Les 6: Reformatie & Het hof in hofcultuur

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Reformatie & hof in hofcultuur

Doel:

Na deze les weet je de functie en de inrichting van de hoven in de 16e en 17e eeuw.

Je kunt de termen reformatie, contrareformatie, hof, hoveling, De Medici en mecenas plaatsen in de maatschappelijke context.

Welke twee kunststromingen rekenen we tot de HOFCULTUUR?

1. Grieken en Romeinen
2. Renaissance + Barok
3. Middeleeuwen + Renaissance
4. Classicisme + Romantiek

Renaissance

1. 1300-1600
2. 1300-1700
3. 1300-1500
4. 1100-1300

Renaissance

1. ja
2. nee

Renaissance?

1. Ja
2. Nee

Renaissance?

1. Ja
2. Nee

Renaissance?

1. Ja
2. Nee

Reformatie

Contrareformatie

Luther & Calvijn

liturgie in de moedertaal

Soberheid

Tegen aflaathandel, heiligenverering, uiterlijk vertoon

gevolg: beeldenstorm

Barok ontstaat

(Niet-)gelovigen overdonderen door pracht en praal

Veel goud, veel beelden

Dramatiek en dynamiek in beelden en schilderingen

katholiek

Hofcultuur - Kerk

Reformatie - kritiek op de Rooms-Katholieke kerk . Geen heiligenverering --> Beeldenstorm. Er komt meer nadruk op de inhoud en een meer sobere stijl – de bijbel moet voor iedereen begrijpelijk  en toegankelijk zijn. Luther / Calvijn - PROTESTANT

Contrareformatie - Concilie van Trente (1545-1563). Doel: de reformatie stoppen en laten zien dat de Rooms-Katholieke kerk wel eerlijk is. In de kunsten: veel pracht en praal. Muziek: polyfonie wordt verboden - KATHOLIEK

Op dit schilderij zie je een rivierlandschap. Het onderwerp van dit schilderij is gebaseerd op een uitspraak van Jezus: ‘Kom, volg mij! Ik zal jullie vissers van mensen maken’ en is bedoeld als kritiek op de toen heersende religieus-politieke situatie in de Nederlanden. Dit schilderij geeft de strijd aan tussen de katholieken en de gereformeerden. Beide stromingen proberen gelovigen in hun net te vangen. Op de rechteroever staan de katholieken. De katholieke geestelijken op de achtergrond zijn te herkennen aan hun rode gewaden. In de boot zit een bisschop, te herkennen aan zijn mijter. De schilder lijkt partij te kiezen voor de protestanten. Geef twee beeldkenmerken waaruit je dat kunt concluderen.

Antwoord

-In tegenstelling tot de figuren uit de katholieke boot zijn de protestantse vissers kalm en lijken ze beter georganiseerd. 

-De bomen aan de linkerzijde (protestanten) staan in volle bloei, de bomen aan katholieke zijde zijn dor (en misschien zelfs wel dood). 

-De lucht aan de linkerzijde van het schilderij is licht, aan de andere kant is de lucht aanmerkelijk donkerder. 

Versnipperd Italië

• Republiekjes en stadsstaten met eigen regels en systemen.
• De stadsstaten werden centra van macht, economie en wetenschap.
• Er was een eindeloze concurrentiestrijd, maar enorme handel.
• Macht van de kerk nam af in de 15e eeuw. 
• Opkomst van het humanisme: de mens staat centraal.
• Handel met handelaren uit het oosten maakt kleine groepen mensen rijker 

Staten worden bestuurd door de nieuwe rijken.

Het hof

1. Het hof kan kerkelijk of adellijk zijn.
   
   
2. Er wonen en werken veel mensen aan het hof (mini-gemeenschap).
   
   
3. Er is geld, dus veel aandacht voor de kunsten.

Ideale hoveling = homo universalis

• B. Castiglione schreef het boek: 'De hoveling'. (Wat is een hoveling?)
• De ideale hoveling kwam in de buurt van de homo universalis en bezat sprezzatura (schijnbaar moeiteloze gratie).
• Edellieden treden op als mecenas voor kunstenaars.
• Georgio Vasari schrijft Vite, een verzameling biografieën van kunstenaars (begin van de kunstgeschiedenis als wetenschap!).
• Kunstenaars verwerven een rocksterrenstatus en beginnen hun werk (voor het eerst!) te signeren.

Verklaar waarom men bij KUA heeft gekozen voor de benaming 'hofcultuur' en niet 'cultuur van de Renaissance & Barok' .

Homo universales: De man die alles kan

Humanisme

‘Ieder mens heeft recht op leven, vrijheid en streven naar geluk.’

• Culturele en menselijke activiteiten krijgen waarde.
• God en de mens zijn een, want God schiep de mens (naar zijn evenbeeld).
  
• Men vindt de perfecte mens in deugd en esthetiek bij de klassieken.
  
• Naturalisme en individualisme komen centraal te staan.
  

Florence /
Familie De Medici

• Florence floreerde door wolnijverheid.
  
• De welvaart groeit.
• De De Medici’s waren een van de belangrijkste families in de Europese gs.
• De Medici's aan de macht van 1300 -1700
• Waar geld is, is kunst -> mecenae
• De Medici trouwden internationaal en verspreidden zo de Italiaanse kunsten.
• Leveren o.a. koningen van Schotland en Frankrijk + 3 pausen. Mecenae van o.a. Botticelli en Michelangelo.

Waarom begint de Renaissance in Italië?

• Omdat ze dichtbij de bron zitten.
• Italianen werden zich bewust dat ze in een ver verleden een rijke beschaving waren.
• Het Romeinse Rijk is uiteen gevallen, maar veel staat nog overeind!
• Kunstenaars en wetenschappers kozen heel bewust om te breken met de ‘donkere middeleeuwen’.

(Door boekdrukkunst en reizen komt er uiteindelijk wel kruisbestuiving met meer noordelijke regionen).

Botticelli's aanbidding der wijzen (1475) 

(met Cosimo, Piero en Lorenzo de'Medici)

Maar je kent hem ook hiervan:

Geboorte van Venus (1486)

Welke kenmerken van de klassieken zie je?

Renaissance?

1. Ja
2. Nee

Huiswerk

Maken vragenblok 1.1 en 3.1