Les 4: Jazz

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Jazz

Lesdoel

Je weet wat de herkomst van blues en jazz is en kan de belangrijkste kenmerken van de muziekstijlen herkennen en benoemen. 

Je (her)kent New Orleans Jazz, Chicago Jazz en Swing

De muziekstijl van dit fragment is

1. Blues
2. Gospel
3. Spiritual
4. Worksong

De muziekstijl van dit fragment heet

1. Blues
2. Gospel
3. Spiritual
4. Worksong

Spirituals: christelijke liederen van Afro-Amerikanen. Vaak a capella, met voor- en nazang (call & response), swingend ritme.

Blues (1860)

• Ontstaan uit spirituals en worksongs 
• Langzaam
• Deels geïmproviseerd
• Droevige inhoud ('I feel blue' = ik voel me somber / treurig)
• Driedelig couplet (eerste 2 zinnen hetzelfde, derde anders: A-A-B) 
• Blue notes & dirty intonation

Waarom blue?

Neerslachtige karakter is een afspiegeling van toenmalige situatie: na afschaffing slavernij is de zwarte man wel vrij, maar heeft geen rechten.

De inhoud van de bluestekst gaat over het (zware) dagelijks leven

Beluister de Maple Leaf Rag. Wat valt je op aan deze muziek?

Wat is Ragtime?

• Ragged time = 'verscheurde tijd' 
• Pianostijl die rond 1900 in New Orleans in clubs en bars wordt gespeeld door zwarte pianisten (Scott Joplin) 
• tweekwartsmaat
• bas + akkoorden in kwarten, syncopen in de melodie (de rechterhand)

JAZZ: ontstaan in New Orleans

• ± 1900
• Uitgaanswijk Storyville
• Afstammelingen West-Afrikaanse slaafgemaakten en immigranten: smeltkroes van culturen

• Vermenging muzikale stijlen: worksongs, spirituals, blues, ragtime, marsmuziek 

Kenmerken van New Orleans jazz

• Syncopen (verschuiving van accenten) zorgen voor swing! (zie video) ->
• Blaasinstrumenten improviseren gelijktijdig = collectieve improvisatie

• Ritmesectie (bas, ritme, akkoorden): tuba, banjo 

en drums

• Melodiesectie: trompet, cornet, saxofoon, klarinet, 

trombone

• Gebruik van de 'blue note' - expres verlaagde noten en dirty intonation

Meetellen helpt.

Jazz

Blues

Improvisatie 

Syncopes

Blazers

Blue notes

Slepend tempo 

Sombereinhoud 

Driedelig couplet 

Chicagojazz

• Ontstaan in Chicago (jaren '20)
• Geïmproviseerde solo's (niet meer collectief)

• Belangrijkste instrumenten: gitaar (ipv banjo), contrabas (ipv tuba), drums, trompet, trombone en piano
• Grote naam: Louis Armstrong

Harlem Renaissance

• Onder leiding van de Harlem Hellfighters
• Bewustwording onder de Afro-Amerikanen op het gebied van cultuur, kunst, muziek, literatuur en theater.
• Bigbands (12-25 man) maken swing (dansbare jazz)

• Grote naam: Duke Ellington
• Kenmerken swing: minder improvisatie, meer geschreven partijen, 

      swingritme:

Waarom kleeft er in de tijd een negatief imago aan de jazz? (dans en/of muziek)

Kernpunten jazz

• Jazz is ontstaan uit spirituals, ragtime, blues en Europese muziek
  
• Veel stijlsoorten: zoals New Orleans, Dixieland, Chicago jazz, hot jazz, cool jazz, swing, bebop, freejazz, rockjazz.
  

• De belangrijkste 'algemene' kenmerken van jazz zijn:
  

- swing feel: 

- blue notes: noten die niet in standaard westerse toonladders voorkomen

- syncopen: accenten op onverwachte momenten

- veel improvisatie: enorme ruimte voor creativiteit en eigen inbreng

- Bezetting: meestal slagwerk, bas, blazers en/of zang, gitaren, piano.

Jazz voorlopers & stijlen

Blues

West-Afrika

Ragtime

Big bands

New Orleans

Slaven brachten hun (sterk ritmische) muziek mee naar de V.S.

Op plantages ontwikkelden slaven een zangstijl. Daarin zat o.a. call en response.

In clubs en bars werd deze muziekstijl gespeeld door zwarte pianisten.

Hier speelden percussiebands op straat ritmische muziek waarop de zwarte bevolking danste.​

Jazzorkesten bestaande uit een ritmesectie en een blaassectie. Minder improivisatie, meer uitgeschreven muziek. Dansmuziek, ook wel Swing.

Verdieping

blue notes en bluestoonladder

Bluestoonladder