Sleutelen aan dieren

• Biologie
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Introductie

Met het fokken van dieren, kun je bepaalde eigenschappen of uiterlijke kenmerken van dieren selecteren. Dat levert koeien op die meer melk geven, konijnen die er 'schattig' uit zien, of kippen die veel eieren leggen. Maar ook op andere manieren grijpen mensen in, door lichamelijke ingrepen of via genetische modificatie. Wat is de keerzijde hiervan voor het leven van een dier? Moet alles mogen wat kan?

Sleutelen 

aan dieren

Introductie:

Dieren worden om verschillende redenen aangepast aan onze wensen. Waarom we aan dieren sleutelen en hoe we dit doen, leggen we uit in deze les. Vervolgens denken de leerlingen na over wat ze hier eigenlijk van vinden en waar voor henzelf de grens ligt.  

Aan het eind van deze les:

• weet je waarom dieren worden aangepast 
• weet je hoe dieren worden aangepast
• heb je nagedacht over wat jij zelf vindt van het aanpassen van dieren
  

Informatieve slide - doel les

Aan het einde van de les:

• weten de leerlingen waarom dieren worden aangepast aan onze wensen
• weten de leerlingen hoe dieren worden aangepast
• hebben de leerlingen nagedacht over wat ze vinden van het aanpassen van dieren en waar voor hen de grens ligt.

Door te sleutelen aan dieren,

 passen we ze aan onze wensen aan.

Maar moeten we dit wel willen?

3

Mensen proberen dieren andere eigenschappen mee te geven: koeien die meer melk geven, kippen met veel vlees op de botten. Voor huisdieren geldt een bepaald uiterlijk weer als gewild. Maar moeten we dit wel willen en hoe ver willen we hierin gaan? Die nieuwe eigenschappen kunnen namelijk ook ten koste gaan van de gezondheid en/of het dierenwelzijn.

Dierenwelzijn: de mentale en emotionele status van dieren, zoals plezier, pijn, gevoel van stress, angst, ongemak en frustratie.

Wat is waar?
Doordat wij dieren aanpassen
kunnen...

1. koeien steeds meer melk produceren
2. vissen twee keer zo snel groeien
3. geiten medicijnen produceren voor mensen
4. zowel antwoord A, B als C zijn juist

Alle antwoorden zijn juist:

A. Door voeding, melktechnieken en fokprogramma's zijn koeien steeds meer melk gaan geven.

B. Door het inbrengen van genen die de productie van groeihormonen stimuleren, kan de groei van vissen worden versneld.

C. Wetenschappers zijn erin geslaagd genetisch aangepaste geiten een geneesmiddel voor mensen in hun melk te laten produceren.

100 jaar geleden gaf een melkkoe
zo'n 2.500 liter melk per jaar.
Hoeveel is dat nu denk je?

1. gemiddeld 4.000 liter
2. gemiddeld 6.000 liter
3. gemiddeld 8.000 liter
4. gemiddeld 10.000 liter

Antwoord C is het juiste antwoord. Het is 3x ! zoveel. 

100 jaar geleden gaven koeien zo'n 2.500 liter melk, in 1950 was dat circa 4.000 liter. En nu dus gemiddeld zo'n 8.000 liter met uitschieters naar 12.000 liter per jaar.

Veel melkkoeien worden al op relatief jonge leeftijd van 6 à 7 jaar geslacht, terwijl een koe wel 20 jaar oud kan worden. En doordat een melkkoe zulke grote hoeveelheden melk moet produceren, kan dit resulteren in diverse welzijnsproblemen.

Kun je nog meer redenen bedenken waarom we dieren aanpassen?

Bij de voorgaande vraag, hebben de leerlingen al een aantal voorbeelden gekregen. Zouden ze nog meer voorbeelden kunnen bedenken.

Met device: Laat de leerlingen alle woorden opschrijven op hun device.

Zonder device: Laat de leerlingen klassikaal benoemen waaraan zij denken. 

Op de volgende sheets sommen we de redenen op waarom dieren worden aangepast inclusief voorbeelden.

Mensen passen dieren aan om verschillende redenen:

• Nut en functionaliteit
• Voedselproductie
• Uiterlijk en gedrag
• Wetenschappelijk onderzoek

Nut en functionaliteit

Nut en functionaliteit:

Mensen fokken al eeuwenlang met dieren om te voorzien in hun behoeften. Bijvoorbeeld met koeien, schapen en geiten voor hun vlees, melk, wol of trekkracht. En honden voor taken zoals bewaking, jagen of gezelschap.

Filmpje over honden die speciaal zijn gefokt om schapen te beschermen. 

Mensen passen dieren aan om verschillende redenen:

• Nut en functionaliteit
• Voedselproductie
• Uiterlijk en gedrag
• Wetenschappelijk onderzoek

Voedselproductie

Voedselproductie:

Kippen, varkens, koeien, geiten etc. Ze zijn door de eeuwen heen gefokt om zoveel mogelijk vlees, zuivel en eieren te produceren. Dit zorgt bij veel dieren in de vee-industrie helaas wel voor gezondheids- en welzijnsproblemen.

Mensen passen dieren aan om verschillende redenen:

• Nut en functionaliteit
• Voedselproductie
• Uiterlijk en gedrag
• Wetenschappelijk onderzoek

Uiterlijk en gedrag

Uiterlijk en gedrag: 

Mensen passen dieren aan om te voldoen aan een bepaald uiterlijk of gedrag. Dit geldt met name voor huisdieren, zoals honden, katten, vogels en paarden, waarbij bepaalde rassen zijn gefokt op uiterlijke kenmerken zoals grootte, kleur, vachttype of op gedrag zoals een extra lief karakter. 

Door het bewust fokken op speciale eigenschappen en uiterlijkheden zijn er echter wel veel rassen met gezondheidsproblemen. 

Uiterlijk en gedrag

Aan het uiterlijk van rashonden is in de loop van de jaren flink gesleuteld. Dit kan leiden tot gezondheidsproblemen bij bepaalde rassen. Zoals bij de teckel en mopshond. 

Vroeger

Nu

Vroeger

Nu

Met doorfokken creëren fokkers dieren die er in hun ogen uitzien als de perfecte hond. Dat gaat op den duur zo ver dat het lichamelijke ongemakken veroorzaakt bij de hond. Zo hebben Teckels vaak rugklachten door hun lange rug en lijden mopshonden door hun platte snuit aan ademtekort. 

De Cavalier King Charles Spaniël vroeger en nu. Zoek de verschillen.

De Duitse Herdershond vroeger en nu.
Zoek de verschillen.

Mensen passen dieren aan om verschillende redenen:

• Nut en functionaliteit
• Voedselproductie
• Uiterlijk en gedrag
• Wetenschappelijk onderzoek

Wetenschappelijk onderzoek

Wetenschappelijk onderzoek: 

Dieren worden ook aangepast voor wetenschappelijk onderzoek. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt om menselijke ziekten te bestuderen en medicijnen te ontwikkelen. Alleen al in Nederland worden er jaarlijks zo'n 500.000 dierproeven gedaan. Gelukkig zijn er steeds meer alternatieven (zoals werken met kweekorganen) zodat dierproeven steeds minder en, hopelijk in de nabije toekomst, helemaal niet meer nodig zijn.

Wat vind jij een goede reden om aan
dieren te sleutelen?

Als je een goede politiehond nodig hebt

Zodat een kip heel veel eieren kan leggen

Zodat de vacht van m'n huisdier lekker zacht is

Om medicijnen te ontwikkelen

Ik vind dat je nooit aan dieren mag sleutelen

Vraag aan leerlingen wie het antwoord wil toelichten.

• Fokken
• Ingrepen
• Genetische modificatie

Hoe passen we dieren aan?

In de vorige sheets hebben we uitgelegd waarom mensen dieren aanpassen. Nu leggen we uit hoe ze dat doen. 

Fokken:

Mensen fokken al duizenden jaren met dieren om verschillende redenen, zoals het krijgen van sterkere werkpaarden, betere melkkoeien of vriendelijke huisdieren. 

Bij fokken selecteer je de dieren die voor het doel het meest geschikt zijn en deze laat je met elkaar paren. En uit de nakomelingen daarvan ook weer, net zolang tot de fokker tevreden is. Wil je bijvoorbeeld een hond met korte poten dan laat je steeds de honden met de kortste poten met elkaar paren. 

Nadelen voor dieren

• Gezondheidsproblemen ->>>>>>>>>>
• Welzijnsproblemen

Voordelen voor dieren

• Meer weerstand
• Bepaalde ingrepen niet meer nodig

Dierenwelzijn en fokken

Nadelen

Gezondheidsproblemen

Zoals je bij de hondenrassen al hebt kunnen zien, kan fokken zorgen voor gezondheidsproblemen. Dit geldt ook voor dieren in de vee-industrie > zie infographic

Welzijnsproblemen

De gezondheidsproblemen geven ook  welzijnsproblemen, zoals chronische pijn en ongemak. 

Voordelen

Meer weerstand

Door met sterke dieren te fokken, kan je sterke nakomelingen krijgen met een betere weerstand tegen dierziekten.

Bepaalde ingrepen niet meer nodig

Door bijv. met koeien te fokken die van nature geen hoorns hebben, kun je een koe creëren zonder hoorns. Dat scheelt pijn en ongemak van het verwijderen, maar of koeien het uiteindelijk ook fijn vinden zonder hoorns dat is de vraag. Ze kunnen dan ook bepaald natuurlijk gedrag niet meer vertonen, zoals de rangorde onderling bepalen.

Ook kun je fokken op sociale kenmerken zodat kippen elkaar niet meer pikken en varkens niet meer staartbijten. 

Wat vind jij belangrijker bij een huisdier? Uiterlijk of gezondheid?

• Fokken
• Ingrepen
• Genetische modificatie

Hoe passen we dieren aan?

Er zijn maar weinig varkens in de vee-industrie die hun mooie krulstaart mogen behouden. Doordat de dieren dicht op elkaar zitten en zich gaan vervelen, gaan ze aan elkaars staart bijten. Dit levert lelijke verwondingen op. Daarom worden de meeste staarten van kleine biggetjes preventief verwijderd. En dat terwijl varkens mét staarten het beste voor het dier is. Zie ook het filmpje op de volgende slide. 

En zo zijn er meer ingrepen om zoveel mogelijk dieren in een stal of de wei te kunnen houden zonder dat ze elkaar of de boer verwonden. Bij kippen wordt vaak een stukje van de snavel gehaald en bij geiten en koeien vaak de hoorns. 

Nadelen voor dieren

• Pijn en stress
• Risico op complicaties
• Belemmeren natuurlijk gedrag

Voordelen voor dieren

• Medische noodzaak
• Kunnen elkaar geen pijn doen

Dierenwelzijn en ingrepen

Nadelen voor dieren

Naast het verwijderen van hoorns en staarten zijn er nog meer ingrepen; zoals castratie en kunstmatige inseminatie. Maar wat doet dit met de dieren? Een aantal voorbeelden:

Pijn en stress
Dieren kunnen pijn en stress ervaren tijdens ingrepen, ook als ze onder verdoving worden uitgevoerd, en door napijn. 

Risico op complicaties

Elke medische ingreep brengt risico's met zich mee, zoals infecties, complicaties tijdens de operatie en negatieve reacties op de verdoving.

Belemmeren natuurlijk gedrag

Dieren hebben niet voor niets een staart of hoorns. Ze voelen zich prettiger met. Met hun staart communiceren ze met soortgenoten en hoorns zijn bedoeld om de rangorde onderling te bepalen. Dat wordt een stuk lastiger zonder. 

 

Voordelen

Medische noodzaak

Natuurlijk zijn er ook situaties waarin medische ingrepen bij dieren noodzakelijk zijn om hun gezondheid te verbeteren, pijn te verlichten of levensbedreigende aandoeningen te behandelen. 

Kunnen elkaar geen pijn doen

Door hoorns en staarten te verwijderen kunnen dieren elkaar geen pijn doen. Maar je kunt ook de omgeving aanpassen en niet de dieren door ze o.a. meer ruimte en afleidingsmateriaal te geven.

Vind jij dat varkens hun krulstaart moeten kunnen houden?
Waarom wel/niet?

Wat moet zwaarder wegen...

Eigenlijk is het verwijderen van varkensstaarten al lang verboden. Op dit moment wordt het toch toegestaan omdat varkenshouders aangeven geen andere mogelijkheid te zien.  

• Fokken
• Ingrepen
• Genetische modificatie

Hoe passen we dieren aan?

Genetische modificatie is een relatief nieuwe techniek die zo'n 40 jaar bestaat. Met deze techniek kunnen wetenschappers eigenschappen veranderen van planten, dieren, microben en mensen. 

Bij dieren wordt nu vooral wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de mogelijkheden. In Nederland mag dit, net als in de meeste andere landen, alleen onder hele strenge voorwaarden. 

Dieren in de veehouderij worden in Europa (nog) niet genetisch gemodificeerd. In verscheidene landen buiten Europa gebeurt dit al wel.

In het filmpje 'Bob en zijn tomaat' op de volgende slide wordt uitgelegd hoe genetische modificatie werkt.

Nadelen voor dieren

• Meer dierproeven
• Gezondheidsproblemen
• Gevolgen (nog) niet te overzien
• Focus op één probleem

Voordelen voor dieren

• Uitbannen dierziektes
• Bepaalde ingrepen niet meer nodig

Dierenwelzijn en genetische modificatie

Nadelen voor dieren

Meer dierproeven

Het creëren van genetisch gemodificeerde dieren en het uitvoeren van experimenten kost jaarlijks wereldwijd miljoenen dieren het leven en brengt in elke fase van het experiment veel leed met zich mee.

Gezondheidsproblemen

Het kan zorgen voor veel gezondheids- en welzijnsproblemen. Bijvoorbeeld bij de zalm die door genetische modificatie twee keer zo groot is geworden maar daardoor kampt met ernstige misvormingen en vruchtbaarheidsproblemen.

Gevolgen (nog) niet te overzien

We kunnen de gevolgen (nog) niet overzien. Nieuwe technologie heeft meestal een keerzijde. Denk maar aan de mobiele telefoon, uitvinding dynamiet etc.
We weten nog niet wat de keerzijde van genetische modificatie voor de dieren is.

Daardoor kunnen we ook niet goed inschatten hoe verantwoord het is om te sleutelen aan het DNA van dieren. 

Focus op één probleem

Een ander nadeel is dat vaak wordt gefocust op één probleem, dat met genetische modificatie opgelost zou kunnen worden. Bijv. resistentie tegen 1 ziekte. Maar dan heb je nog tig andere ziektes. Het verhogen van de weerstand van het dier, door bijv. ruime en fijne huisvesting en zorgen voor gelukkige en gezonde dieren, is dan een veel betere oplossing.

Voordelen

Uitbannen dierziektes

Veel voorkomende dierziektes zouden uit het DNA van dieren kunnen worden gehaald. 

Ingrepen misschien niet meer nodig

Het onthoornen van kalfjes is door genetische modificatie in de toekomst misschien niet meer nodig. Door het DNA aan te passen, krijgt de koe geen hoorns meer. Maar of de koe daar zelf zo blij van wordt.... Het scheelt in ieder geval de pijn en stress van het verwijderen. 

Nu je dit allemaal weet, vind jij het ok dat we sleutelen aan dieren?
Waarom wel? Waarom niet?

Het sleutelen aan dieren roept ethische vragen op, vooral over dierenwelzijn. 

Vraag de leerlingen of ze vinden dat dieren altijd aangepast mogen worden aan onze wensen. Is het bijvoorbeeld ok als dieren:

- steeds meer melk geven of eieren leggen,

- worden gefokt op uiterlijk,

- worden gefokt op functionaliteit, om bijv. een sterke politiehond te worden,

- gebruikt worden als proefdier om medicijnen te ontwikkelen.

 

Als dieren worden aangepast is het van cruciaal belang om verantwoordelijkheid te nemen bij het fokken en aanpassen van dieren, en ervoor te zorgen dat hun welzijn en gezondheid altijd worden gewaarborgd.

Wat vond je van deze les?

😒🙁😐🙂😃

De poll (Emoji)

Voor het uitvragen van emoties bij bepaalde onderwerpen, komt het emoji type goed van pas.