3.4 - De bezetting van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

3.4 De bezetting 

van Nederland

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven hoe de Duitsers Nederland bezetten, en welke gevolgen dat had voor politiek, cultuur, economie en dagelijks leven. 
2. Je kunt uitleggen dat Nederlanders op verschillende manieren op de Duitse bezetting reageerden.
   
3. Je kunt beschrijven hoe Nederland werd bevrijd. 

Planning

• Duitsland valt aan
  
• Politieke veranderingen
• Culturele veranderingen
• Economische veranderingen

Wat weet jij eigenlijk van
de Duitse Bezetting?

Duitsland valt aan

• In de nacht van donderdag op vrijdag valt het Duitse leger Nederland aan. 
• Tegen de Duitse Blitzkrieg is niets opgewassen.
• Nederland dacht aanvankelijk neutraal te blijven en was niet goed voorbereid. 

Bommen op Rotterdam

• Hoewel de stad zich al heeft overgegeven, bombarderen de Duitsers Rotterdam tóch.
• Na het bombardement op Rotterdam, en de Duitse dreiging om ook andere steden te bombarderen, kan Nederland niets anders dan zich overgeven (capituleren)
• In totaal komen in de meidagen van 1940 ongeveer 2200 mensen om het leven.

Deel van Duitsland

• Nederland wordt een deel van Duitsland: Reichskommissariat Niederlande
• De Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart wordt Reichskommisar. 

Politieke veranderingen

• Om niet in de handen van de Duitsers te vallen, vlucht  de Nederlandse regering naar Engeland.
• Ambtenaren worden opgedragen om te blijven werken onder de bezetter. 
• De democratie wordt afgeschaft. 

Politieke 
veranderingen

• De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), die collaboreerde met de Duitsers, is de enige politieke organisatie die mag blijven bestaan.
• De leider van de NSB, Anton Mussert, mag zich 'Leider van het Nederlandsche Volk' noemen, maar de Duitsers zijn uiteindelijk de baas.

Culturele veranderingen

• Vrijheid van meningsuiting wordt afgeschaft.
• Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur).
• Radio's worden ingenomen.

Gelijkschakeling

vanaf mei 1940

Elke burger, organisatie en vereniging moest zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel. Iedereen die dit niet deed, 

werd ontslagen en of opgepakt.

Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur)

Voor sommige beroepen (bijvoorbeeld: leraren) 

moet een Ariërverklaring worden getekend.

Hierin verklaar jij, je ouders en grootouders, niet Joods te zijn.

Eind november 1940 waren er al 

2200 mensen hierdoor ontslagen...

Alle post- en sierduiven moeten worden gedood. 

Duiven vliegen vrij rond en kunnen 

boodschappen brengen naar de geallieerden.

Duivenpootjes mét ring moeten 

als bewijs worden ingeleverd.

Economische

veranderingen

• Nederlandse mannen moesten verplicht werken in Duitsland.
• Er ontstond een schaarste aan voedsel en brandstof.  

Zelfstandig werken

Opdrachten of

Samenvatting

IN STILTE

Klaar?

Test jezelf

Oefentoets

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven hoe de Duitsers Nederland bezetten, en welke gevolgen dat had voor politiek, cultuur, economie en dagelijks leven. 
2. Je kunt uitleggen dat Nederlanders op verschillende manieren op de Duitse bezetting reageerden.
   
3. Je kunt beschrijven hoe Nederland werd bevrijd. 

Planning

• Collaboratie
• Verzet
• Onderduiken
• Jodenvervolging in Nederland
• Hongerwinter

Collaboratie

• De Nederlandse SS bestond uit ongeveer 7000 man.
  
• Wanneer je samenwerkt met de bezetter noem je dat collaboratie.
• Denk aan de NSB van Anton Mussert. 

Verzet

• Wat is verzet? 
• Aanslagen plegen of illegale krantjes verspreiden? Onderduikers helpen? Of naar rechts gaan als de Duitsers zeggen dat je naar links moet gaan?
• Verspreiden van illegale kranten, onderduikers verbergen en persoonsbewijzen vervalsen.

• In totaal waren er rond de 45.000 Nederlanders die actief verzet pleegden. 
• Maar dat konden ze niet doen zonder de hulp van honderdduizenden anderen.
• Verzet plegen was levensgevaarlijk: niet alleen voor jezelf, maar ook voor je omgeving.

Onderduiken

• Dit zijn niet alleen Joden, maar iedereen die het risico loopt opgepakt te worden: studenten, mannen, verzetsstrijders enz. 
• Op het hoogtepunt zijn er alleen al in Nederland ruim 350.000 mensen ondergedoken.
• De bekendste onderduikster van Nederland is natuurlijk Anne Frank. 

Jodenvervolging in Nederland (2)

• Net als in andere delen van het Duitse Rijk worden snel anti-Joodse maatregelen, zoals het ontslag van Joodse ambtenaren of de registratieplicht.
  
• Vanaf mei 1942 zijn Joden verplicht om een Jodenster te dragen.
  
• In dat jaar gaan ook de eerste Joden via Westerbork (doorvoerkamp) naar Auschwitz.

Februaristaking

• De eerste grote verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland.
• Aanleiding waren de razzia's in Amsterdam, als reactie op de moord op een NSB-er.
  
• De staking was het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging in heel bezet Europa.

Jodenvervolging in Nederland (2)

• Relatief veel Joden uit Nederland zijn omgekomen.
• 27% keerde terug naar Nederland
• Anne Frank
  

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven hoe de Duitsers Nederland bezetten, en welke gevolgen dat had voor politiek, cultuur, economie en dagelijks leven. 
2. Je kunt uitleggen dat Nederlanders op verschillende manieren op de Duitse bezetting reageerden.
   
3. Je kunt beschrijven hoe Nederland werd bevrijd. 

Dolle Dinsdag

• De opmars van de geallieerden na D-Day gaat erg snel. 
• De gebeurtenissen worden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"
  

Slag om Arnhem

• De Geallieerden hadden willen doorstoten tot het Noord Nederland, om daar vandaan Duitsland binnen te vallen.
• Maar dit mislukt bij Arnhem  (Operatie Market Garden )
• Gevolg: Zuid Nederland wel bevrijd maar het Noorden nog niet.

3.4

september 1944

Zuid Nederland was wel bevrijd, maar Noord en West Nederland nog niet.

Hongerwinter

De Hongerwinter had een aantal oorzaken:

• Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd.
  
• Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd...
  
• ...én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren

• Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd, werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer

De Bevrijding

De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel. 

Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.

Reactie op verraders

Hoewel het is verboden, is de reactie van Nederlanders op verraders, 

profiteurs en collaborateurs begrijpelijk.

Veel vrouwen werden kaalgeschoren wanneer zij een relatie met een Duitser hadden gehad

Soms moesten hele gezinnen verhuizen om een nieuwe identiteit op te bouwen

Ongeveer 6.000 mannen zijn gestorven terwijl zij voor de Duitsers vochten. 

Zelfstandig werken

Opdrachten van paragraaf 3.4

Lees eventueel nog een keer de leertekst

Maak van blz. 135 de opdrachten 3, 4, 6, 7, 10 en 12

Klaar? Ga in stilte met een ander vak aan de slag