Samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Lesprogramma

• Lesdoel
• (Herhaling) uitleg (foutieve) samentrekking
  
• Oefenen
• Nakijken

Lesdoel 

Aan het einde van deze les weet je wat een samentrekking is en hoe je deze correct moet maken.

Aan het einde van deze les weet je hoe je een foutieve samentrekking kunt herkennen + verbeteren.

Theorie 

Van twee hoofdzinnen kun je in sommige gevallen een samentrekking maken. Je maakt een samentrekking van twee hoofdzinnen om onnodige herhaling te voorkomen. 

Bijv:

1a.Jan pakt zijn tas en Jan pakt zijn jas. (2 hoofdzinnen)

1b. Jan pakt zijn tas en zijn jas (2 samengetrokken hoofdzinnen)

2a.We hebben in Antwerpen gewinkeld en we hebben veel leuke kleren gekocht. (2 hoofdzinnen)

2b. We hebben in Antwerpen gewinkeld en veel leuke kleren gekocht. (samengetrokken hoofdzinnen)

Theorie

In principe is het dus prima om een samentrekking te maken. Je wilt immers niet continu dezelfde woorden herhalen. Echter, je moet natuurlijk wel op de juiste manier een samentrekking maken. En dat gaat helaas niet altijd goed. Je mag namelijk niet samentrekken als:

1.  De grammaticale functie verschilt: de zinsdelen van beide zinnen een andere functie hebben of het woord dat je weglaat in de tweede zin is een ander woordsoort.

2. Het (werk)woord dat je weg wil laten een andere betekenis heeft in die zin.

3. De vorm verschilt (enkelvoud-meervoud).

uitleg regel 1

1. Als de zinsdelen van beide zinnen een andere functie hebben.

Bijv. 

De saxofoniste stond op het podium en werd een bos bloemen overhandigd. 

(De saxofoniste is weggelaten in de tweede hoofdzin. Echter is de saxofoniste in de eerste hoofdzin het onderwerp, maar in de tweede hoofdzin een meewerkend voorwerp.)

Je moet deze fout verbeteren door het weggelaten zinsdeel weer terug te plaatsen in de hoofdzin of door er een juiste verwijzing naar te maken. 

Bijv.

De saxofoniste stond op het podium en aan haar werd een bos bloemen overhandigd.

uitleg regel 2

1. Als het woord dat je weglaat in de tweede zin een ander woordsoort is.

Bijv.

Ik wil graag naar Spanje op vakantie en in Griekenland wonen.

(Het werkwoord 'wil' in in de eerste hoofdzin een zelfstandig werkwoord, maar in de tweede hoofdzin een hulpwerkwoord.)

Dit soort fouten verbeter je door weggelaten woord(en) weer terug in de zin te plaatsen. 

Bijv.

Ik wil graag naar Spanje op vakantie en in Griekenland wil ik wonen.

uitleg regel 3

1. Als het (werk)woord dat je weg wil laten een andere betekenis heeft.

Bijv.

Zij maakte eerst het bed op en daarna zichzelf.

(In de eerste hoofdzin heeft het woord opmaken (het bed opmaken) een andere betekenis dan in de tweede hoofdzin (zich opmaken). 

Ook dit verbeter je door het weggelaten woord weer terug te plaatsen. 

Zij maakte eerst het bed op en daarna maakte ze zichzelf op.

Stappenplan samentrekking controleren

1. Maak de zinnen 'volledig' door de samentrekking ongedaan te maken. Je schrijft de zinnen dus weer voluit, met herhalingen erin.

2. Stel vast welk(e) woord(en) zijn samengetrokken.

3. Controleer of de samentrekking correct of incorrect is (zinsdeel, woordsoort, betekenis).

4. Verbeter de samentrekking als die foutief is.

Foutieve samentrekking of niet?

Jan geeft weinig om Marieke, maar haar wel heel veel aandacht.

1. foutieve samentrekking
2. goede samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Jan geeft weinig om Marieke, maar haar wel heel veel aandacht.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

Foutieve samentrekking of niet?

Mireille heeft haar vriendin gefeliciteerd en ook een cadeau gegeven.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Mireille heeft haar vriendin gefeliciteerd en ook een cadeau gegeven.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

korte toelichting

'haar vriendin' was in de eerste hoofdzin het lijdend voorwerp. In de tweede hoofdzin was 'aan haar vriendin' het meewerkend voorwerp. Vandaar dat 'haar vriendin' niet weggelaten mag worden in deze samentrekking.

Foutieve samentrekking of niet?
Zijn broek is heel duur en vind ik zo lelijk!

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Zijn broek is heel duur en vind ik zo lelijk!

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

Foutieve samentrekking of niet?

Streekromans interesseren me niet en lees ik dus niet.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Streekromans interesseren me niet en lees ik dus niet.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

korte toelichting

In de eerste hoofdzin was 'streekromans' het onderwerp en in de tweede hoofdzin het lijdend voorwerp.

Foutieve samentrekking of niet?
Ik heb een fiets gekregen en uitgeprobeerd op mijn verjaardag.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Lesboek: nakijken opdrachten 

opdracht 10, 11, 12 en 13

opdracht 11

Je moet het weggelaten deel kunnen benoemen.

opdracht 11 - weggelaten deel

HAVO opdracht 11 - weggelaten deel

HAVO opdracht 11 - weggelaten deel

opdracht 12

Foutieve samentrekkingen verbeteren.

Zoek het weggelaten deel.

Bepaal of het weggelaten mocht worden.

opdracht 12 - foutieve samentrekking verbeteren

opdracht 13

Hoofdzin en bijzin herkennen + beknopte bijzin.

Zelfstandig nakijken via de studiewijzer.