Hoogbegaafd of ontwikkelingsvoorsprong

• Pedagogisch werk
• MBO
• Studiejaar 2

Lesdoelen

Aan het einde van de les weten jullie: 

• Het verschil tussen  hoogbegaafdheid en een ontwikkelingsvoorsprong
• Wat er wordt verstaan onder een ontwikkelingsvoorsprong
• Wat onderpresteren of compensatiegedrag inhoudt

Aan het einde van de les kunnen jullie: 

• Kenmerken benoemen om hoogbegaafdheid of een ontwikkelingsvoorsprong te signaleren
• Materialen inzetten om deze kinderen te ondersteunen

Wat is hoogbegaafdheid

Stelling: Als je hoogbegaafd bent heb je echt geluk, want dan ben je heel erg slim.

Curve 

In de curve is te zien dat hoogbegaafde mensen een klein gedeelte van de bevolking uitmaken. Ongeveer 2.5 % van de mensen heeft een hoger IQ dan gemiddeld. 

Praktijk

We richten ons tijdens deze les op peuters die hoogbegaafd zijn of een ontwikkelingsvoorsprong hebben. 

Ontwikkelingsvoorsprong

Een kind dat op bepaalde gebieden in de ontwikkeling duidelijk voorloopt op zijn leeftijdsgenoten, heeft een zogenoemde ontwikkelingsvoorsprong. Het woord zegt het al: het kind heeft een voorsprong in de ontwikkeling.

Kenmerken van kinderen die een ontwikkelingsvoorsprong hebben

Buitengewone nieuwsgierigheid

Goed geheugen

Grote woordenschat

Maakt lange zinnen en gebruikt moeilijke woorden

Begrijpt meervoudige opdrachten

Heeft humor en snapt grapjes

Brede interesse

Heeft weinig uitleg nodig

Vraagt om uitleg (waarom?), al op heel vroege leeftijd, en wil dan steeds weer dóórvragen (totdat de volwassene het antwoord soms ook niet meer weet)

Heeft een groot gevoel voor rechtvaardigheid

Laat in het spel zien dat hij/zij een plan heeft

Stelt originele en verrassende vragen

Heeft interesse in letters en cijfers

Houdt niet van herhaling

Verveelt zich snel

Rijke fantasie bij spelen en vertellen

Denkt diep na over gebeurtenissen

Houdt van denkspelletjes voor oudere kinderen

Is eigenzinnig

Speelt graag met oudere kinderen

Wil graag de eerste, de beste, de snelste zijn

Streeft naar perfectie

Het is belangrijk om kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong genoeg uitdaging te geven, want anders lopen zij kans op onderpresteren. Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong hebben speciale onderwijsbehoeften.

Hoe dagen jullie op stage kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong extra uit?

Wij bieden andere activiteiten aan

Gesprekken met ouders over activiteiten die thuis aangeboden kunnen worden

Aanpassingen in materialen

Het kindje laten spelen met oudere kinderen

Wij bieden op stage geen extra uitdaging aan

Stap 1

Signaleren op welk niveau het kind functioneert. Maak gebruik van de ontwikkelingslijsten/kind volgsysteem  van de voorschoolse voorziening mits er een hogere scoring dan tot vier jaar mogelijk is. 

Ga in gesprek met ouders om een goed beeld van het functioneren van het kind in de thuissituatie te krijgen.

Stap 2

Bedenk wat de peuter nodig heeft van:

Een pedagogisch medewerker

De omgeving

Het materiaal

De andere kinderen

De ouders

Stap 3

Maak een plan met daarin aanpassingen op het gebied van:

de activiteit

de omgeving

de rol van de pedagogisch medewerker

het aanspreekniveau

de speelmaatjes

Voorbeeld: voorlezen 

Tijdens het voorlezen heb je soms interactie met de kinderen. Je kan vragen stellen over het verhaal of de afbeeldingen in het boek. Dit is een mooi moment om extra verdieping aan te bieden. 

Opdracht

Pak per tweetal een kinderboek. 

Lees het verhaal door en bedenk voorbeelden van eenvoudige vragen en  voorbeelden van doordenkvragen. 

Voorbeeld: 

1. Wat is de naam van de ijsbeer? 2. Weet jij wat een geheim is? 

Extra uitdaging

Kinderen die hoogbegaafd of een ontwikkelingsvoorsprong hebben presteren (altijd) beter dan hun leeftijdsgenoten

1. Waar
2. Niet waar

Toelichting

Omdat zij zich niet kunnen spiegelen aan leeftijdsgenootjes kunnen zij zich een vreemde eend in de bijt voelen, met als gevolg dat kinderen gaan onderpresteren. 

Het is belangrijk om kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong zo vroeg mogelijk te

signaleren en te begeleiden zodat het kind zich kan blijven ontwikkelen.

Kinderen bij wie de ontwikkelingsvoorsprong blijft bestaan, zijn vaak de kinderen die later

(hoog)begaafd blijken te zijn. 

Onderpresteren

 Er zijn verschillende oorzaken waardoor hoogbegaafde kinderen onderpresteren. Ze zijn niet allemaal even makkelijk te herkennen:

• Te weinig uitdaging en verveling
  
• Opstandig gedrag vertonen 
• Bang zijn om fouten te maken en niet als ‘slim’ te worden gezien
  
• Prestaties aanpassen om bij de groep te horen of niet op te vallen

Een andere oorzaak van onderpresteren is het aanpassingsvermogen van kinderen in het algemeen, maar van kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong in het bijzonder. Als een kleuter op school het niveau van klasgenootjes ziet, zal deze kleuter zijn

ontwikkelingsvoorsprong proberen te verbergen. Dit doet het gedeeltelijk zodat het niet in een uitzonderingspositie terecht zal komen, maar ook omdat het kind er van uitgaat dat het zo hoort op school.

Wat is compensatiegedrag?

Jullie kennen deze term o.a. uit de documentaire die jullie onlangs hebben gezien over ADHD

Compensatiegedrag

Het kind begrijpt niet wat er van hem of haar verwacht wordt en kan dan onzeker worden. Vanuit dit niet begrijpen ontwikkelt een kind compensatiegedrag. Dit compensatiegedrag uit zich door bijvoorbeeld op een negatieve manier de aandacht te trekken, een grote mond of het vertonen van pestgedrag.

Hoogbegaafd of ontwikkelingsvoorsprong

Voor het zesde levensjaar spreken we van een ontwikkelingsvoorsprong, daarna is er pas sprake van hoogbegaafdheid. Dit komt omdat de ontwikkeling van  jonge kinderen nog niet lineair verloopt maar sprongsgewijs. 

Opdracht van vandaag: 

1. Schrijf allemaal 3 activiteiten op die jij op stage regelmatig uitvoert met de kinderen of spelletjes die kinderen regelmatig spelen. 
2. Kies in tweetallen 3 activiteiten die jullie niet zelf hebben opgeschreven (indien mogelijk)
3. Schrijf deze activiteiten uit en benoem hoe kan herkennen of kinderen bij deze activiteit of het spel voorlopen.
4. Benoem hoe je deze activiteit uitdagender kan maken voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong. 
5. Plaats dit overzicht in teams. 

Vanaf welke leeftijd spreken we van hoogbegaafdheid?

1. 4
2. 5
3. 6
4. 7

Wat is het verschil tussen hoogbegaafdheid en een ontwikkelingsvoorsprong?

Benoem het verschil tussen een ontwikkelingsvoorsprong en compensatiegedrag.

Blik naar volgende week

Verslavingen en eetstoornissen