H5 Flashcards Domein C: Systeem aarde (printversie)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

c1

Wat is de opbouw van de aarde? 

Aardkorst

Mantel

Buitenkern

Binnenkern

Aardkorst + bovenste laag mantel = lithosfeer 

2 soorten lithosfeer = oceanische (basalt) en continentale (graniet) korst

Lithosfeer is hard en stroomt over de zachte asthenosfeer (zachte gedeelte van mantel) 

c1

Waarom bewegen aardplaten en wat zijn de drie bewegingen?

Redenen waarom aardplaten bewegen: 

1. Slab-pull (trekkracht)
2. Ridge-push (duwkracht)  
3. (Door de interne hitte van de kern: convectiestromen)

3 bewegingen:

• Divergent = midoceanische rug
  
  
• Transform = aardbevingen
  
  
• Convergent =
  a) subductie, diepzeetrog
  b) plooiingsgebergten 

c1

Hoe ontstaan vulkanen en welke typen vulkanen zijn er?

3 typen vulkanen: 

Schildvulkaan:

effusief

• divergente grens
• hotspot

Stratovulkaan:
explosief

• subductie

Caldera:

• magmakamer ingestort
• top van vulkaan ontploft door explosieve uitbarsting

c1

Hoe ontstaan gebergten en welke typen bergen zijn er?

Plooiingsgebergten = convergentie continentale platen

Breukgebergten = divergente plaatbeweging 

c1

Hoe ontstaan aardbevingen en hoe worden ze gemeten?

Aardbeving = trilling in de aardkorst waar aardplaten stroef tegen elkaar aan bewegen: convergente grenzen (subductie) en transform. 

hypocentrum = plek onder de aardkorst waar de aardbeving ontstaat

Epicentrum = plek op het aardoppervlak waar de beving het sterkst gevoeld wordt

Tsunami = aardbeving in de zee. Bij de kust pas hoge golven door het ondieper worden van de zeebodem. 

Kracht van aardbeving gemeten met schaal van richter 
Schade die een aardbeving aanricht gemeten met schaal van mercalli 

c2

Wat is de Gesteente kringloop en welke typen gesteente kennen we?

Gesteentekringloop = hoe gesteente steeds wordt afgebroken en opnieuw gevormd

1) Stollings-/dieptegesteenten

- ontstaan door stollen van magma/lava
- graniet en basalt

2) Sedimentgesteenten

-ontstaan door laagjes op elkaar, daar ontstaat druk
- zand(steen) en kalksteen

3) Metamorfe gesteenten

- door hoge druk / temperatuur wordt gesteente omgevormd
- marmer en leisteen

c2

Wat is verwering en welke typen kennen we?

Verwering = afbraak van gesteenten door temperatuur, water of wind. 

Mechanische verwering

• Vorstverwering, groot verschil dag en nacht temperatuur, plantenwortels
• Koude klimaten, droge klimaten
  
  

Chemische verwering

• Aanraking met zuur (in water)
• Warme en vochtige klimaten

c2

Wat is erosie?

Erosie = slijtage waarbij stukken gesteente worden verwijderd en vervoerd

Transport: wind, water, ijs of zwaartekracht

Hoe meer kracht de transport heeft, hoe groter de stukjes materiaal die hij kan dragen

c2

Wat is sedimentatie? 

Sedimentatie = neerleggen van materiaal door water, ijs of wind.
(ander woord voor sedimentatie = afzetting) 

voorbeelden: morene, delta 

c3

Hoe werkt atmosferische circulatie? 
(grote windsysteem)

Atmosferische circulatie = wereldwijde verplaatsing van lucht.

Luchtdrukverschil ontstaat door inkomende zonnestraling.

Meer instraling = Warm = stijgende lucht = neerslag

Door luchtdruk verschillen ontstaat wind. Wind waait altijd van hoge -> lage druk

Wind waait met een afwijking door de Wet van Buys Ballot. 

c3

Wat is de ITCZ en hoe werkt het? 

ITCZ = intertropische convergentie zone

Lagedrukgebied rond de evenaar, hier is veel regen.

Dit gebied verplaatst ivm de schuine instraling van de zon. 

Passaat = stabiele wind die waait tussen 30 graden en de ITCZ

Moesson = wind die van richting wisselt door het verplaatsen van de ITCZ

c3

Hoe werkt de Oceanische circulatie?

Oceanische circulatie = wereldwijde systeem van zeestromen
(heet ook thermohaliene ciruclatie) 

Zeestromen worden aangedreven door wind en verschillen in dichtheid van het water(koud en zout = zwaarder) 

Warme en koude zeestromen

c3

Wat zijn de

klimaatzones? 

De ligging van oceanenen, continenten en gebergten zorgt voor het ontstaan van de klimaatgebieden.

Hoofdgroepen systeem Köppen: 

A = tropische klimaten
B = aride klimaten
C = zeeklimaat
D = landklimaat
E = koud klimaat 

c4

Wat zijn geofactoren?

Geofactoren bepalen samen hoe een landschap eruit zien.

De geofactoren zijn:

• klimaat, lucht, bodem, water, gesteente, reliëf, flora en fauna, de mens

c4

Wat zijn de landschapszones op aarde?

• polaire zone (toendra)
• boreale zone (naaldwoud)
• gematigde zone (loofbos, grassteppe)
• subtropische zone (medditeraan)
• aride zone (woestijn, steppe)
• tropische zone  (tropisch regenwoud, savanne)

c4

Welke type landdegradatie zijn er en hoe gebeurt het?

landdegradatie = afname van de kwaliteit van het land door natuurlijke of menselijke factoren.

• verwoestijning door overbeweiding / klimaatverandering
• ontbossing door kap door mensen
• overbeweiding door te veel vee op 1 gebied, kan leiden tot bodemerosie en verwoestijning
• bodemerosie  door kappen van bomen/ weghalen planten 
• uitputting door te intensief landgebruik
• verzilting door verkeerde manier van irrigatie 

c4

Hoe kan het land duurzaam gebruikt worden?

De gevoeligheid van landdegradatie verschilt per landschapszone. 

Landdegradatie kan tegengegaan worden door duurzaam water- en landgebruik.

Zoals druppelirrigatie, drainage, herbebossing