2.4 Begin van de opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 2

Opstand van de Nederlanden

Paragraaf 2.4

Wat gaan we doen? 

--> Terugblik en uitleg (30 min);
--> Aan de slag (20 min);
--> Afsluiting (5 min). 

Wanneer SO? Volgende week donderdag of na de vakantie op maandag?

Welke verschillen waren er tussen Nederland nu en de Nederlanden vroeger?

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer de baas

• Rond 1500 waren al deze gebieden in handen van de Habsburgers

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Wie was er aan de macht in de Nederlanden in de 16e eeuw?

Karel V

Karel V

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

Aan de macht

--> Filips II
--> Landvoogdes
--> Stadhouders

Filips II 

Centralisatie

• Filips de Goede wil meer macht
• Hij wil regeren vanuit één punt = centralisatie
• Hij stelt vertegenwoordigers aan in de gewesten = stadhouders

Filips en de Nederlanden

• Filips wilde een eenheid maken van zijn rijk: regels en wetten moesten overal hetzelfde zijn. Oude rechten van de gewesten zouden niet meer gelden.
• Het bestuur zou niet door de Nederlandse edelen worden uitgevoerd, maar door Spaanse ambtenaren. De edelen waren daardoor minder machtig.
• Iedereen moest katholiek zijn: ketters (protestanten) moesten zwaar worden gestraft. De Nederlandse edelen moesten hiervoor zorgen.

Het Escorial was het klooster-paleis van Filips II in Madrid. In tegenstelling tot zijn vader was Filips niet graag in de Nederlanden: het was er te koud en dat hielp niet bij zijn reuma.

Filips was opgevoed in Spanje door monniken. Hij was erg godsdienstig, bijna op het waanzinnige af. Zijn manier van regeren werd dan ook sterk bepaald door het katholieke geloof: de strijd tegen andere godsdiensten.

Toen er in 1559 vrede met Frankrijk kwam, kon hij eindelijk terug naar Spanje. In de Nederlanden hebben ze hem sindsdien niet meer gezien.

Ketters

Vrijheid van geloof

--> Mensen vinden de straffen veel te hoog!
--> Willen vrijheid van godsdienst. 

Maar Filips II reageerde heel streng!

De Beeldenstorm

1566

• De onrust wordt tijdelijk minder, maar in augustus 1566 gaat het mis
• Na een oproep, van protestantse predikanten, om de beelden in de kerken te verwijderen, worden honderden kerken vernield en geplunderd.
• Deze Beeldenstorm werd overigens niet alleen gedaan door fanatieke protestanten, maar ook door arme en hongerige katholieken en relschoppers.

Filips is woedend!

• Filips stuurt zijn beste generaal, Alva, met 10.000 soldaten, om af te rekenen met de Beeldenstorm
• Iedereen die schuldig is, zal zwaar worden gestraft, óók de edelen die de Beeldenstorm niet hebben voorkomen.
• Margaretha van Parma treedt in 1567 af, en Alva volgt haar als landvoogd op.
• Sommige edelen, zoals Willem van Oranje, vluchtten uit de Nederlanden.

Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Beeldenstorm uitgevoerd door ...

1. Katholieken
2. Protestanten (Calvinisten)

Wanneer vond de Beeldenstorm plaats?

1. 1566
2. 1585
3. 1633
4. 1643

De hertog van Alva

Filips II stuurt de hertog van Alva om de orde te herstellen

De hertog van Alva had drie taken:

- De opstandelingen straffen

- Katholicisme herstellen/protestanten vervolgen

- Het bestuur nog meer centraliseren

Hertog van Alva werd ...

1. Landvoogd
2. Stadhouder

Met welk doel zond Filips II de Hertog van Alva naar de Nederlanden?

1. Alva moest de tiende penning gaan invoeren.
2. Alva moest met zijn leger de orde herstellen in de Nederlanden.
3. Alva moest de protesten meenemen naar Spanje
4. Alva moest de beeldenstormers bestraffen.

Hij was keizer van het Duitse rijk en vorst van de Nederlanden

Hij zocht in opdracht van de Spaanse koning een zeeweg naar Indië en ontdekte Amerika. 

Filip II benoemde hem tot landvoogd na de Beeldenstorm.

Na kritiek werd hij door de paus uit de kerk gezet. Hij vertaalde de Bijbel in het Duits

Karel V

Columbus

Alva

Maarten Luther

Filips II

Willem van Oranje

Katholiek

Protestant

Stadhouder

Meer belasting innen

Centraal bestuur in de Nederlanden

Ieder gewest eigen bestuur

Aan de slag!

Wat? Opdrachten van paragraaf 2.4 afmaken; 
--> Nakijken paragraaf 2.4. 
Hoe? In stilte. Je mag muziek op. 

Klaar? Roep de docent. 
Huiswerk: Opdrachten 6.4 & leren SO