Thema 6 - Voortplanting bij planten en dieren

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 6

Voortplanting bij planten en dieren

Basisstof 1

- Je kunt de delen van een bloem benoemen met hun kenmerken en functies

Bloemen

• Bloemkelk
• Bloemkroon
• Meeldraden
• Stuifmeelkorrels
• Stamper
• Zaadbeginsel
• Eicel

Basisstof 2

- Je kunt beschrijven wat bestuiving is

- Je kunt het verschil benoemen tussen kruisbestuiving en zelfbestuiving

- Je kunt de kenmerken noemen van insectenbloemen en van windbloemen

Bestuiving

• Zelfbestuiving: bestuiving van dezelfde bloem, of een andere bloem op dezelfde plant
• Kruisbestuiving: bestuiving van een bloem op een andere plant (zelfde soort) 

Insectenbloem

Windbloem

Basisstof 3

- Je kunt beschrijven hoe de bevruchting bij zaadplanten verloopt

- Je kunt de veranderingen in het zaadbeginsel na bevruchting beschrijven

Bevruchting

• Stuifmeelkorrel en stuifmeelbuis
• Eicel in zaadbeginsel
• Geslachtelijke voortplanting
• Kruisen en selectie

Basisstof 4

- Je kunt de veranderingen in het vruchtbeginsel na bevruchting beschrijven

Vruchten

• Na bevruchting groeit vruchtbeginsel en zaadbeginsel
• Kroonbladeren en meeldraden vallen af
• Bloemkelk verschrompelt 
• Vruchtvlees ontstaat uit vruchtbeginsel of bloembodem

Basisstof 5

- Je kunt uitleggen dat bij ongeslachtelijke voortplanting de nakomelingen dezelfde erfelijke eigenschappen hebben als de ouder

- Je kunt voorbeelden geven van ongeslachtelijke voortplanting

Geslachtelijke voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting

• Geslachtscellen (stuifmeelkorrel en eicel) worden gevormd
• Kernen van twee verschillende geslachtscellen versmelten met elkaar (bevruchting)
• Nakomelingen verschillen van ouders

• Geen geslachtscellen gevormd
• Deel van plant groeit uit tot nieuwe plant door celdelingen
• Nakomelingen exact hetzelfde als ouders

Celdeling

• Chromosomen gekopieerd, cel deelt zich in twee dochtercellen
• Dochtercellen krijgen complete set chromosomen, zijn hetzelfde als moedercel.
• Ongeslachtelijke voortplanting en groei organisme door deze celdeling

Knollen

Bollen

Uitlopers

Wortelstokken

Stekken

Weefselkweek

Ongeslachtelijke voortplanting in dieren

Basisstof 6

- Je kunt uitleggen dat bij geslachtelijke voortplanting elk van de ouders 50% van het DNA levert

- Je kunt voorbeelden geven van geslachtelijke voortplanting

Geslachtelijke voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting

• Geslachtscellen (stuifmeelkorrel en eicel) worden gevormd
• Kernen van twee verschillende geslachtscellen versmelten met elkaar (bevruchting)
• Nakomelingen verschillen van ouders

• Geen geslachtscellen gevormd
• Deel van plant groeit uit tot nieuwe plant door celdelingen
• Nakomelingen exact hetzelfde als ouders

Meiose

• Dubbele celdeling waardoor aantal chromosomen in dochtercel gehalveerd is
• Geslachtscellen voor geslachtelijke voortplanting door meiose
• Na bevruchting weer complete set chromosomen, dan start normale celdeling voor groei

Basisstof 7

Eenslachtig en tweeslachtig

Eenhuizig en tweehuizig

• Eenslachtig: alleen mannelijke of alleen vrouwelijke voortplantingsorganen
• Tweeslachtig: mannelijke en vrouwelijke voortplantingsorganen

• Tweehuizig: eenslachtige bloemen, allemaal hetzelfde geslacht aan één plant
• Eenhuizig: eenslachtige bloemen, maar beide geslachten aan dezelfde plant

Basisstof 8 (V)

Mitose en meiose

• Meeldraden: helmdraad, helmknop: helmhokje, stuifmeelkorrels (mannelijk)
  . Stamper: stempel, stijl, vruchtbeginsel: zaadbeginsels: kern, eicel (vrouwelijk) 
• Bestuiving: overbrengen stuifmeel van meeldraad op stempel van stamper
  . Zelfbestuiving: dezelfde bloem of andere bloem op dezelfde plant bestuiven. Kruisbestuiving: bloem van een andere plant bestuiven (insectenbloemen, windbloemen) 
• Bevruchting: stuifmeelkorrel op stempel vormt stuifmeelbuis, kern stuifmeelkorrel versmelt met kern eicel in vruchtbeginsel. Eén stuifmeelkorrel kan één eicel bevruchten. (Geslachtelijke voortplanting)
  , voor elke bevruchtte eicel ontstaat een zaadje, bloembodem kan vruchtvlees worden 
• Verspreiding vruchten en zaden: door plant zelf, door de wind, door dieren
  
• Ongeslachtelijke voortplanting: deel van de plant groeit uit tot nieuwe plant: broedplant, knollen, bollen, uitlopers, wortelstokken, stekken, weefselkweek
  
• Tweeslachtige bloemen: zowel meeldraden als stampers.
  Eenslachtige bloemen: alleen meeldraden (mannelijk) of alleen stampers (vrouwelijk). Tweehuizige soorten: alleen mannelijke of alleen vrouwelijke bloemen aan plant. Eenhuizige soorten: mannelijke en vrouwelijke bloemen aan plant. 
• VWO: Mitose (ongeslachtelijke voortplanting) en meiose (geslachtelijke voortplanting)