H3 PTO 3 L5 spanningen 1945-1947

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom in de geschiedenisles!

Leerdoelen

Hoe leidde de tegenstelling tussen het kapitalistische Westen en het communistische Oostblok tot steeds meer spanning in de wereld?

Aan het einde van dit lesuur:

• Je begrijpt waarom de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie en Engeland tijdens de vredesbesprekingen in Potsdam (zomer 1945) nog vrienden waren, maar waarom de verhoudingen al snel slechter werden
• Je weet dat landen in het Oosten van Europa (Polen, Tsjechoslowakije, Hongarije, Roemenië, Bulgarije) vanaf 1946 in de invloedssfeer van de communistische Soviet-Unie zaten. Dit noemen wij het Oostblok.
• Je weet dat de landen in het Westen van Europa (Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië, Nederland, België) vanaf 1947 in de invloedssfeer van het kapitalistische Amerika zaten. Dit noemen wij het Westblok.
• Je weet dat de invloedssferen in Europa van elkaar gescheiden werden door het Ijzeren Gordijn.

Ideologische verschillen

www.theatlantic.com

0

Leg uit hoe de bron past bij de wapenwedloop tussen de Soviet-Unie en de Verenigde Staten.

Tekst

Tekst

Westblok

Oostblok

Kapitalisme

Het Westen

Communisme

Het Oosten

Dictatuur

Democratie

Bedrijven zijn in handen van de staat

Bedrijven zijn in handen van ondernemers en privé personen

Censuur (kritiek op overheid is verboden)

Vrije pers en vrijheid van meningsuiting

Een vraag:
Historici zijn het niet eens over het beginpunt van de Koude Oorlog. Twee mogelijke beginpunten zijn:
1 de Russische Revolutie
2 de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki


Geef voor de keuze van ieder mogelijk beginpunt een argument.

De Trumandoctrine: uitgangspunt in buitenlands beleid vanaf 1947 van President Truman dat elk Europees land dat zich bedreigd voelde door het communisme, kon rekenen op Amerikaanse steun. 

Overal waar de Sovjet-Unie druk uitoefende, zou Amerika tegendruk geven. Dat kon op verschillende manieren zoals met geld, propaganda of militaire kracht. 

Churchill waarschuwt voor communisme in 1946

Het "ijzeren gordijn"

IJZEREN gordijn

Blokvorming

= Europa raakte steeds meer verdeeld in twee invloedssferen (die twee tegenovergestelde ideologieën hadden).

Westblok onder leiding van de Verenigde Staten (= blauw).

Oostblok onder leiding van de Sovjet-Unie (= rood).

Ideeën over Duitsland

Hoe moest het verder met Duitsland?

• Duitsland in vier bezettingszones 

• Afspraak:

Duitsland moet weer een democratie worden... 

• Maar...

De Sovjet-Unie dacht hier anders over: communistisch bestuur.

Berlijn is, net als Duitsland, verdeeld in 4 bezettingszones. Omdat Berlijn in de Sovjet-zone ligt, liggen de Berlijn-bezettingszones van Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten dus ook in de Sovjet-zone.

Stalin' zijn buitenlandse politiek in Oost-Europa

• 1) Beschermen tegen westerse agressie  

• Dus: Bufferzone opbouwen via invloedssfeer en satellietstaten: ondersteunen communistische partijen in Oost-Europa 
• Dus: Satellietstaten oprichten: Een officieel land dat op politiek gebied
  
• Dus: Alle landen in Oost-Europa communistisch maken door: 1) alleen communistische partijen te ondersteunen & 2) communistische partijen helpen de verkiezingen te winnen en een dictatuur te starten.
• 2) Actief de Oost-Duitse zone economisch leeghalen voor wederopbouw Soviet-Unie

Oostblok: Stalin wilde satellietstaten, waarom?

Satellietstaten: Landen die officieel onafhankelijk zijn maar moeten luisteren naar een ander, machtiger land.

De satellietstaat heeft weinig of geen politieke, economische of militaire zelfstandigheid. 

Satellietstaten: Stalin zet communistische partijen aan de macht in naburige, verarmde landen.

Waarom zijn arme landen vatbaarder voor communisme dan rijke landen? 

Strafkampen: Goelag

1947: Wat is er hand?

• Spanning over Berlijn loopt hoog op.

• Stalin wil West-Berlijn toevoegen aan de Sovjet-zone.

• Westelijke bezettingszones steeds meer één gebied.

• Directe aanleiding: invoering van de D-Mark (munt)  in westelijke bezettingszones.

Gebruik in je antwoorden woorden/zinnen als:
De bronmaker is pro-kapitalistisch of pro-communistisch, dus…
De bronmaker bekijkt de wereld vanuit een kapitalistisch/Amerikaanse of communistische/Russische visie/perspectief/bril, dus…

is de maker pro-kapitalist of pro-communist? Leg je antwoord uit.
Welke kritiek levert de maker van de bron op het beleid dat in de bron wordt afgebeeld?

Nabespreking

Begrippen uit deze les

communisme

kapitalisme

ideologie

 

Invloedsferen

Oost-Duitsland

West-Duitsland

Communisme

Kapitalisme

Oostblok

Westblok

Sovjet-Unie

Verenigde Staten

Nederland

In 1949 werden van de vier bezettingszones twee landen gevormd. Vul de ontbrekende woorden op de juist plek in.

	Westerse bezettingszones	Sovjet-bezettingszones
Naam
Politiek systeem
Economisch systeem
Werkte samen met:

BRD

kapitalisme

Sovjet-Unie

democratie

communisme

dictatuur

Verenigde Staten

DDR