement. 
• Het Parlement beslist over de wetsvoorstellen van de Europese Commissie, maar heeft géén recht van amendement. 
• Nederland 29 zetels. Duitsland 96=maximum. Minimum is 6(Malta, maar ook Luxemburg en Cyprus) 
  

Raad van Ministers

• De Raad van Ministers bestaat uit alle ministers van alle lidstaten. Eigenlijk is de samenstelling elke keer anders, want als het over het milieu gaat dan komen alleen de ministers van Milieu.  
• De Raad van Ministers moet, net als het Europees Parlement, elk nieuw wetsvoorstel goedkeuren of afkeuren.

Welke wet geldt?

• Wetten van de EU gaan alleen over onderwerpen die meerdere lidstaten aangaat, bijv. het milieu. Hoe snel je in Nederland op de snelweg mag rijden, bepaalt ons parlement: dat gaat écht alleen over Nederland.
• Een Nederlandse wet mag niet in strijd zijn met een EU-wet. 
• Andersom kan dat wel: dan moet Nederland de wet aanpassen.

Europese Eenwording

Bijdrage 'Jort geschiedenis'

Gevolgen integratie:

• Stijging welvaart in Europa
• Verzet vanuit bevolking:
• - geen democratische controle
• - geen inspraak op wetten 'Brussel'
• - verlies aan nationale identiteit 
• - schuldencrisis Euro >
• - winst nationalisten / populisten
• Referenda > 

Volksopstanden in het Oostblok

de dood van Stalin

Beeldbank, 2 minuten

Volksopstanden in het Oostblok:

• Opstanden na de dood van Stalin (1953)

• Hongaarse Opstand na Destalinisatierede van Chroesjtsjov (1956)


• 'Praagse Lente', onlusten in Tsjechoslowakije (1968)

Hongaarse Opstand (1956):

• na destalinisatierede en 'vreedzame coëxistentie'
• bevolking in Hongarije hoopt op democratische hervormingen
• demonstraties in Boedapest / beeld van Stalin omvergetrokken
• pro-Russische regering gedwongen af te treden
• nieuwe regering wil uit het Warschaupact treden
• gevolg: Rusland zet het leger in

Volksopstanden in het Oostblok

Hongaarse Opstand

2 minuten

0

Praagse Lente (1968)

• Dubcek, nieuwe communistische leider, wil hervormingen: 'communisme met een menselijker gezicht':
• censuur afgeschaft, meer economische vrijheid
• Brezjnev (leider SU 1964 -1982) komt met 'Brezjnevdoctrine' 
• Augustus: Warschaupactlanden vallen Praag binnen
• Dubcek afgezet en hervormingen teruggedraaid.

Volksopstanden in het Oostblok

Praagse Lente

10 minuten,

'Andere Tijden'

Conclusie:

Rusland grijpt (ook) onder Chroesjtsjov (1956 -1964) en Breznjev (1964 - 1982) met het leger in als het volk in de Oostbloklanden democratische hervormingen eist.

Belangrijk: Gorbatsjov (1985-1991) zou met deze politiek breken door militair niet in te grijpen in de Oostbloklanden toen daar hervormingen geëist werden!!

Gorbatsjov

• 1985 - 1991
  
• Perestroika en Glasnost
• ontwapening, o.a door:
• plan Reagan: SDI project >
• nieuwe investeringen nodig in SU 
• maar:
• geen geld

0

Val van het communisme:

voortgekomen uit:

• 1. Ontevredenheid bevolking Oosblok +
• 2. Beleid Gorbatsjov > geen ingrijpen bij:
• acties tegen eigen bevolking
• Ontwikkelingen al begonnen in Polen:
• - 1979: bezoek Paus Joh. P II (Pool) > geloof populairder dan communisme en:
• - steun voor vakbond 'Solidarnosc' > ondermijning gezag regering
• Dec. 1980: Noodtoestand uitgeroepen
• 1989: vrije verkiezingen: verlies winst >
• president: leider van Solidariteit (Lech Walesa)
• Moskou greep niet in!!!

Situatie in Polen slaat over naar:

• Hongarije:
• - hervormingsgezinde leiders staan gaten in Ijzeren Gordijn toe >
• - velen vluchten o.a. DDR burgers
• Ook via BRD ambassade in Praag (Tsjechosl) vele vluchtelingen >
• onhoudbare situatie >>>>>>>
• Ook in DDR protesten:
• 
  

 documentaire: 

Val van de Muur en een terugblik

(7 minuten)

0

Gorbatsjov

• 1985 - 1991
  
• Perestroika en Glasnost
• ontwapening 
• geen militair ingrijpen meer als  volk hervormingen wil >
• einde Brezjnev-doctrine
• Gevolg: demonstraties in DDR leidden tot val van de Muur (1989)

Beweging sloeg over naar andere Oostbloklanden:

• Hongarije: de eerste gaten in het IJzeren Gordijn 
• Tsjechoslowakije: velen vluchtten via ambassade
• DDR: Val van de Muur (9 november 1989) >
• Impressie (7 minuten, NOS journaal)
  

0

Beweging sloeg over naar andere Oostbloklanden:

• DDR: Val van de Muur (9 november 1989) 
• van 'Wir sind das Volk' naar:
• 'Wir sind ein Volk' >
• Duitse Eenwording 3 oktober 1990 !!!!!!!
• Tsjechoslowakije: 'fluwelen revolutie' >
• Havel (dissident) nieuwe president
• Roemenië: Ceaucescu afgezet  en gedood na 'proces'. (1989)

documentaire over de val van Ceaucescu

'In Europa', Geert Mak

10 mnuten

Na de Val van de Muur:

• Onder druk van de DDR burgers:
• herenigingsgesprekken:
• Kohl en Gorbatsjov (irv compensatie)
• Scepsis bij Eng/Fr ..........
• 3 oktober 1990: Hereniging 
• bijzonder kostbaar en
• grote verschillen 'Wessies' en 'Ossies'
• Ook:
• - Gorbatsjov afgezet ('91)
• - communisme in de SU
•   ten val gebracht 

USSR en Oost-Europa na 1991:

• Jeltsin leider van Rusland
• Voormalige republieken onafhankelijk
• markteconomie > enkele superrijken
• Baltische staten en Polen bij EU.
• Elders autoritaire staten (o.a. Hongarije)
• Nationalistische en ethnische gevoelens >
• nationalisme > afscheidingen (Tsjechië) en
• ethnische conflicten (Balkanoorlogen)

Gevolgen val communisme voor het Westen:

• - VS 'politiagent van de wereld'
• - Navo: beheersing militaire conflicten ipv 
•                 bestrijden communisme
• - Duitsland economische motor Europa
• - Poetin (2008): herstel positie > 
• - nieuwe spanningen met het Westen o.a,
• - Oekraïne (Krim)