Tijdvak 5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Kenmerkende aspecten

Tijd van ontdekkers en hervormers    1500-1600

Kenmerkende aspecten

KA18: Het begin van Europese overzeese expansie

Europeanen konden niet meer langs Turkije voor de specerijen uit Azië → zochten zeeroute. Stimuleert nieuwe ontwikkelingen oa navigatie. 1492: Columbus komt uit in Amerika . Conquistadores nemen het land van Azteken en Inca’s over (kolonisatie), maar door ziektes sterven de volkeren uit. Ontdekkingsreis vanwege: machtsuitbreiding, vergroten handel, kolonisatie en verspreiding Christendom.

Tijd van ontdekkers en hervormers   1500-1600

Kenmerkende aspecten

KA19: Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

In Italië ontstond nieuw mens- en wereldbeeld: plezier (carpe diem), god niet meer centraal, rede en onderwijs; humanisme (gebaseerd op klassieke oudheid). Herleving van de klassieke oudheid is derenaissance. Ideale mens = uomo universalis (Leonardo da Vinci). Erasmus: christelijk humanisme. More: Utopia. Copernicus: zon middelpunt (aanloop wetenschappelijke revolutie). Kunstenaars focusten op menselijke anatomie en natuur.

Tijd van ontdekkers en hervormers   1500-1600

Kenmerkende aspecten

KA20: De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.

In Italië ontstond nieuw mens- en wereldbeeld: plezier (carpe diem), god niet meer centraal, rede en onderwijs; humanisme (gebaseerd op klassieke oudheid). Herleving van de klassieke oudheid is derenaissance. Ideale mens = uomo universalis (Leonardo da Vinci). Erasmus: christelijk humanisme. More: Utopia. Copernicus: zon middelpunt (aanloop wetenschappelijke revolutie). Kunstenaars focusten op menselijke anatomie en natuur.

Tijd van ontdekkers en hervormers   1500-1600

Kenmerkende aspecten

KA21: De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

Kritiek op kerk: corruptie, rijkdom, verkoop van geestelijke zaken en rol van priester. In 1517 verspreidt Luther deze kritiek via uitvinding boekdrukkunst. 1521 Rijksdag in Worms: verbannen uit de kerk en vogelvrij verklaard. Luther wordt in bescherming genomen door de vorst van Saksen. Calvijn: hemel of hel voorbestemd, volledig leven aan God, overheid bepaalt staatsgodsdienst. 1555 Vrede van Augsburg: vorst bepaalt godsdienst in Duitsland. 1598 Edict van Nantes: godsdienstvrijheid in Frankrijk.

Tijd van ontdekkers en hervormers   1500-1600

Kenmerkende aspecten

KA22: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Karel V probeerde de Nederlanden te centraliseren dmv raad van State, Staten-Generaal etc. Onder Filips II komt verzet olv Willem van Oranje tegen centralisatie en vervolging protestanten. Hertog van Alva vermoordt vele edelen → Nederlandse opstand (1568). Filips komt in geldnood → spaanse furie door Europa. Zuidelijke gewesten horen bij Spanje. Noordelijke gewesten vrede ( Unie van Utrecht ) en daarna Plakkaat van Verlatinghe (1581): onafhankelijkheid. 1588: ontstaan Republiek der Verenigde Nederlanden . 1648: NL erkent als Republiek

Tijd van ontdekkers en hervormers   1500-1600

Kenmerkende aspecten

Toegepast op HC Britse Rijk

Tijd van ontdekkers en hervormers   1500-1600

Kenmerkende aspecten

Maak de examenopgaven, alsof het voor het 'echie' is.

Tijd van ontdekkers en hervormers   1500-1600

Kenmerkende aspecten

Examenvraag 1

In de zestiende eeuw begint de Europese expansie overzee en een nieuwe wetenschappelijke belangstelling. Beide ontwikkelingen hebben elkaar beïnvloed.

4p Leg uit met telkens een voorbeeld:

• waardoor de nieuwe wetenschappelijke belangstelling de Europese expansie mogelijk maakte en

• dat de expansie de wetenschappelijke belangstelling bevorderde.

​

Kenmerkende aspecten

Antwoord

Vier punten = twee keer twee punten; één voor het voorbeeld en één voor de uitleg

- Door de wetenschappelijke belangstelling werden er meer uitvindingen gedaan, vooral in de scheepvaart (bijv kwadrant/sextant voor navigatie op zee / bijv. het fluitschip dat smaller en dus sneller was) en in de wapenindustrie (kleinere geweren) waardoor Europese expansie makkelijk werd.

- Door de Europese expansie kwam men in aanraking met de nieuwe producten (aardappel, tomaat, maïs, lama) en nieuwe culturen (Inca’s en Azteken) die men wetenschappelijk ging onderzoeken / waardoor de wetenschappelijke belangstelling werd gewekt.

​

Kenmerkende aspecten

Examenvraag 2

Bron

Willem van Treslong is in 1572 als kapitein van de Watergeuzen (opstandelingen tegen de koning van Spanje) betrokken bij de strijd in Holland en Zeeland. Hij stuurt een brief aan het bestuur van de Zeeuwse havenstad Brouwershaven

Vereerde, wijze heren en bestuurders van de stad Brouwershaven. Wij delen u mee dat wij morgenvroeg met onze schepen bij u willen komen en maken u bekend dat wij er niet op uit zijn bestuurders of burgers ook maar de geringste schade te berokkenen. Wij willen de afgoderij vernietigen die ons noodzaakte onze bezittingen te verlaten. Wij zoeken papen (een scheldwoord voor katholieke geestelijken), monniken en andere roomse misdadigers. Wij beloven dat wij mensen die de stad willen verlaten geen haar zullen krenken, maar hen veeleer geleide geven of willen helpen. Mocht U echter tegenstand bieden dan zullen wij u gevangen nemen en alles wat zich binnen ons bereik bevindt in brand steken.

Gebruik de bron

Uit deze bron kun je de conclusie trekken dat de opstand tegen koning Filips II:

− een burgeroorlog is en

− een godsdienstoorlog.

2p Leg dit met de bron uit.

​

Kenmerkende aspecten

Antwoord

Twee punten = voor elke uitleg één.

      De opstand tegen Filips II is een burgeroorlog, want uit de bron blijkt dat de watergeuzen de mensen die “de stad willen verlaten, geen haar krenken’”. Zij willen degenen die zich tegen de Opstand verzetten, hard aanpakken.

      De opstand tegen Filips II was een godsdienstoorlog, want uit de bron blijkt dat de strijd gericht is tegen de ‘papen, monniken en andere roomse misdadigers’.

​

Kenmerkende aspecten

Bron: weergave van de driehoekshandel tussen Amerika, Europa en Afrika.

Toelichting: Engeland heeft -na Portugal- het één na grootste aandeel in de transatlantische slavenhandel, één van drie handelstakken in de driehoekshandel.

Bekijk de afbeelding.

Voor het ontstaan van de driehoekshandel zijn er verschillende economische oorzaken te benoemen.

2p Noem eerst:

             - vanuit het perspectief van de Engelse kolonisten in Amerika- een oorzaak voor het ontstaan van de driehoekshandel

             en vervolgens

             - vanuit Engels perspectief- een oorzaak voor het ontstaan van de driehoekshandel.

​

Kenmerkende aspecten

Antwoord

Voor twee punten moet je twee keer vanuit een bepaald perspectief (=standplaatsgebonden) redeneren.

DUS:

- De Engelse kolonisten in Amerika wilden geld verdienen met de export van luxe producten (suiker, katoen, tabak) voor de Engelse markt. Hiervoor hadden zij (voor op hun plantages) goedkope arbeidskrachten nodig, die zij uit Afrika lieten overbrengen. Hierdoor ontstaan twee onderdelen van de driehoekshandel: slaven van Afrika naar Amerika en luxe producten vanuit Amerika naar Europa.

- In Engeland is een groeiende behoefte aan luxe producten (zoals suiker, koffie en tabak) en aan katoen. Om deze te kunnen importeren is het nodig dat de plantages in hun koloniën voldoende goedkope arbeiders hebben. Vervolgens besluiten Engelse bedrijven deze mensen in Afrika te kopen met het geld dat ze verdienen aan handel tussen Europa en Afrika.

​

Kenmerkende aspecten

Leer deze uit je hoofd en oefen daarna op de volgende slides

18 Het begin van de Europese overzeese expansie.

19 Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

20 De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.

21 De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had.

22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Tijd van ontdekkers en hervormers   1500-1600

Kenmerkende aspecten

• Het begin van de ....?......
  
• Het veranderende .....?..... van de .....?...... en het begin van een nieuwe .....?...... belangstelling.
  
• De h....?.... op het erfgoed van de .....?......Oudheid.
  
• De ...?..... die splitsing van de ...?....... in West-Europa tot gevolg had.
  
• Het ...?..... in de Nederlanden dat resulteerde in de ....?......... staat

Noem ze nog eens!

Kenmerkende aspecten

• Het begin van de Europese overzeese expansie.
  
• Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
  
• De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.
  
• De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had.
  
• Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Noem ze nog eens!

wiewatwanneer.wixsite.com