Les 3. X-chromosomale kruisingen en stambomen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom

Telefoon in telefoontas

Tas van tafel

Laptop pakken & in Lesson-Up

Pen, potlood & notitieschrift pakken

kroonbladeren van een plant met 3 eigenschappen: breedte, kleur, insnijding
P = smal, wit en niet ingesneden x breed, rood , diep ingesneden
F1 = 100% ovaal, roze en ondiep ingesneden

Van welk percentage van de F2 kan met zekerheid het genotype voor alle betrokken kenmerken worden vastgesteld?

1. 100
2. 75
3. 50
4. 6.25

AABbCcddEe gekruist met
aaBbCCDdee bereken de kans op
AaBBccDdee

In stilte voor jezelf. Welke getallen zie je?

Mensen die dit niet kunnen lezen hebben last van rood-groen kleurenblindheid. Bij 1 op de 12 mannenkomt dit voor. Bij 1 op de 250 vrouwen komt dit voor.
Wat is hier aan de hand?

Doelstellingen

• Je weet hoe geslacht bepaald wordt bij zoogdieren
• Je kunt het stappenplan voor kruisingsvraagstukken toepassen bij eigenschappen die op het X-chromosoom liggen
• Je kunt uit een stamboom afleiden of eigenschappen X-chromosomaal kunnen overerven.
  

Karyogram

Het gen voor een autosomale eigenschap kan liggen op:

1. Het X-chromosoom
2. Het Y-chromosoom
3. Chromosoom 1
4. Elk van chromosoom 1 t/m 22

Krijgt een jongen het X-chromosoom van zijn vader of moeder?
En van wie heeft hij het Y-chromosoom gekregen?

1. Het X-chromosoom kan alleen van zijn moeder komen; het Y-chromosoom alleen van zijn vader.
2. Het X-chromosoom kan alleen van zijn vader komen; het Y-chromosoom alleen van zijn moeder.
3. Het X-chromosoom kan zowel van zijn vader als moeder komen; het Y-chromosoom alleen van zijn vader.
4. Het X-chromosoom kan zowel van zijn vader als moeder komen; het Y-chromosoom alleen van zijn moeder.

Notatie

X^A / X^a / Y-   dominant/recessief

X^{w /}X^{R  / Y-   codominant/intermediair (wit en rode kleur b.v.)}

Kleurenzien/kleurenblind is een eigenschap die bepaald wordt door een gen op het X-chromosoom. Kleurenblind (k) is recessief.

Twee ouders die kleurenziend zijn, krijgen een kleurenblinde zoon.
Van welke ouder heeft hij deze eigenschap?

1. alleen de vader
2. alleen de moeder
3. van allebei
4. één van beiden

De eigenschap voor gele of zwarte vachtkleur ligt bij katten op het X-chromosoom. De kleur wordt bepaald door 1 gen. Hierdoor bestaan er zwarte, gele en geelbruine katten.
Een geelbruine poes wordt gekruist met een zwarte kater

-Bereken/beredeneer de kans op een zwarte zoon?
-Bereken/beredeneer de kans op een gele dochter?

STAMBOMEN (HH)

Schrijf als het mogelijk is altijd in de stamboom!

1) Wat is dominant, wat is recessief -> volgende dia

2) Noteer in de stamboom welke individuen homozygoot recessief zijn

3) Bepaal welke individuen heterozygoot moeten zijn

4) Welke individuen homozygoot dominant zijn is niet altijd vast te stellen

Intermediair/Codominant is makkelijker :)

Oefenen (HH)

Maak op de volgende slide stambomen 2, 3, 4 en hanekam. 

Klaar? Ga bezig met Joost de Guppykweker opdracht 4 (=huiswerk)

maken.wikiwijs.nl

Kan deze eigenschap haarkleur ook X-chromosomaal overerven? Leg uit.

1. ja; de moeder is heterozygoot (XA Xa)
2. ja; beide ouders zijn heterozygoot
3. nee; de vader heeft XA Y-; dus de dochters hebben altijd XA
4. nee; de vader heeft XA Y-; dus de dochters hebben altijd Y-

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. C. Nee, dit is niet hieruit op te maken.

Ik snap nu X-chromosomale kruisingen

1. Ja, ik maak alleen Joost 4
2. Gedeeltelijk, ik maak Joost 4 en de oefenopgaven
3. Nee, ik kom in KWT oefenen en vragen stellen

OEFENEN

1. Joost de guppykweker opdracht 4 (iedereen)
2. basis theorie en opgaven X-chromosomaal (extra / kwt)
3. 10vb: oefenvragen bij theorie 7.6 (extra/kwt)