Periode 5 - Les 3

• Excel
• Beroepsopleiding

Periode 5 - Les 3

Het spijsverteringsstelsel

Deze les

Terugblik op darmen

Lever, alvleesklier, buikvlies

Zelfstudie

Zijn er vragen over de gemaakte opdrachten over darmen?

Opbouw van de darmwand

De binnenste laag van de dunne darm bestaal uit ...

Deze heeft plooien: grote plooien, kleine plooien ... en miniplooitjes van de celmembraan van de slijmvliescellen ....

Buiten de slijmvlieslaag ligt glad spierweefsel dat zorgt voor ...

Aan de buitenzijde ligt ...

Slijmvlies

Darmvlokken of villi

Microvilli

Peristaltiek

Bindweefsel

Waar vindt de meeste opname van voedingsstoffen plaats?

1. Twaalfvingerige darm
2. Dikke darm
3. Dunne darm
4. Endeldarm

Wat is de functie van gal?

1. Spreiden van vet in kleine druppels
2. Neutraliseren van maagzuur
3. Verteren van vet

Bij overgevoeligheid voor gluten in de voeding raken de microvilli en villi in het darmslijmvlies beschadigd. Ze verdwijnen op den duur zelfs.
Het gevolg daarvan is dat er onvoldoende resorptie plaatsvindt.
Welke effecten ontstaan er dan? (Meerdere antwoorden mogelijk.)

1. Bloed bij de ontlasting
2. Diarree
3. Een tekort aan allerlei voedingsstoffen
4. Vermagering

Drie functies van de darmflora

Sommige bacteriën helpen bij de (gedeeltelijke) vertering van vezels uit de voeding. Andere bacteriën produceren vitamine K, dat door het colon wordt opgenomen. Zo komt je lichaam aan vitamine K, naast de vitamine K in de voeding.

Bacteriën zijn ook van belang voor de afweer. Net als de huidflora beschermen ze tegen het binnendringen van ongewenste of gevaarlijke bacteriën. Een gezonde darmflora is daarom belangrijk

Lever

Spijsvertering > gal > vetten emulgeren. 

Homeostase balans in lichaam > bloedsuikerspiegel, verhoudingen bloed

De lever draagt bij aan de koolhydraatstofwisseling, de eiwitstofwisseling en de vetstofwisseling. In de koolhydraatstofwisseling handhaaft de lever het glucosegehalte constant in het bloed. Overtollige glucose kan opgeslagen worden in de vorm van een stof genaamd glycogeen, zowel in de lever als in de spieren.

Bij de eiwitstofwisseling maakt de lever niet-essentiele aminozuren en breekt de overtollige aminozuren af. Het bijproduct van deze afbraak is ammoniak (zeer giftig). Dit ammoniak wordt door de lever omgezet in ureum wat gemakkelijk door de nieren kan worden uitgescheiden.

In de vetstofwisseling, participeert de lever in de vorming van niet-essentiële vetzuren uit andere vetzuren, aminozuren of koolhydraten. De lever is ook nauw betrokken bij de productie en afbraak van cholesterol.

Lever

De lever draagt bij aan de spijsvertering door gal uit te scheiden dat vetten emulgeert. Daarnaast zorgt de lever ervoor dat de samenstelling van het bloed niet te veel varieert (homeostase). Om deze taken uit te voeren krijgt de lever via de poortader bloed uit het hele maag- en darmgebied.

(Homeostase > bloeddruk, temperatuur)

Darmen > opname voedingsstoffen in bloed > via poortader naar lever > waar levercellen stoffen uit bloed verwijderen, afbreken, zelf stoffen produceren en deze weer afgeven aan het bloed of uitscheiden in de gal.

Functies van de lever

• Ontgiften: de lever breekt giftige stoffen af, zoals alcohol.
• Productie stollingsfactoren: de lever maakt eiwitten zoals stollingsfactoren en het eiwit albumine.
• Afbraak hemoglobine (hb): Oude rode bloedcellen (erytrocyten) worden afgebroken door de milt en lever. Hemoglobine uit de erytrocyten wordt afgebroken door de lever. Het afvalproduct is bilirubine > ontlasting.
• Opslag van glucose: als die niet meteen nodig is om te verbranden > vindt plaats in de vorm van glycogeen, een glucoseketen. Bij laag bloedsuikergehalte weer omzetting naar glucose > bloed.
• Productie en opslag van gal.
• Opslag vitaminen en ijzer. Vitamine A en D en een ijzervoorraad.

Een baby kan de eerste dagen na de geboorte geel zien. Door welke stof komt dit?

1. Bilirubine
2. Cholesterol
3. Stollingsfactoren

Uitleg

De gele kleur wordt veroorzaakt door een hoge spiegel van bilirubine. Dit komt doordat er elke dag een beetje van zijn hemoglobine wordt afgebroken tot bilirubine. Voor de geboorte kwam de bilirubine via de navelstreng en placenta in de moeder terecht, waar de lever van de moeder de bilirubine opruimde. Nu moet de baby dat zelf doen. Het duurt even voordat zijn lever op gang komt. 

Een hoge concentratie bilirubine is gevaarlijk.

1. Waar
2. Niet waar

Welk verschijnsel ontstaat niet wanneer de ongebonden bilirubine zich ophoopt in de lever en het bloed?

1. Sufheid
2. Hersenbeschadiging
3. Jeuk
4. Veel plassen

Welke verschijnselen ontstaan wanneer ongebonden bilirubine zich ophoopt in de lever en het bloed?

Wel

Niet

Hersenbeschadiging

Diarree

Jeuk

Donkere urine

Pancreas (alvleesklier))

Endocriene functie pancreas

De ‘Eilandjes van Langerhans’ > 

klieren > hormoon insuline  

Ook glucagon > tegengesteld 

aan insuline

Endocriene functie pancreas

In de alvleesklier zitten kleine 

klieren die onder andere het 

hormoon insuline produceren: 

de ‘Eilandjes van Langerhans’. 

Naast insuline produceren ze 

ook glucagon. De werking van 

glucagon is precies tegengesteld 

aan de werking van insuline.

Exocriene functie pancreas

De alvleesklier produceert per dag ruim een liter alvleeskliersap.

Wanneer we voedsel zien, ruiken, proeven of doorslikken krijgen de hersenen een seintje dat er voedsel in aantocht is.

Ook de aanwezigheid van voedsel in de maag en de twaalfvingerige darm, stimuleert de alvleesklier tot het aanmaken van alvleeskliersap.

Papil van Vater in duodenum

Exocriene functie pancreas

De alvleesklier produceert alvleeskliersap, dat belangrijke spijsverteringsenzymen bevat. Dit sap wordt via kleine afvoerbuisjes, die samenkomen in de pancreasbuis, afgevoerd naar de twaalfvingerige darm. Vlak daarvoor komt deze samen met de galafvoergang. De plek waar de pancreasbuis en de galafvoergang uitmonden in de twaalfvingerige darm heet de ‘Papil van Vater’.

Spijsverteringsenzymen in pancreassap

De belangrijkste spijsverteringsenzymen in alvleeskliersap zijn:

Amylase : voor de vertering van suikers

Lipase : voor de vertering van vetten

Trypsine : voor de vertering van eiwitten

Welke klachten verwacht je als de alvleesklier niet goede werkt?

Uitleg

Hevige buikpijn. De pijn kan uitstralen naar de linkerzij, schouder en rug. Ook koorts en een snelle ademhaling zijn veel voorkomende klachten, net zoals misselijkheid en braken. Na een maaltijd nemen de klachten vaak toe.

Steeds minder spijsverteringsenzymen. Door het tekort aan enzymen worden de vetstoffen uit de voeding niet goed verteerd en verlaten deze het lichaam in de ontlasting. Hierdoor ontstaat vettige diarree.

Hoeveel milliliter pancreassap wordt er per dag geproduceerd?

1. 200 ml
2. 800 ml
3. 1000 ml
4. 1500 ml

Amylase

Lipase

Trypsine

Voor de vertering van vetten

Voor de vertering van suikers

Voor de vertering van eiwitten

Peritoneum (buikvlies)

Peritoneum ligging en functie

Rondom de meeste buikorganen ligt het buikvlies (peritoneum). Buikvlies zorgt ervoor dat de buikorganen soepel over elkaar kunnen bewegen.

Peritoneum - bouw en ligging

Twee lagen > vloeistof 

Ligging buitenste laag

Veel pijnvezels

Ligging binnenste laag: maag, lever, galblaas, dunne darm en dikke darm

De blaas, baarmoeder en endeldarm liggen onder het buikvlies.

Peritoneum - bouw en ligging

Het buikvlies bestaat uit twee lagen met een beetje vloeistof ertussen. De buitenste laag ligt tegen de (binnenkant van de) buikwand, zijwand, rugspieren en wervelkolom. In deze buitenste laag zitten veel pijnvezels. De binnenste laag ligt rondom de meeste buikorganen: maag, lever, galblaas, dunne darm en dikke darm.

De blaas, baarmoeder en endeldarm liggen onder het buikvlies.

Wat is de belangrijkste functie van het buikvlies (peritoneum)?

1. Het beschermt de organen in de buikholte en vergemakkelijkt hun beweging
2. Het produceert enzymen die helpen bij de spijsvertering
3. Het voorkomt de beweging van organen in de buikholte
4. Het zorgt voor de opname van voedingsstoffen in de darmen

Waar bevindt het buikvlies zich in het menselijk lichaam?

1. Het bedekt de wanden van de borstholte en de longen
2. Het bevindt zich in de schedelholte en beschermt de hersenen
3. Het omgeeft de wervelkolom en beschermt het ruggenmerg
4. Het omgeeft en beschermt de organen in de buik- en bekkenholte

Zelfstudie

Maak in Learnbeat de opdrachten van 1.3E.