Les 3 Grafiek

• Kunstzinnige oriëntatie
• Basisschool
• Groep 3,4

Grafiek 

Les 3

Drukkunst & vormgeving

1. A. Workshop: Letters stempelen     

Leg de resultaten van Letters stempelen op tafel. Benadruk dat het niet ging om het eindresultaat, maar om het experiment.

- Wat hebben de leerlingen ontdekt?

- Hoe was het om te doen?

- Bekijk het filmpje van Will Mower de bedenker van de stempels.

1. B. Workshop: 

Woorden drukken

Leg de resultaten van Woorden drukken op tafel. (Experiment belangrijker dan eindresultaat.)

- Wat hebben leerlingen ontdekt over het plaatsen van de woorden een het vlak?

- Heeft de verdeling op het vlak invloed op de tekst?

- Dit is waar dichters en kunstenaars ook mee spelen. Hierna volgen 3 voorbeelden.

Paul van Ostaijen schreef dit gedicht in 1920 in de bundel De bezette stad.

Het drukt, in woorden en typografie, zijn ervaringen in de Eerste  Wereldoorlog in Antwerpen uit, toen de stad bezet was door de Duitsers en er chaos en geweld heersten.

Een gedicht van K. Schippers.

Uit de jaren '60.

Gedicht van Jesse Laport (o.a. Dichter des Gelderlands). Medio 2015.

De dichter speelt niet met lettertypes, maar wel met witruimte en afbrekingen.

Als de zinnen anders afgebroken waren dan zou het gedicht anders klinken. 

2. Voorbeeld drukwerk

Typografie Tips: 

- Let op de verhoudingen!

- Welke letters/woorden groot? Welke klein?

- Hoe gebruik je de tussenruimtes en witregels?

- Welke kleur gebruik je?

- Wordt het geheel leesbaar? Of wil je juist chaos?

- Hoe lijn je de tekst uit? 

In de volgende workshop in het Stadsatelier gaan leerlingen een eigen tekst afdrukken. 

- Een tekst van maximaal 3 woorden.

- Een zin of een spel met woorden. 

De volgende 9 dia's zijn voorbeelden met kijkvragen, om het werk te analyseren, zodat ze de opgedane kennis in het Stadsatelier kunnen toepassen.

Wat valt je op?

Bij deze poster vult elk woord de hele regel. Zo vormen de woorden samen een soort blok.

Als je dit ook zou willen doen met je poster. Wat moet je dan doen?

- Woorden met evenveel letters.

- Letters zo verdelen dat de eerste en de laatste op dezelfde plek t.o.v. de zijkant eindigen. De bladspiegel is overal hetzelfde. 

Wat valt je op?

Wat gebeurd er als je een tussenzinnetje in kleine letters zet?

- Daar kun je overheen lezen. Dan lees je alleen nog de grote tekst.

- Het tussenzinnetje wordt minder belangrijk.

- De tekst die groot is gedrukt vormt samen weer een geheel.

Wat valt je op?

Wat valt je op?

Wat valt je op?

Wat valt je op?

Bij deze tekst zijn de regels gecentreerd.

Waar moet je op letten als je de regel wilt centreren?

Wat valt je op?

Bij deze tekst zijn de regels gecentreerd.

Waar moet je op letten als je de regel wilt centreren?

3. Teksten maken 

Tekst Tips:

- Gebruik maximaal 3 woorden.

- Het kan in elke taal.

- Maar er zijn alleen letters uit het Latijnse alfabet.

- Het hoeft niet te rijmen.

- Losse woorden mag ook.

- Spelen met letters = leuk.

- Humor = leuk.

De leerlingen bedenken 3 teksten. 

Ze kunnen bijvoorbeeld ook googelen naar songteksten of gedichten.

Die ze meenemen naar het Stadsatelier. 

Wat heeft de maker met de zin gedaan?

Spelen met letters...

4. Geschiedenis van de 

boekdrukkunst

In 2 filmpjes 

& 

8 voorbeelden van Amersfoorts drukwerk.

player.ntr.nl

Filmfragment uit "Welkom in de Middelleeuwen" over de uitvinding van de boekdrukkunst. 2:06 minuten

Rond 1450 bedacht de Duitser Johannes Gutenberg de losse letters van metaal.

- Je kunt met dezelfde letters steeds weer nieuwe teksten maken. 

- een foutje kan je gewoon verbeteren.

- En metaal slijt minder snel dan hout.

player.ntr.nl

SchoolTV filmpje over perkament, papier en de uitvinding van de boekdrukkunst.

3:03 min.

Almanak, 1578

Kalender met informatie: feestdagen, maanstanden, horoscopen & jaarmarkten.

De letters leken nog op schijfletters.

Almanak, 1578

Collectie Museum Flehite, Amersfoort.

Willem van Brakel: samensteller. 

Harmen Jansz: drukker.

zoom in: 

wat staat op de wegwijzer?!

Centsprent, medio 1830

De letters werden gedrukt met loden letters.

De prenten werden uit hout gesneden, gedrukt met zwarte inkt en met de hand ingekleurd met verf.

Drukker: Frans Felix Amersfoort. 

Collectie Museum Flehite.

Litho (steendruk) ongeveer 1850

"Mens leef vroom en goed."

E.W. Rossback.

Collectie Museum Flehite.

Affiche, 1860-1869

Litho (steendruk). Met deze techniek kon tekst en beeld heel fijn afgedrukt worden.

Affiche Phoenix Brouwerij, 1886-1900

Litho (steendruk). Hiermee kon men afbeeldingen en tekst combineren en drukken in kleur.

Affiche Phoenix Brouwerij, 1886-1900

Maker: L. van Leer & Co.

Collectie Museum Flehite Amersfoort.

Affiche Dierenpark Amersfoort, 1953

Kort en bondig. 

Schreefloze letters komen in de mode.

Affiche voor Roze Zaterdag, 1982

Schreefloze letter. Expressieve opvallende vormgeving.

Collecite museum Flehite Amersfoort.

Affiche Lepeltje Lepeltje, 

En volgende keer zelf aan de slag in het

Vertel de leerlingen dat ze naar het Stadsatelier gaan om de werkplaats van een drukker te bekijken en zelf iets te maken in de drukkerij.

Tiny is de hele dag met letters aan het werk voor haar bedrijf Letterpers in het Stadsatelier.