Thema 2 Basisstof 1 Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Thema 2

Basisstof 1

Voedingsmiddelen

en Voedingsstoffen

Leerdoelen

• Je kunt de functies van voedingsstoffen en voedingsvezel in voedingsmiddelen noemen.
• Je kunt zes groepen voedingsstoffen noemen met hun functies en kenmerken.
• Je kunt essentiële en niet-essentiële voedingsstoffen onderscheiden.

Wat is eigenlijk het verschil tussen een voedingsmiddel en een voedingsstof?

Voedingsmiddelen en 

Voedingsmiddelen

• Alle producten die   je eet en drinkt
• Plantaardig of   dierlijk

Voedingsmiddelen en 

Voedingsstoffen

Voedingsstoffen zijn kleine bestanddelen uit ons voedsel wat ons lichaam nodig heeft voor energie, groei en herstel.

Functies van voedingsstoffen

Bouwstoffen zorgen voor groei, ontwikkeling en herstel. Sporters en bodybuilders gebruiken dit veel om meer spieren te krijgen. Of pubers in de groei!

Brandstoffen gebruik je om energie van te krijgen. Jouw lichaam verbrandt deze stoffen, zodat je kunt bewegen of leren  en om je lichaamstemperatuur op peil te houden.

Functies van voedingsstoffen

Reservestoffen worden opgeslagen in jouw lichaam totdat deze het nodig heeft. 

Beschermende stoffen zorgen ervoor dat je lichaam gezond blijft. 

Alle voedingsstoffen op een rij

• Vetten (complexe moleculen)
• Eiwitten (complexe moleculen)
• Koolhydraten (complexe moleculen)
• Water (simpel, direct op te nemen)
• Mineralen (simpele bouw, direct op te nemen)
• Vitamines (simpele bouw, direct op te nemen.

*Voedingsvezel --> nodig ter bevordering darmperistaltiek/darmwerking

Voedingsstof	Bouwstof	Brandstof	Reservestof	Beschermende stof
Eiwitten
Koolhydraten
Vetten
Water
Mineralen
Vitaminen

Voedingsstof	Bouwstof	Brandstof	Reservestof	Beschermende stof
Eiwitten	ja	ja	nee	nee
Koolhydraten	ja	ja	ja	nee
Vetten	ja	ja	ja	nee
Water	ja	nee	nee	nee
Mineralen	ja	nee	nee	ja
Vitaminen	ja	nee	nee	ja

Eiwitten

Eiwitten dienen als bouwstoffen en  brandstoffen. Ze zijn nodig voor de vorming van cytoplasma en bij de vorming van spieren.

Een teveel aan eiwit wordt omgezet naar vet en dan opgeslagen als reservestof. Ze zitten veel in vlees, vleesvervangers, zuivel, vis, noten en eieren.

Koolhydraten

Koolhydraten dienen als brandstof, maar worden soms gebruikt als bouwstof of reservestof. 

Voedingsvezels zijn ook koolhydraten

Voorbeelden: suikers zoals glucose, zetmeel en glycogeen (= opslagvorm van suiker).

Pasta, rijst, aardappelen, brood, fruit en groente

vwo3

Vetten

Vetten dienen vooral als brandstof, maar worden ook gebruikt als bouwstof en worden snel opgeslagen als reservestoffen.

Vetten komen voor in boter, kaas, vlees, vis en kip, noten, oliën, room, zaden en avocado.

Wat is een verschil tussen een verzadigd vet en een onverzadigd vet?

1. Van een verzadigd vet raak je sneller "vol" als je dat eet.
2. Onverzadigde vetten zijn altijd dierlijke vetten en verzadigde vetten zijn altijd plantaardige vetten.
3. Verzadigde vetten stollen bij kamertemperatuur en onverzadigde vetten blijven dan vloeibaar.
4. Verzadigde vetten zijn gezonder voor de bloedvaten dan onverzadigde vetten.

Water

Water is de belangrijkste bouwstof voor het lichaam en water speelt een belangrijke rol bij het vervoeren van andere stoffen in het lichaam.

Je lichaam bestaat voor ongeveer 60% uit water.

Dranken, fruit en groenten bevatten water.

Mineralen

Mineralen in ons lichaam zijn vooral bouwstoffen en beschermende stoffen. Het zijn zouten, bijvoorbeeld calcium (voor je botten), natrium, magnesium en ijzer. Mineralen zijn ook nodig voor de werking van enzymen in je lichaam.

Vitaminen

Vitaminen zijn de belangrijkste beschermende stoffen. 

Ze zorgen dus dat je gezond blijft. Sommige vitaminen zijn oplosbaar in vet (zoals A, D en E) en anderen in water (zoals B en C). Vit. K wordt gemaakt door de bacteriën die in onze dikke darmen zitten.

Voedingsvezels 

• Verzamelnaam voor plantaardige stoffen die je lichaam niet kan verteren
• Vezels behoren tot de koolhydraten 
• Afkomstig uit de celwanden van planten (groente, fruit, peulvruchten en volkoren producten)
• Zorgen voor een verzadigd gevoel
• Belangrijk voor een goede darmwerking (peristaltiek) om bijvoorbeeld geen verstoppingen te krijgen

Essentiële voedingsstoffen

• via voedsel in het lichaam
• lichaam kan het niet zelf maken

Niet-essentiële voedingsstoffen

• lichaam maakt dit zelf
• vooral door de lever
• aminozuren (bouwstenen voor eiwitten) en vetten

Even checken of alles begrepen is.......

Water is een belangrijke.....

1. Bouwstof
2. Brandstof
3. Reservestof
4. Beschermende stof

Koolhydraten zijn

1. Brandstof
2. Brandstof, bouwstof
3. Brandstof, bouwstof en reservestof
4. Brandstof, bouwstof, reserve- en beschermende stof

Beschermende voedingsstoffen zijn

1. Vetten, mineralen en vitamines
2. Vitamines en mineralen
3. Koolhydraten, mineralen en vitamines
4. Vetten en vitamines

Vezels zijn nodig voor....

1. een goede stoelgang
2. de darmperistaltiek
3. veel energie
4. een goede bescherming

Vlees bevat.....

1. Eiwitten, vetten en mineralen en vitaminen
2. Eiwitten en vetten
3. Koolhydraten en vetten
4. Koolhydraten en mineralen

Bouwstoffen heb je vooral nodig voor

1. Groei, herstel en energie
2. Groei, ontwikkeling en herstel
3. Groei en herstel
4. Groei en energie

Hoe heten de stoffen die in volkoren brood, groente en fruit zitten en die er voor zorgen dat onze spieren in de darmen actief blijven?

Laatste vraag:
Vitamines, mineralen en water zijn voedingsmiddelen

1. JUIST
2. ONJUIST

Huiswerk

Bestudeer thema 2 basisstof 1

maak opdr. 1 t/m 7 (behalve 3)