KT1- bloedziekten

• Anatomie Fysiologie Pathologie
• MBO
• Studiejaar 1

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Les 6
Leerjaar 1
Periode 3

Lesinhoud

Welkom + Osiris
Terugblik vorige les
Opdracht bloed en bloedgroepen maken + bespreken
Theorie bloedziekten deel 1 (+werken aan mindmap)
Afsluiting en huiswerk

Lesdoelen

Aan het eind van de les kan je:

• Verschillende bloedziekten toelichten + de bijbehorende medicijnen. 

Vorige les

Hebben bloedplaatjes een celkern?

1. ja
2. nee

Welk van de volgende onderdelen van het bloed
heeft een celkern?

1. rode bloedcellen
2. witte bloedcellen
3. bloedplasma
4. bloedplaatjes

Een mogelijke oorzaak van bloedarmoede is ijzertekort.

In welk gedeelte van het bloed is dit terug te vinden.

1. De rode bloedcellen
2. De witte bloedcellen
3. De bloedplaatjes
4. Het bloedplasma

Wat is de belangrijkste taak
van de rode bloedcellen?

1. Vervoeren van zuurstof
2. Ziekteverwekkers doden
3. Bloed laten stollen
4. Afweer

Wat zorgt er voor de rode kleur in rode bloedcellen? Dit kan zuurstof vervoeren.

1. Glucose
2. Koolstofdioxide
3. Glycogeen
4. Hemoglobine

Iemand met bloedarmoede
heeft te weinig...

1. Zuurstof
2. Voedingsstof
3. Hemoglobine
4. Bloed

Hier gaan we het vandaag uitgebreider over hebben.

Wat is trombose?

1. een tekort aan bloedplaatjes
2. een tekort aan witte bloedcellen
3. een stolsel buiten het bloedvat
4. een stolsel binnen het bloedvat

Alcohol wordt vervoerd door het bloed.
Door welk bestanddeel van bloed
wordt alcohol vervoerd?

1. rode bloedcellen
2. witte bloedcellen
3. bloedplaatjes
4. bloedplasma

Waar bestaat bloedplasma uit?

1. water en zout
2. water en opgeloste stoffen
3. water en eiwitten en opgeloste stoffen
4. water en zout en eiwitten

Wat is de belangrijkste taak van de Bloedplaatjes?

1. Vervoeren van zuurstof
2. Ziekteverwekkers doden
3. Bloed laten stollen
4. Het vloeibaar maken van bloed, zodat het goed kan stromen.

Wat is de belangrijkste taak van de witte bloedcellen?

1. Zuurstof vervoeren
2. Ziekteverwekkers doden
3. Bloed laten stollen
4. Zuurstof en koolstofdioxide vervoeren

Zelf aan de slag

Open opdracht Bloedgroepen en bloedziekten op CumLaude

Ga hier zelf mee aan de slag

Opdracht 7 behandelen we samen

ABO stelsel

Rhesus-bloedgroepensysteem

Rhesus-bloedgroepensysteem: gebaseerd op rhesusantigenen

• Rhesuspositief (+): het rhesusantigeen is aanwezig
• Rhesusnegatief (-): er is geen rhesusantigeen aanwezig

Antilichamen tegen het rhesusantigeen worden pas aangemaakt na het eerste contact

Bloedziekten 

Anemie: Bloedarmoede

• Symptoom, geen ziekte! (heeft een andere oorzaak)
• Tekort aan hemoglobine in de erytrocyten

Bijvoorbeeld door chronisch of acuut bloedverlies:

• Een mens kan maximaal 1/3 van het bloed missen

Een tekort aan erytrocyten leidt automatisch tot een tekort aan hemoglobine

Meestal zijn er geen klachten. Bij ernstiger vormen van anemie zijn de klachten ontstaan door tekort aan zuurstof: moeheid, duizeligheid, hartkloppingen, bleekheid, hoofdpijn, kortademigheid en angina pectoris-achtige klachten.

Soorten anemie

Anemie als gevolg van bloedverlies

• Chronisch bloedverlies: 
  -Als het door menstruatie komt: geen verder onderzoek noodzakelijk
  -Bij oudere vrouwen en mannen: onderzoek naar bloedverlies door afwijking in maag- en darmkanaal.

Berucht is bloedverlies door gebruik van NSAID's 

Voorbeelden afwijking maagdarmkanaal: maagweer, ontstekingsziekte, poliep of kanker.

NSAID's -ontstekingsremmende pijnstiller
beschadigen de maagwand maar verminderen ook de bloedstolling zodat bloedverlies minder snel stopt.

Vaak gaat het om kleine hoeveelheden onzichtbaar (occult) bloed. In de loop van de tijd verliest het lichaam zoveel bloed dat de aanmaak van hemoglobine niet meer goed mogelijk is. 

Soorten anemie (2)

Andere oorzaak anemie: verstoorde aanmaak

• Tekort aan ijzer: door onvoldoende opname uit voedsel, bloedverlies, versnelde afbraak van erythrocyten, verminderde aanmaak van erytrocyten of door toegenomen behoefte aan ijzer (zwangerschap/peuters)
• Toedienen van ijzer (tablet, suspensie of drank): Ferrofumaraat

Bijwerkingen: misselijkheid, maagpijn, diarree of obstipatie en donkere/zwarte ontlasting (bijwerking Ferrofumaraat) 

Voor de aanmaak van hemoglobine is onder andere ijzer en vitamine b12 nodig.

Het ijzer wordt normaal gesproken hergebruikt in het lichaam. Soms is het verlies door bovenstaande factoren groter dan er gerecycled kan worden, waardoor langzaam anemie ontstaat. 

(zit in rood vlees, rode wijn en groene groenten)

IJzergebreksanemie wordt behandeld met het toedienen van extra ijzer. IJzertherapie moet voldoende lang worden ingezet om de geslonken ijzervoorraden in het lichaam aan te vullen. (min. 3 maanden)

Bijwerking: verstopping en zwartverkleuring van de ontlasting.

Advies; inname op lege maag. IJzer wordt dan het beste opgenomen. Nadeel is dat veel mensen daar maagklachten van krijgen. Dan is het advies na de maaltijd.

Soorten anemie (3)

Andere oorzaak anemie: verstoorde aanmaak

• Tekort aan vitamine B12: door onvoldoende opname uit voedsel (veganisten), of maagaandoening ( tekort aan intrinsic factor), of bij de ziekte van Crohn (B12 wordt niet goed door darmslijmvlies opgenomen) 
• Wanneer de oorzaak een tekort aan intrinsic factor spreken we van: pernicieuze anemie
• Toedienen van vitamine B12-tabletten  cyanocobalamine of injectie hydroxocobalamine
  
  

Nadeel: vaak moeten de injecties elke maand of elke twee maanden herhaald worden

Een tekort aan intrinsic factor die door de maag wordt geproduceerd en wat nodig is om vitamine B12 uit de voeding op te nemen. Bijvoorbeeld een maagziekte of maagoperatie, maar ook bij veganisten die te weinig vitamine B12 uit dierlijke voeding opnemen.

Soorten anemie (4)

Andere oorzaak anemie: verstoorde aanmaak

• Tekort aan vitamine B11 (foliumzuur): Als de voeding onvolwaardig is. (Vooral bij oudere mensen en alcoholisten) 
• Extra foliumzuur is nodig voor vrouwen die zwanger willen worden en voor in het eerste deel van de zwangerschap. 

Soort anemie (5)

Andere oorzaak anemie: verhoogde afbraak
Erfelijke oorzaak: Sikkelcelanemie

• Abnormale aanmaak van hemoglobine
• Rode bloedcellen worden een sikkel (C-vorm)
• Sikkelcellen worden sneller afgebroken (10-20 dgn)
• Minder beweegelijk/flexibele cellen -> klontering!

Behandeling: Antibiotica, transfusie, beenmergtransplantatie

Bij sikkelcelziekte verdwijnen de sikkelcellen meestal al na ongeveer 10 tot 20 dagen. Het beenmerg kan niet snel genoeg voldoende nieuwe rode bloedcellen produceren om de afgebroken cellen te vervangen en er ontstaat bloedarmoede.

De sikkelcellen bewegen zich minder makkelijk door de bloedvaten. Hierdoor hebben zij de neiging om te klonteren, waardoor pijn, infecties en orgaanschade kan ontstaan. 

www.npo3.nl

Je zal het maar hebben. Sikkelcelziekte

Soort anemie (5)

Erfelijke oorzaak: Thalassemie

• Vooral Middellandse Zeegebied
• Geen/minder aanmaak van hemoglobine
• Rode bloedcellen worden sneller afgebroken 

Behandeling: Chronische bloedtransfusies 

Bij sikkelcelziekte verdwijnen de sikkelcellen meestal al na ongeveer 10 tot 20 dagen. Het beenmerg kan niet snel genoeg voldoende nieuwe rode bloedcellen produceren om de afgebroken cellen te vervangen en er ontstaat bloedarmoede.

De sikkelcellen bewegen zich minder makkelijk door de bloedvaten. Hierdoor hebben zij de neiging om te klonteren, waardoor pijn, infecties en orgaanschade kan ontstaan. 

Stollingsstoornissen

1. Trombocytopenie: een tekort aan bloedplaatjes

2. Trombocytopathie: aantal trombocyten normaal, maar deze werken niet goed. 
Kan een bijwerking zijn van g.m. bijv. acetylsalicylzuur, NSAID's, antidepressiva en zware antistollingsmiddelen bij overdosering. 
3. Ziekte van Von Willebrand: meest voorkomende erfelijke afwijking van de bloedstolling. Hierdoor duren evt. bloedingen langer dan normaal. 
(Vooral bij gebruik acetylsalicylzuur) 

4. Hemofilie: Erfelijk tekort aan stollingsfactor. 
Vooral bij mannen omdat de afwijking ligt op het X chromosoom. 

Filmpjes bij Hemofilie en Von Willebrand

Antistolling (1)

Indirect werkende antistolling

Vitamine K antagonist (coumarinen): 
'bloedverdunner' bij trombose 
-Remmen de aanmaak van protrombine
-Maakt het bloed niet dunner, maar het stolt minder snel. 
-Voorbeelden:
fenprocoumon (werkt meerdere dagen) en acenocoumarol (ong. 48 uur werkzaam)

Onder begeleiding trombosedienst

profylactisch gebruik

Antistolling (2)

Indirect werkende antistolling

Trombocytenaggregatieremmers ('Plaatjesremmers'): 
-Beinvloeden vooral de hechting v.d. bloedplaatjes aan de
vaatwand waardoor je minder kans hebt op bloedstolsel.
-Profylactisch na: hartinfarct, beroerte
-Voorbeelden:
acetylsalicylzuur, carbasalaatcalcium, dipyridamol en clopidogrel

Onder begeleiding trombosedienst

profylactisch gebruik

Antistolling (3)

Direct werkende antistolling

Stoffen die een van de stollingsfactoren remmen: 
-In tabletvorm maar ook parenteraal na grote operatie (tromboseprofylaxe) 
Patiënt leert zelf om injectie te geven. 
-Voorbeelden:
rivaroxaban , nadroparine, dabigatran, edoxaban, apixaban

Vooral bij knie en heup operatie

Huiswerk

1. Opdrachten deze week af  + ingeleverd

Zorg dat je alle MBO leren af hebt voor de toets! 
Zie de deadline in de studentenplanning