1.1 Een nieuwe grondwet

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Nederland 1848 - 1914

1.1 Een nieuwe grondwet

Doel van de les

Welke gevolgevn had de grondwet van 1848 voor het bestuur van Nederland?

Een nieuwe grondwet
Revolutiejaar 1848

• In 1848 breken revoluties uit tegen machtige koningen: monarchiën worden republieken.
• Liberalen willen dat burgers meer macht kregen en de koning minder:
    - Liberalen streven naar zoveel mogelijk vrijheid voor de burgers.
    - De overheid moet voor veiligheid en infrastructuur zorgen.
    - De overheid moet zich zo weinig mogelijk met het leven van burgers bemoeien.
• De liberaal Thorbecke herschrijft in opdracht van koning Willem II de grondwet (1848).
  

Een nieuwe grondwet

Thorbecke

• Liberaal
• Schreef de grondwet van 1848.
  
• Voorstander van het censuskiesrecht.
    - Alleen wie voldoende belasting betaalde 
    mocht stemmen.
    - Censuskiesrecht werd ingevoerd in 1848.
  

Een nieuwe grondwet

Willem II

• Hield geen rekening met het parlement.
• Beschouwde ministers als zijn hulpjes.
• Heeft in 1848 schrik voor een revolutie en
    laat de grondwet daarom wijzigen:
    - Invoering van constitutionele monarchie.
    - Staat zijn macht af aan het parlement.
• Sterft in 1849.
  

Een nieuwe grondwet

De grondwet van 1848

• Invoering parlementaire democratie
    - Tweede Kamer wordt direct verkozen 
       door het volk.
    - Eerste Kamer wordt indirect verkozen
       door de Provinciale Staten.

• Invoering ministeriële verantwoordelijkheid
    - De koning is onschendbaar.
    - De ministers leggen verantwoording af
       aan de Tweede Kamer en Eerste Kamer.
• Invoering nieuwe Klassieke grondrechten
• Uitbreiding taken van het parlement.
  
  

Een nieuwe grondwet

Verdeelde macht

Om machtsmisbruik te voorkomen, wordt de macht in Nederland in 3 stukken opgedeeld:

• Wetgevende macht (Tweede Kamer en Eerste Kamer) maakt wetten.
• Uitvoerende macht (regering) voert de wetten uit.
• Rechterlijke macht (rechtspraak) straft indien nodig.

OPGELET Je kan niet tegelijktijd minister (lid van de regering) en lid van de Tweede Kamer zijn. Je kan ook niet rechter en Tweede Kamerlid zijn. Je kan ook niet minister en rechter zijn.

Een nieuwe grondwet

Klassieke grondrechten

• Klassieke grondrechten zijn vrijheidsrechten die de burger beschermen tegen de overheid:
    - Vrijheid van godsdienst
    - Vrijheid van meningsuiting en vrijheid van drukpers
• Thorbecke voegt in 1848 nieuwe vrijheidsrechten aan de grondwet toe:
    - Vrijheid van vereniging en vergadering
    - Vrijheid van onderwijs
• Een nieuwe wet mag nooit in strijd zijn met de grondrechten.
  

Een nieuwe grondwet

Coalitie en oppositie

• Een regering moet gesteund worden door een meerderheid in de Tweede kamer.
• De coalitie:
    - Politieke partijen die samenwerken om de regering vormen.
    - Op dit moment bestaat de coalitie uit VVD, CDA, D66 en ChristenUnie.
• De oppositie:
    - Alle politieke partijen die niet in de regering zitten.
• Soms steunt een partij uit de oppositie voor een bepaalde wet ook de coalitie.
  

Een nieuwe grondwet

Taken van het parlement

• Maken en goedkeuren van wetten:
    - Recht van amendement (wetsvoorstel aanpassen) geldt alleen voor de Tweede Kamer.
    - Recht van initiatief (wetsvoorstel indienen) geldt alleen voor de Tweede Kamer.
• Controleren van de regering:
    - Recht van budget (begroting van de regering goedkeuren)
    - Recht van interpellatie (regering om informatie vragen)
    - Recht van enquête (onderzoek laten doen)
  

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"De overheid moet zich niet te veel bemoeien met mijn zaken."

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"Het minimumloon is een goede zaak om uitbuiting van arbeiders tegen te gaan."

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"Je bent verantwoordelijk voor je eigen keuzes. Wie wil werken, zal wel werk vinden!"

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"Politie en leger is belangrijk om eigendommen te beschermen. Dit is een kerntaak van de overheid."

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Past de onderstaande uitspraak bij een liberaal?

"De overheid kan beter te veel dan te weinig wetten maken, om arbeiders te beschermen."

1. Liberaal
2. Niet liberaal

Wie controleerde voor 1848 de regering?

1. De rechters
2. De Eerste Kamer
3. De Tweede Kamer
4. De koning

Wie mocht er na 1848 de leden van de Tweede kamer kiezen?

1. Alle inwoners van Nederland
2. Alle mannelijke inwoners van Nederland
3. Alle inwoners van Nederland die voldoende belasting betaalden.
4. De Provinciale Staten

Noem 3 vrijheidsrechten die in de grondwet staan.

Welke zin is juist?

1. Vrijheidsrechten beschermen de overheid tegen de burger.
2. Vrijheidsrechten beschermen de burger tegen de overheid.
3. Vrijheidsrechten beschermen de overheid door de burger.
4. Vrijheidsrechten beschermen de burger door de overheid.

IN DE GRONDWET VOOR 1848

IN DE GRONDWET VANAF 1848

Vrijheid van godsdienst

Vrijheid van meningsuiting

Vrijheid van onderwijs

Vrijheid van drukpers

Vrijheid van vereniging en vergadering

WETGEVENDE MACHT

UITVOERENDE MACHT

RECHTERLIJKE MACHT

ministers

rechters

straffen

Eerste Kamer

regering

oppositie

budgetrecht

amendementsrecht

verkiezingen

Welke taken heeft de Tweede Kamer?

1. Wetgeving maken Regering controleren
2. Wetgeving maken Dagelijks bestuur van het land
3. Regering controleren Dagelijks bestuur van het land

Hoe heet ook alweer het recht om een wetsvoorstel te doen?

1. Amendementsrecht
2. Enquêterecht
3. Initiatiefrecht
4. Interpellatierecht

Noem 3 rechten van het parlement.

Welk recht gebruikt de Tweede Kamer als zij een wetsvoorstel wil aanpassen?

1. Het amendementsrecht
2. Het enquêterecht
3. Het initiatiefrecht
4. Het vragenrecht

Wat is geen controlerend recht van de Tweede Kamer?

1. Het budgetrecht
2. Het enquêterecht
3. Het initiatiefrecht
4. Het interpellatierecht

CONTROLERENDE TAKEN

WETGEVENDE TAKEN

Initiatiefrecht

Amendementsrecht

Interpellatierecht

Enquêterecht

Budgetrecht

ALLEEN TWEEDE KAMER

EERSTE KAMER & TWEEDE KAMER

Initiatiefrecht

Amendementsrecht

Interpellatierecht

Enquêterecht

Budgetrecht