G1A zinsdelen tweede les

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Maar eerst... Maak een foto van de lekkerste snack die in jouw keuken ligt

Het onderwerp

• Het onderwerp is de 'hoofdpersoon' van de zin.
• Het onderwerp doet, ervaart, beleeft wat er in de zin gebeurt.
• Het onderwerp kan een mens zijn (of meerdere), of een ding.

Maak een zin met een heel lang onderwerp.

Lang onderwerp 

1. De laptop met het kapotte scherm is vandaag opgehaald.
2. Gisteren is de mooie kat van de buren nog hier gezien.

Onderwerpszin

1. De laptop die kapot is gegaan, doet het vandaag opeens weer.
2. De mooie kat die van de buren is, is hier gisteren nog gezien.
3. De olifant die door het beekje banjert, zou zo maar de hoofdrol kunnen spelen in een film van Walt Disney.

Wat is het verschil?

De oven waar het brood in gebakken is, is nog steeds warm!

1. 'gewoon' lang onderwerp
2. onderwerpszin

Het boek met de rode kaft is al twee maanden kwijt.

1. 'gewoon' lang onderwerp
2. onderwerpszin

De rivier, die in de zomer altijd droog ligt, stroomt nu bijna over.

1. 'gewoon' lang onderwerp
2. onderwerpszin

Conclusie

• Het onderwerp 'doet' iets in de zin
• Een onderwerp kan zijn: mens(en), dier(en) of ding(en)
• Kijk goed naar de lengte van zinsdelen: soms zijn ze lang
• Er bestaan ook onderwerpszinnen

Vraag: hoeveel mensen/dingen staan er in de zin?

1

2

3

2. Ik heb vanochtend hard gewerkt.

3. Een beroep als programmeur kon je vroeger niet kiezen.

1. Ze schrijven een brief aan de minister.

Rollen van het werkwoord

1. Ik heb vanochtend hard gewerkt.

2. Een beroep als programmeur kon je vroeger niet kiezen.

3. Ze schrijven een brief aan de minister.

Het werkwoord is de baas!

• Het werkwoord bepaalt of er een lijdend voorwerp in de zin staat of niet.
• Het werkwoord deelt rollen uit: ow en lv.
• Het werkwoord geeft de actie aan! Het is de regisseur van de zin.

1. iemand (of iets) voert de handeling uit: rol 1
2. iemand (of iets) ondergaat de handeling: rol 2
3. aan/voor iemand of iets: de derde persoon die een rol speelt: rol 3

1. De beroemde acteur Brad Pitt
2. geeft een kostbare ring
3. aan zijn vriendin.

De volgorde kan ook anders:

De beroemde acteur Brad Pitt (1) geeft zijn vriendin (3) een kostbare ring (2).

Het lijdend voorwerp

• heeft de tweede rol in de zin
• ondergaat de handeling
• kan een persoon, dier of ding zijn
• wat/wie + pv + o + wg?

Kan bij het werkwoord een lijdend voorwerp staan?

Lijdend voorwerp kan

Lijdend voorwerp kan niet

vangen

lachen

uitlachen

groeien

vragen

skateboarden

Uitdaging: maak een foto van een situatie zónder lijdend voorwerp!

Let op 1

Het lijdend voorwerp heeft géén voorzetsel!

• Ik (rol 1) kook een pan soep (rol 2).
• Ik (rol 1) kook in de keuken (geen rol).
• Ik (rol 1) kook met mijn vader (geen rol).

Ik eet een ijsje.

1. wel een lijdend voorwerp
2. geen lijdend voorwerp

Ze gaat naar de bioscoop met haar vriendin.

1. wel een lijdend voorwerp
2. geen lijdend voorwerp

Zij drogen zich af na het watergevecht.

1. wel een lijdend voorwerp
2. geen lijdend voorwerp

De hond loopt kreupel

1. wel een lijdend voorwerp
2. geen lijdend voorwerp

Conclusie

• Het werkwoord is de baas en deelt rollen uit.
• Minimaal één rol, maximaal drie.
• Het lijdend voorwerp is rol 2. Het ondergaat de handeling.
• Het lijdend voorwerp begint niet met een voorzetsel.

Stelling: ik beheers deze stof goed

1. Ja!
2. Ik snap er niks van!
3. Het begint langzaam terug te komen
4. Ik vind het moeilijk, maar het komt goed