H3 burgerlijke cultuur in Nederland / bouwkunst 2

• Kunst Algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

BURGERLIJKE CULTUUR 

IN NEDERLAND 

(17e  eeuw)

KLAS 6 KUBV 

SGDB

De burgerlijke cultuur van Nederland

(17de eeuw)

H3: Bouwkunst

Doelen

• Je kunt uitleggen hoe en waarom de Amsterdamse grachtengordel is aangelegd. 
• Je kunt de verschillende bouwstijlen in de 17e eeuw van Nederland herkennen en beschrijven.
  
• Je kunt de Hollandse bouwstijlen koppelen aan de Europese bouwstijlen en culturele veranderingen.
  
• Je kunt bouwkundige begrippen hanteren.
  

bouwkundige termen

trapgevel

speklaag

ornament

rustica

bouwkundige termen

timpaan

kapiteel

pilaster

guirlande

kroonlijst

kolossale orde

fronton

risaliet

bouwkundige termen

trapgevel

speklaag

rustica

ornament

bouwkundige termen

timpaan

pilaster

kapiteel

guirlande

fronton

kolossale orde 

kroonlijst

risaliet

1

3

2

4

5

8 

7

6

Renaissance

- Harmonieus (rustig)

- Geometrie en symmetrie

- Menselijke maat

- Klassieke inspiratie

Barok

- Dynamisch 

- Groots en veel

- Klassieke inspiratie

Hollands classicisme / bouwkunst

- Harmonieus (rustig)

- Horizontale en verticale ordening

- Groots (kolossale orde)

- Klassieke inspiratie

- Meer natuursteen 

Hollandse renaissance / bouwkunst

- horizontale (spek)lagen

- trapgevels

- baksteen en natuursteen

- veel decoraties (drukker dan de Italiaanse renaissance)

Welk verhaal hoort bij deze

afbeeldingen?

Deze kerken komen uit de 17e 

eeuw. Waarom verschillen ze?

Ronde Lutherse Kerk werd gebouwd in 1668-1671

Sint-Carolus Borromeuskerk werd tussen 1615 en 1621 gebouwd

1

2

3

3

Welke afbeelding hoort er niet bij en waarom?

afb 3 is niet als paleis gebouwd maar als stadhuis

afb. 2 staat niet in Nederland maar in Frankrijk

afb. 1 is van baksteen ipv natuursteen

paleis op de dam

Stadhuis (Paleis) op de Dam

• Oude stadhuis
• Bouw nieuwe 'Paleis'
• Jacob Van Campen
•  Hollands Classicisme

Op 7 juli 1652 brandde het stadhuis van Amsterdam af. De brand was hevig en maakte grote indruk op de Amsterdamse bevolking. Het Oude Stadhuis stond niet ver van de plaats van het huidige paleis, tussen Dam en de Nieuwezijds Voorburgwal. Toen de brand uitbrak was Amsterdam al bezig met de bouw van een nieuw stadspaleis. Het oude middeleeuwse stadhuis voldeed al lang niet meer voor de grote rijke handelsstad. Amsterdam had een nieuw stadhuis nodig, maar de brand kwam te vroeg. Het Paleis op de Dam kon pas in 1655 gedeeltelijk in gebruik genomen worden. 

Voor de vervanging van het bouwvallig geworden gotische stadhuis waren verschillende ontwerpen ingediend. De Vrede van Münster in 1648 bracht zo'n euforie met zich mee dat het meest ambitieuze plan werd uitgevoerd. Dit was in het midden van wat later de Gouden Eeuw werd genoemd. Het stadhuis werd gebouwd op een schaal die in Europa nog niet eerder was vertoond. Het gebouw moest de rijkdom en het aanzien van de stad Amsterdam weerspiegelen. De bouw kostte 8,5 miljoen gulden, een gigantisch bedrag in die tijd.

Hoewel de architect van het stadhuis Jacob van Campen was, werd de technische uitvoering verzorgd door stadsbouwmeester Daniël Stalpaert. Van Campen kwam in 1654 in conflict met het stadsbestuur, waarna Stalpaert de volledige leiding kreeg.

Het beeldhouwwerk werd gemaakt door Artus Quellinus en zijn medewerkers. Op 29 juli 1655 werd het stadhuis feestelijk ingehuldigd, maar het was toen nog niet voltooid.

Het paleis is een monumentaal gebouw, sober van versiering, maar helder van opzet, in de stijl van het Hollands classicisme. Het beeldhouwwerk mocht nergens de aandacht afleiden van het grootse geheel. De compositie van de gevel is harmonieus en voldoet aan de ideale klassieke verhoudingen. De heldere structuur van het gebouw is zo overheersend dat het fraaie beeldhouwwerk nauwelijks opvalt. Boven de middenpartij rijst een hoge koepel op, van waaruit men de aankomst van de schepen op het IJ kon zien. Opvallend is het ontbreken van een monumentale ingangspartij en het enigszins ontoegankelijke karakter van het gebouw. 

atlas

Vigilantia (waakzaamheid)

Temperantia (gematigheid)

Vrede

Justitia (gerechtigheid

Het beeld Gerechtigheid of Rechvaardigheid (Justitia) staat boven de plek waar het schavot werd geplaatst voor executies. In haar linkerhand houdt ze een weegschaal die het recht weegt, en in de andere hand draagt ze een staf met een stralend alziend oog

Prudentia (voorzichtigheid)

Voorzichtigheid of Wijsheid (Prudentia) heeft een spiegel in de hand en om haar arm kronkelt een slang. Beide attributen symboliseren de kennis van verleden, heden en toekomst, waardoor het wijze handelen gewaarborgd wordt.

De vier werelddelen brengen offers aan de stedenmaagd

Het paleis op de dam

Het paleis van Versailles is gebouwd in de stijl van de classicistische barok. Op de afbeelding links zie je de zuidgevel, die omstreeks 1680 gereedkwam. Op de afbeelding rechts zie je de gevel van het voormalig stadhuis, nu Paleis op de Dam in Amsterdam, grotendeels gereedgekomen in 1655. Ook dit gebouw wordt gerekend tot de classicistische barok. 

Noem drie overeenkomsten tussen beide gevels.

Het Paleis op de Dam is in de zeventiende eeuw gebouwd
als stadhuis en had dus een andere functie dan het paleis
in Versailles. Toch werd voor beide gebouwen de strenge
classicistische barok gekozen. Leg uit waarom voor het
Stadhuis deze stijl werd gekozen

Versailles had de functie van paleis. Het Amsterdamse stadhuis
had destijds een publieke functie, maar kreeg toch het karakter
van een paleis.
Breng dit gegeven in verband met de economische en politieke
betekenis van Amsterdam in de zeventiende eeuw.

De architect Jacob van Campen ontwierp ook het Mauritshuis en het huis van Constantijn Huygens. Deze architectuur wordt wel gekenschetst als‘Hollands classicisme’ of ‘classicistische barok’. Deze benaming wijst erop dat de architectuur in de Nederlanden zich in de zeventiende eeuw onderscheidt van de meer uitbundige vorm van barok die Zuid-Europa de boventoon voert.
Leg uit waarom deze meer dynamische zeventiende-eeuwse barok in de Nederlanden nagenoeg ontbreekt.

Welke klassieke elementen zie je terug in het nieuwe stadhuis op de Dam?