H. 6 Romaanse en Gotische Kunst

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultuur van de Kerk

Romaanse en 

Gotische kunst

Leerdoelen:

Je kunt uitleggen wat de Romaanse stijl is en wat de kenmerken zijn.

Je kunt uitleggen wat de Gotische stijl is en wat de kenmerken zijn.

Romaanse kerk:

• Ronde bogen
• Dikke muren
• Weinig ramen
• Tongewelven
• Zware steunberen
• Simpel en sober
• Kruisvormige plattegrond

Wat zie je? welke kenmerken

Romaanse architectuur

Romaans is afkomstig van Romeins: dit soort bouwwerken leken in bouwwijze en stijl veel op de Romeinse bouwkunst

Romaanse architectuur

• Zware, massieve, gesloten bouw
• Gebruik van verschillende soorten gewelven

Tongewelf

Kruisgewelf

vlakke houten plafonds

KASTELEN

Verdedigingsgebouw + basilica = Romaanse kerk

(Stadsmuur, kasteel)     (romeins)          1000-1250

Wat valt je op aan de Romaanse plattegrond? Kruisvorm.

Gotische architectuur

• Opkomst van nieuwe bouwprincipes zoals skeletbouw

- Steden groeien -> behoefte aan grote kerken.

- Stad wil rijkdom en macht laten zien -> kathedraal  geschikt.

- De bisschop wilde een kerk (cathedra = zetel van bisschop) 

die bij zijn status pastte. 

kruisribgewelf

steunberen

luchtbogen

pijlers

Gotische architectuur

• Luchtboog 
• druk afvoeren
• op steunbeer                                                                                  dd         klein versierd                                                                                               torentje is                                                                 d                           d       pinakel

Gotische architectuur

• Gebruik van licht 

dankzij de skeletbouw kon abt Suger (van de abdijkerk St. Denis) hoger bouwen en hadden de muren geen dragende functie meer. De muren in het verhoogde koor kon je vervangen door grote glas-in-loodramen. Het goddelijke werd gesymboliseerd door het licht; Goddelijk licht

'Schoonheid'

• Goddelijk openbaring dmv licht
• kleur (bijvoorbeeld blauwe plafonds met gouden sterren om te benadrukken dat een kathedraal een afspiegeling was van het 'hemelse Jeruzalem')
• geometrische ordening (te zien in traceerwerk én symmetrie in het gebouw)

Maaswerk, traceerwerk of tracering = de stenen versiering in geometrische patronen in het boogveld van gotische vensters en nissen

1

4

Apsis

koor

kooromgang

straalkapellen

vieringtoren

dwarsschip/transept

middenschip

zijbeuk

voorportaal

(narthex)

steunbeer, een gemetselde muurverzwaring om de zijwaartse druk van de kap en eventuele gewelven op te vangen

kruisribgewelf, een gewelf waarbij de kruising van de tongewelven met ribben zijn gemaakt. De ribben hebben een dragende functie.

lichtbeuk, door deze rij vensters valt het licht, dat het schip verlicht

triforium, de smalle gang die onderlangs de vensters van de lichtbeuk loopt / een arcade waarachter zich een loopruimte bevindt

arcade, een reeks van achtereenvolgende bogen die rusten op kolommen

luchtboog, een boog tussen muren en steunbeer om de horizontale krachten over te brengen

kapiteel, bekroning van een pijler

basement, voet van een zuil 

pijler, een steunpilaar

pinakel, spits toelopende, slanke, torenvormige bekroning, vooral bij de steunberen van luchtbogen dient de pinakel ter verzwaring (meer massa betekent beter steunen)

Geschiedenis

Kunstgeschiedenis

• Kunstwerken in de gotiek vrijwel altijd religieus onderwerp

• Aan het einde van de gotiek langzaam verschuiving naar niet-kerkelijk kunst.

• Begint in Italië: rijke burgers laten zich afbeelden in religieuze voorstellingen

Gebroeders van Limburg: rijke edelman gaf opdracht aan 3 gebroeders van Limburg om illustraties te maken bij gebedenboek die passen bij de maanden van het jaar. Dit is juni. 

Waar of niet waar?

Kunstenaars gaan steeds minder werken naar de waarneming.

1. waar
2. niet waar

Levendig

• Bij de Italiaanse schilder Giotto is statige/afstandelijke karakters van Byzantijnse/vroegmiddeleeuwse schilderkunst helemaal verdwenen.
• Figuren tonen meer beweging en emotie
• kleine details

Beeldhouwkunst

• Gotisch beeldhouwwerk in eerste instantie om objecten te decoreren
• Beelden krijgen zelfstandig karakter
• Niet alleen in dienst van architectuur/object
• Beeldhouwwerken komen los van ondergrond en omgeving

Wat voor kathedralen worden gebouwd in de gotiek?

1. kleine, lage kathedralen
2. dikke muren en weinig ramen
3. sobere kerken
4. rijk versierde, hoge kathedralen

Niet af

• Imposante hoofdingang is typisch gotisch
• Spitsvormige timbanen boven de deuren
• hier is laatste oordeel (incl. apocalyps) afgebeeld = gebruikelijk
• boven de poort groot roostervenster
• net als bij sommige andere gotische kerken zijn de torens nooit afgebouwd

Neumen notatie

Opvolger: de Notenbalk

Noem op basis van de afgelopen slides
vier kenmerken van de Gotische bouwkunst.

Schrijf op wat de volgende begrippen uit deze paragraaf betekenen: verhalend, anatomie, steunbeer, middenschip.

Kathedraal van Saint-Denis bij Parijs

• In het verhoogde koor zijn enorme glas-in-loodramen aangebracht. 
• Abt Suger en grote glas-in-loodramen horen onlosmakelijk bij elkaar.
• Beschrijf wat de connectie is tussen beide. 
• In tegenstelling tot Suger vindt Benardus van Clairvaux dat beelden en schilderingen in de kerk afleiden van het geloof. 
• Leg uit waarom Benardus ook tegen de gebruikte materialen in het interieur van Saint-Denis bezwaar zou maken. 

Lees evt. de tekst op blz. 94

Duccio di Buoninsegna - Maestrà (1311)

• Kunst wordt gemaakt door groep ambachtslieden in een gilde of door monniken in een klooster.

• Individuele faam is nog niet zo gebruikelijk. 
• Maestrà = een van de eerste kunstwerken waarop de naam van de maker is aangegeven. 

Gebroeders Van Limburg - Juni, De zeer rijke uren van de hertog van Berry (ca. 1412, afgemaakt in 1486)

• Getijdenboeken waren enorm populair tijdens de gotiek en waren duur.

• Praktisch te gebruiken, maar diende ook als pronkstuk.
• Noem drie kenmerken van de illustratie die laten zien dat dit werk kostbaar was en zeker aan gasten zou worden getoond.