(1hv) H6 paragraaf 4 deel 1

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

• Introductie
  
• Uitleg paragraaf 4 blz. 94 het klimaat verandert + BB118,119,120
  
• maken opdracht 1 t/m 6 paragraaf 4 blz.: 102/103
  
• Nabespreken paragraaf 4

Aan het einde van de les kan/weet je:

• wat de ijstijd is.
• welke landschapsvormen je er zijn gevormd door de ijstijd
• dat klimaatveranderingen altijd voorkomen, voorbeeld de ijstijd

voor het filmpje

• het is een Engels filmpje
  
• zet de ondertiteling op Nederlands
  
• ga naar het tandwieltje (instellingen) en zoek bij ondertiteling (automatisch vertalen) naar Nederlands

aantekeningen

Klimaatverandering in Europa

• Een klimaat meet het gemiddelde weer over een periode van 30 tot 40 jaar. 
• Als je perioden van zo’n 30 jaar met elkaar vergelijkt, zie je verschillen in temperatuur en neerslag. 
• Dit is klimaatverandering.

ijstijden

• IJstijd / glaciaal: koude perioden in de geschiedenis van de aarde. 
• gemiddeld 5 ⁰C kouder 
• sneeuw wordt samengedrukt tot ijs
  
• gletsjers / ijskappen breiden zich uit 
• IJstijd > interglaciaal > ijstijd > interglaciaal > enzovoort  
  

gletsjers

• Een gletsjer begint in een firnbekken: een verzamelplek voor sneeuw hoog in de bergen.
• firn = korrelige sneeuw
• Bij een vol firnbekken glijdt een ijstong richting dal.
• firnbekken + ijstong = gletsjer 
• Lage snelheid. 
• Een Gletsjer is voortdurend in beweging, maar lijkt stil te liggen.  
• smelt in het dal en is er een gletsjerrivier 

glaciale landschapsvormen

• Door de schurende werking (erosie) van gletsjers ontstaan landschappen gevormd door ijs.
• Morene: puin dat door een gletsjer is vervoerd. zand, gruis, stenen, rotsblokken 
• Zijmorene: puin ligt aan de zijkant naast een geltsjer
• Middenmorene: puin dat bij 2 gletsjers samen komt
• Eindmorene: puin meegenomen naar einde van de getsjer

glaciale landschapsvormen

• Grondmorene: puin dat op de bodem van de gletsjer heeft gelegen. zoals keileem
• keileem: klei en stenen vermengd
  
• Trogdalen door gletsjers uitgeschuurde bergdalen, zoals: 
• U-vorm dalen: Heten zo omdat je er een U in kan schrijven
• fjorden: bergdalen gevuld met zeewater

klimaatverandering is het weer gemeten over....

1. 1 jaar
2. 15 jaar
3. 30 jaar
4. 60 jaar

een gletsjer beweegt

1. niet
2. wel

gletsjer kunnen landschappen veranderen in een korte tijd

1. waar
2. niet waar

zelfstandig werken

lezen paragraaf 4 het klimaat verandert + BB118,119,120

maken opdracht 1 t/m 6 paragraaf 4 H4

gebruik hierbij:

 leerboek blz. 94

werkboek blz. 102

stoplicht: Rood = stil lezen en werken. Oranje = fluisteren als je wilt overleggen. Groen = normaal praat niveau met werken

voor het filmpje

• het is een Engels filmpje
  
• zet de ondertiteling op Nederlands
  
• ga naar het tandwieltje (instellingen) en zoek bij ondertiteling (automatisch vertalen) naar Nederlands