Ontwikkeling van het globaliseringsproces

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

4.5 De ontwikkeling van het globaliseringsproces

Herhaling Domein Wereld

Stof 5v (par. 7, 8 en 9)

1.7 Globalisering tot 1980

Leerdoelen:

• Je kunt uitleggen welke rol hegemoniale staten hebben gespeeld in de globalisering van de wereld vanaf de koloniale tijd.
• Je kunt het verband beschrijven tussen het centrum-periferiemodel en het koloniale verleden.
  

Hegemoniale Staat

Land dat de wereld domineert op economisch, militair, financieel en cultureel gebied. 

Hegemoniale staten

1. Portugal/Spanje
2. Nederland 
   
3. Engeland
   
4. VS (sinds WOII)

Bestudeer bron 42 in je boek goed. In de komende slides worden de karakteristieken van het kolonialisme chronologisch uitgelegd. Start bij Portugal/Nederland, naar UK, naar VS uiteindelijk.

In welke volgorde waren onderstaande landen hegemoniale staten?

Engeland

Nederland

Verenigde Staten

Portugal/Spanje

Dit is het centrum-periferiemodel zoals je het hebt geleerd in de 4e klas. Het komt voort uit het kolonialisme.

Van kolonialisme naar globalisering

Kolonialisme tot ong. 1660 kende 2 typen kolonies:

- Exploitatiekolonie

Een exploitatiekolonie leverde grondstoffen en werd later ook afzetmarkt voor producten uit het moederland.

--> Ghana, Brazilie, Suriname --> periferie

- Vestigingskolonie

Een vestigingskolonie werd door kolonisten gezien als nieuw vaderland.

--> VS / Australië --> Centrum

(exploiteren: iets beheren zodat er geld wordt verdiend)

Na dekolonisatie blijft deze verhouding bestaan!

Industrieel kolonialisme

(1800 - 1950)

Het industrieel kolonialisme (oftewel imperialisme) is de fase waarin Europese moederlanden koloniën stichtten die ze zelf bestuurden, met als doel de aanvoer van grondstoffen veilig te stellen en een afzetmarkt voor hun industriële eindproducten te vormen.

De VS als opkomende wereldmacht door...

• Afloop WOII; Europa verwoest
• Dekolonisatie; Europese grootmachten verliezen hun invloed in de wereld
• Val van de Sovjet Unie; einde Koude Oorlog
  

Dekolonisatie

De oude kolonies herken je onder andere aan de officiële landstalen van de voormalige kolonies

eerder

later

economisch                      politiek

hegemoniale staten

eerste staten in Europa

onafhankelijkheid V.S.

dekolonisatie Afrikaanse landen

multinationale ondernemingen

einde planeconomie 

start industrialisatie

imperialisme

 vestigings-koloniën

handels-

kolonialisme

Op basis van economische groei, zou China een logische opvolger zijn van de VS als hegemoniale staat. Denk jij dat China deze positie zal krijgen in de wereld? Leg uit waarom wel of niet.

Na 1980/1990

leerdoelen:

• Je weet waarom het merendeel van de handels- en investeringsstromen zich afspeelt binnen en tussen het triadisch netwerk.
• Je begrijpt dat door verandering van de internationale arbeidsverdeling ook de positie van landen in het wereldsysteem verandert.
  
• Je begrijpt dat globalisering leidt tot eenwording en verbrokkeling en ook tot vergroting van de sociale en regionale ongelijkheid.
  
• Je begrijpt welke factoren verklaren waarom de internationale handels- en kapitaalstromen vooral verlopen binnen en tussen de leden van de triade.

TIJDLIJN globalisering

va. 1975:

Steeds meer multinationale ondernemingen (MNO's)

va. 1980:

1. Productie wordt verplaatst naar arme landen (nieuwe int. arbeidsverdeling)

2. Welvaart verschuift in wereldsysteem (meer welvaart naar semi-periferie)

1990:

Handelsbelemmeringen vallen weg:

- EU

- China en India openen grenzen

Steeds meer verbondenheid, door:

1. Transport

2. Communicatie

Ruimtelijke gevolgen

1. Nieuwe internationale arbeidsverdeling
2. Nieuwe afzetmarkten
3. Van uitschuiven naar doorschuiven* ->
4. Corebusiness voor MNO's -> onderaannemers
5. Gebieden van elkaar afhankelijk (bv. olieprijzen Midden-Oosten)
6. Verbrokkeling in de wereld: fast world/ slow world*
   

uitschuiven = een bedrijf verplaatst een deel van de productieketen of bedrijfsfuncties naar een land met lagere lonen

doorschuiven = dit proces wordt herhaald, waarbij een bedrijf continue op zoek blijft naar de makkelijkste productieomstandigheden

Bestudeer deze kaart:

- Welk gegeven uit de kaart en legenda gebruik je om de triade te herkennen?

- Hoe is de binnen- en buitenlandse export verdeeld in de triade regio's?

- Hoe is de binnen- en buitenlandse export verdeeld in de 'slow world'?

Na 1980/1990

Ruimtelijke gevolgen:

• Uitschuiving -> nieuwe internationale arbeidsverdeling
• Nieuwe afzetmarkten
• Doorschuiving (EPZ's)
• Fast en slow world -> Fragmentarische mondernisering

Globalisering in de toekomst

Global Shift

Gevolgen:

1. economisch: wereldorde verandert, arbeidsmarkten wereldwijd verbonden

2. politiek: machtscentrum verschuift naar Oost en Zuid-Azië

3. Geografisch: Nieuwe wereldkaart

Sleep de juiste tijden naar de passende machtsverdeling

Hegemoniale machtsverdeling

Bipolaire machtsverdeling

Multipolaire machtsverdeling

WOII tot 1990

Huidig

Toekomst?

Bestudeer de kaart op de vorige pagina.
OMSCHRIJF het spreidingspatroon van het BRP/hoofd in China?

VERKLAAR het spreidingspatroon van het BRP/hoofd en buitenlandse investeringen. Geef een verklaring op nationaal- en op mondiaal schaalniveau

VERKLAAR het patroon van de groei van het BRP/hoofd in China. Gebruik in je verklaring een argument op nationaal en op mondiaal schaalniveau