2 vmbo-kgt 5.2 Erfelijkheid en evolutie: Chromosomen en genen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

Welkom klas 2.

Ben jij klaar voor deze les?

thema 5 Erfelijkheid en evolutie

5.2 Chromosomen en genen

Wat gaan we vandaag doen?

- herhalen 5.1 Genotype en fenotype

- leerdoelen vandaag

- nieuwe theorie:
5.2 Chromosomen en genen

- zelf aan de slag

- herhalen leerdoelen

- Evaluatie en huiswerk

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

1. Alles wat je leert van je ouders
2. Erfenis die jou wordt nagelaten door je ouders
3. Eigenschappen die je hebt geerfd van je ouders

Hoe noemen we alle uiterlijke eigenschappen van een organisme?

1. Fenotype
2. Genotype

Wat is genotype

1. Alles wat jou aangeleerd is
2. Alle informatie in je DNA

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? Sleep de eigenschappen A t/m H naar genotype of fenotype. 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Stijl haar vanaf de geboorte

Piercings 

Sproeten

Een litteken

gespierd lichaam

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

Hoeveel chromosomen heeft de mens?

1. 23
2. 46
3. 12
4. 40

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kan je beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

- kan je benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Inleiding

Ieder mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen.

De informatie hiervoor is opgeslagen in 46 chromosomen.

Van elk chromosoom heb je er 2.

5.2 Chromosomen en genen

Een cel van een mens bevat 46 chromosomen.

Die chromosomen komen voor in paren.

Een mens heeft 23 paren chromosomen in een celkern

(2 x 23 = 46). Dit geldt voor alle lichaamscellen.

De twee chromosomen van een paar zijn aan elkaar gelijk. Ze bevatten ook de informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen.

5.2 Chromosomen en genen

Eicellen en zaadcellen zijn geslachtscellen. In de kernen van geslachtscellen komen de chromosomen niet in paren voor maar enkelvoudig.

Een geslachtscel van een mens bevat geen 46 chromosomen, maar de helft daarvan.

5.2 Chromosomen en genen

Geslachtscellen ontstaan door een speciale celdeling.

Elke geslachtscel krijgt 1 chromosoom van elk paar.

Kijk maar naar de volgende afbeelding.

5.2 Chromosomen en genen

Welke van beide chromosomen in een eicel of een zaadcel terechtkomt, hangt af van het toeval.

Er zijn veel verschillende mogelijkheden.

5.2 Chromosomen en genen

Bij bevruchting versmelten de kern van een eicel met de kern van een zaadcel.

De chromosomen uit de cellen komen dan bij elkaar.

Samen komen ze in de celkern van de bevruchte eicel terecht.

5.2 Chromosomen en genen

De kern van de zaadcel bevat 23 chromosomen van de vader. 

De kern van de eicel bevat 23 chromosomen van de moeder.

De kern van de bevruchte eicel bevat weer 46 chromosomen.

Van elk chromosomenpaar is 1 chromosoom afkomstig van de moeder en 1 van de vader.

5.2 Chromosomen en genen

Bij het 23e chromosomenpaar op de vorige dia staat geen nummer, maar XX.

Dit zijn de geslachtschromosomen.

Geslachtschromosomen

Bij een vrouw zijn de geslachtschromosomen gelijk aan elkaar.

Een vrouw heeft twee X-chromosomen: XX.

Geslachtschromosomen

Bij een man zijn de geslachtschromosomen verschillend.

Een man heeft een X- en een Y-chromosoom: XY.

5.2 Chromosomen en genen

Het geslachtschromosoom in een eicel is altijd een X.

Het geslachtschromosoom in een zaadcel kan een X zijn

of een Y.

Bij bevruchting ontstaat dus een chromosomenpaar XX of XY.

De baby wordt dan een meisje (XX) of een jongetje (XY).

VRAGEN??

zelf aan de slag

5.2 Chromosomen en genen: lees de tekst en maak de opdrachten:

opdracht 1 t/m 4 maken

(vanaf blz. 115)

Huiswerk en evaluatie

HW
Oefen met deze LessonUp,
Maak de vragen van paragraaf 5.2 af.

Weet jij nu .... (maak de volgende vragen...)

herhalen leerdoelen

Aan het einde van de les:

- kan je beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

- kan je benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

geslachtschromosomen

1. 22e chromosomenpaar dat het geslacht bepaalt
2. 23e chromosomenpaar dat het geslacht bepaalt
3. 24e chromosomenpaar dat het geslacht bepaalt
4. 25e chromosomenpaar dat het geslacht bepaalt

Als je geslachtschromosomen XX zijn, ben je een ....

1. Vrouw
2. Man

Geslachtschromosomen bepalen het geslacht van een organisme. Welke geslachtschromosomen heeft een jongen?

1. XX
2. XZ
3. XY
4. YY

Een gen is....

1. Erfelijke informatie
2. Een chromosoom
3. Een plek op een chromosoom met erfelijke informatie voor een bepaalde erfelijke eigenschap.

Genen je een huidcel zijn gelijk aan
de genen in je levercel

1. waar
2. niet waar

Kan iemand een gen voor stijl haar hebben en een gen voor krullend haar?

1. ja
2. nee

Thuis oefenen

Bekijk het filmpje over geslachtschromosomen.

schooltv.nl

Wat zijn lichaamscellen?

1. Spierweefsel
2. Het hart
3. Cellen die in de plant voorkomen
4. Cellen waaruit je lichaam

hoeveel chromosomen hebben lichaamscellen ?

1. 46
2. 23
3. 12
4. 20

Hebben lichaamscellen geslachtschromosomen?

1. Nee, alleen je geslachtscellen
2. Ja, die moeten ook weten of je een man of vrouw bent
3. Alleen in bepaalde organen
4. Alleen in de hersenen en de geslachtsorganen

In lichaamscellen komen de chromosomen voor in...

1. paren
2. los

Hoe noemen we de geslachtscellen van een man en van vrouw. Zet de woorden in de juiste rij.

man

vrouw

eicellen

zaadcellen