MEMO: 9.3 De Sovjet-Unie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

9.3 De Sovjet-Unie

planning dinsdag 9 april

1. De Sovjet-Unie

2. Toets bespreken

3. HW voor dinsdag 16 april

Lesdoelen 2.1:

Je kan aan het einde van de les uitleggen:

1. Je kunt de belangrijkste ideeën van Karl Marx uitleggen.

2. Je kunt enkele indirecte oorzaken noemen van de Russische Revolutie.

3. Je kunt een beschrijving geven van het verloop van de Russische Revolutie.

4. Je kunt uitleggen hoe Stalin van de SU een totalitaire staat maakte.

 

De Russische piramide: feodaal systeem

De Tsaar (absolute macht)

1. Orthodoxe geestelijken

2. Bojaren (= adel)

3. Bourgeoisie, middenstanders

     boeren

De 1e en 2e stand betalen géén belastingen 

Marxistisch socialisme/communisme

Marxistisch socialisme = Socialisme met gemeenschappelijk eigendom van fabrieken invoeren met behulp van revolutie door de arbeidersklasse.

Karl Marx, grondlegger.

Schreef Het kapitaal: kritische over kapitalisme

Arbeidersrevolutie: arbeiders zouden in opstand komen

socialisme: - communisme

                         - sociaal-democratie

Lenin = marxist

Vladmir Lenin en Leon Trotski (marxisten):

 

1. Hadden de revolutie (nog) niet verwacht (zitten nog in het buitenland)
   
2. Aanhangers (marxisten) proberen de macht te grijpen.
3. Krijgen hulp van Duitsland.
   Lenin wordt door de Duitsers naar Rusland  gebracht.                  WAAROM!?
   
   
4. Aprilstellingen: vrede, land en brood.

"Arbeiders EN boeren aan de macht, revolutie NU, weg met de Tsaar!"

1904 - 1905

• Japans-Russische oorlog.
  
  
• Tegen alle verwachtingen in wint Japan!
  
  
• Rusland vernederd, volk is boos!!

• Japan = nieuwe imperialistische grootmacht

Oeiii...en nu?

Tsaar Nicolaas II:

• 1905: staat na verlies in Russisch-Japanse oorlog toe de Doema (= parlement) op te richten.
  
  
• Liberalen hopen daarmee op democratisering. Daarvan blijkt echter geen sprake: de Doema heeft nauwelijks tot géén invloed op het bestuur.

De Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog verliep slecht voor Rusland:  

1: weinig (moderne) wapens, 

2: slecht getraind leger (boeren)

Al in 1915: 4.000.000 manschappen dood.

Nicolaas II neemt opperbevel op zich, maar
het gaat niet beter. Wordt de tsaar persoonlijk aangerekend. 

Winter 1916-1917: hongersnood!!!

Februarirevolutie 1917

Oorlog verloopt dramatisch!

Véél mensen ontevreden.

hongersnood

MASSAOPSTAND! 

TSAAR TREEDT AF!

Februarirevolutie is een massaopstand!

Voorlopige regering

Premier Alexandr Kerenski:

1. wil Eerste Wereldoorlog voortzetten.
2. schrijft verkiezingen uit voor een Doema met meer macht.
3. lijdt grote nederlagen in de Eerste Wereldoorlog, waardoor veel soldaten deserteerden
   

Oktoberrevolutie

• Onrust in Rusland neemt verder toe, leidt tot de Oktoberrevolutie
  (= staatgreep marxisten)

• Communisten (= marxisten) onder leiding van Lenin grijpen met geweld de macht en de Voorlopige Regering wordt afgezet.

• De tsaar en zijn familie worden vermoord (juli 1918).
  

1918: Moord op Tsaar en zijn gezin

Communisten noemden dit huis; 'Het huis met het speciale doel'.

1917 - 1922

De Russische burgeroorlog

• Rode leger (communisten onder leiding van Trotski)
  
  
• Witte leger:
    - tsaargezinden, willen de Tsaar terug! 
    - liberalen, mensen die zijn voor vrijheid ABSOLUUT GEEN COMMUNISTEN
    - VS, Groot-Brittannië en Frankrijk

Oorzaken Russische Revolutie

1. De ongelijke behandeling van de 3e stand (privileges 1e en 2e stand),
   
2. Het absolutistisch bestuur van de tsaar,
   
3. Het verlies in de Russisch-Japanse Oorlog (nooit eerder verloor een
     Europees land van een Aziatisch 'minderwaardig' land),
   
4. De mislukking van de Doema, orden de tsaar zeer zwaar aangerekend onder
   de groeiende oppositie. Het is wachten op een laatste (grote) misstap van de tsaar....,
   
5. De Eerste Wereldoorlog verloopt dramatisch.....wie krijgt de schuld.......? De Tsaar.

1924: dood lenin en machtsstrijd Stalin en Trotski

• Stalin: voorzitter communistische partij en benoemde medestanders overal in bestuur en leger.
  
• Gevolg: Stalin wint, allerlei tegenstanders uit de partij en Trotski verbannen 1929.
• invoering vijfjarenplan en collectivisatie landbouw:
  
• - kolchozen en sovchozen
  

originele foto 1918: Lenin en Trotski

eerste vervalsing 1924: Stalin is er links bijgezet.

Collectivisatie en zuiveringen

• Steden groeiden enorm door industrialisatie
  
• Bevolkingsgroei enorm
  
• Gevolg: Meer landbouwopbrengst nodig!
  
• Oplossing: Grote agrarische ondernemingen met moderne landbouwwerktuigen waarbij boeren samen werkten in grote bedrijven -->Kolchozen.
  
• Grond en bezittingen van boeren in beslag genomen --> collectiviseren --> samenwerken voor de staat.
  
• Verzet van boeren(koelakken) --> kampen --> opsluiten + dwangarbeid en uithongeren = dood = zuiveren van het volk; tegenstanders uitschakelen.
  

Planeconomie

• Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een planeconomie.
• Dit betekende dat de staat besliste wat én hoe er moest worden geproduceerd.
• 1928: vijfjarenplan. Zware industrie (ijzer en staal) voorrang --> spoorwegen, meer machines en wapens

Oekraïne onder Lenin: enigszins vrij om eigen taal te spreken en cultuur te uiten 

Oekraïne onder Stalin: beperkte deze vrijheden & strafte Oekraïense boeren voor hun verzet van de collectivisatie

Gevolg 5 miljoen overleden aan hongersdood.

Grote Terreur

- Grote Terreur (1936-1938)

- Iedereen die Stalins macht mogelijk bedreigde werd vervolgd;

- Kinderen werden aangespoord hun ouders aan te geven;

- 384 strafkampen.

1939 "Grote Zuivering voltooid"

Showprocessen!

• Tegenstanders worden (meestal) vals beschuldigd en worden in een oneerlijke rechtszaak tot zware straffen veroordeeld.

• Bij dit soort showprocessen stond de uitkomst al vast voordat de rechtszaak was begonnen: schuldig!

Totalitaire samenleving

• Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een totalitaire samenleving:
  
• Een samenleving waarin de overheid alle macht in handen heeft en grote invloed heeft op het leven van de burgers. 
  
• In een totalitaire samenleving is het individu onbelangrijk.
  
• kenmerken: indoctrinatie (propaganda en censuur), Terreur, Dictatuur.

Begrippen uit deze les

• tsaar
• lijfeigene (lijfeigenschap)
• socialisme
• communisme
  
• Doema
• koelakken
• ideologie
• bolsjewieken
• mensjewieken
• vijfjarenplannen
• collectivisatie
• kolchozen
• totalitaire staat
• showprocessen
  

Personen uit deze les

• tsaar Nicolaas II
• Karl Marx
• Vladimir Lenin
• Josef Stalin
  

Jaartallen uit deze les

• 1905: Rusland verliest oorlog van Japan.
• 1914: Rusland vecht mee tegen Duitsland.
• 1917: Februarirevolutie: Tsaar treedt af.
• 1917: Oktoberrevolutie: Lenin grijpt de macht.
• 1918: Romanovs vermoord
• 1922: oprichting SU
• 1924: Lening overlijdt
• 1928: Stalin leider CP
• 1936-1938: periode van de Grote Terreur