Hoe duur was de suiker - Movies that Matter Educatie

• Geschiedenis
• Maatschappijleer
• +2
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Introductie

Welkom bij deze les bij de serie Hoe duur was de suiker. Tijdens deze les maakt jouw klas kennis met filmeducatie en mensenrechten in de breedste zin. Film is een uitstekend middel om het besef van jongeren over maatschappelijke thema's te vergroten. Met deze les open je de ogen van leerlingen en studenten voor mensenrechtenthema's. In deze les bekijk je fragmenten van de serie Hoe duur was de suiker (2013, Jean van de Velde): een historisch drama over twee jonge vrouwen in het achttiende-eeuwse Suriname. Terwijl de blanke Sarith verbitterd raakt door het veranderende koloniale bestaan en de zoektocht naar een man, krijgt haar huisslaaf Mini-Mini haar eigen kans op geluk. Heb je vragen of opmerkingen over deze les? Neem dan gerust contact met ons op door te mailen naar [e-mail] of bel 020-2807612.

Instructies

Thema's

• Slavernij
• Suriname
• Kolonisatie

Leerdoelen
Na deze les kunnen leerlingen:

• met behulp van afbeeldingen vertellen over de slavernij in Suriname;
• het leven op een plantage beschrijven;
• uitleggen waarom de relatie tussen slaven en planters ingewikkeld is;
• in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens de rechten aanwijzen die in de film terugkomen;
• uitleggen welke invloed het slavernijverleden heeft op onze samenleving.

Werkwijze

• In deze les bekijk je de film. De film is in deze les opgenomen. Je hoeft de film alleen maar aan te klikken.
• Per slide wordt beschreven wat de bedoeling is.
• De les kan geprint worden, inclusief de notities per slide, door op de printknop te drukken rechtsboven in het scherm.
• Het is bij deze les niet nodig om met 'devices in de klas' te werken. Je kunt dit uitzetten door het vinkje onderin het scherm van de lespresentatie te deactiveren.
• Op de slides zijn hotspotbuttons te vinden. Door deze aan te klikken verschijnt er (extra) informatie, een vraag of een instructie. Als docent kun je ervoor kiezen om de informatie onder de hotspotbutton met hoed samen met de leerlingen/studenten te lezen of zelf aan leerlingen/studenten te vertellen. De informatie is daarom ook opgenomen in de instructies bij de losse slides.
• In de bijlage vind je nog een algemene, uitgebreide docenthandleiding, die je helpt door deze les te navigeren. Heb je al meer ervaring met het geven van onze lessen? Dan heb je de docenthandleiding waarschijnlijk niet meer nodig.

Hoe duur was de suiker

Welkom bij deze les bij de serie Hoe duur was de suiker. 
Deze les gaat over aflevering 1 van de serie. De serie is een verfilming van het gelijknamige boek van Cynthia McLeod. Het verhaal speelt zich af in Suriname rond 1765 en volgt het leven van de familie Fernandez en hun slaven op hun suikerplantage.

Deze les bestaat uit 5 delen:
Deel 1: Voor de film.
Deel 2: De film.
Deel 3: Inhoudelijke analyse.

Deel 4: Filmanalyse.

Deel 5: Mensenrechten.

In deze les bekijken leerlingen fragmenten uit de serie Hoe duur was de suiker. De fragmenten zijn in de les opgenomen. Je hoeft ze alleen maar aan te klikken om te bekijken.

Deel 1: Voor de film

Deel 1: Voor de film

In dit deel bereiden leerlingen zich voor op het kijken van de serie. Door vragen te beantwoorden krijgen leerlingen een beter beeld van wat slavernij is en hoe het er aan toe ging op de plantages in Suriname in de 18e eeuw.

Waar denk jij dat de serie over gaat?

Bekijk met de leerlingen de trailer van Hoe duur was de suiker. Bespreek met hen de volgende vraag:

• Waar denk jij dat de serie over gaat?

Wat weet jij over slavernij?

Wat weet jij over kolonisatie?

Nederlanders hadden in Suriname en in andere koloniën plantages waarop slaven werkten.

Nederlanders hadden in Suriname en in andere koloniën plantages waarop slaven werkten. Ga met de leerlingen in gesprek over de onderwerpen 'slavernij' en 'kolonisatie' om voorkennis op te halen. Bespreek met hen de volgende vragen:

• Wat weet jij over de slavernij?
• Wat weet jij over kolonisatie?

Zoek de begrippen eventueel samen met de leerlingen op op internet of laat de leerlingen zelfstandig onderzoek doen naar de betekenis van de begrippen.

Een slaaf werd door de plantagehouders beschouwd als een ding, niet als een mens. Waar of niet waar?

De Nederlanders begonnen in 1621 met de slavenhandel. Waar of niet waar?

De bewoners van Suriname werden tot slaaf gemaakt. Waar of niet waar?

Slaven werkten op de plantages en zij kregen loon voor hun werk. Waar of niet waar?

Slaven kregen een brandmerk. Waar of niet waar?

Nederland was één van de laatste landen die de slavernij afschafte. Waar of niet waar?

Bespreek met de leerlingen de volgende uitspraken en laat hen aangeven of de uitspraken waar of niet waar zijn:

• Een slaaf werd door de plantagehouders beschouwd als een ding, niet als een mens.
  Antwoord: Waar.
• De Nederlanders begonnen in 1621 met de slavenhandel.
  Antwoord: Waar.
• De bewoners van Suriname werden tot slaaf gemaakt.
  Antwoord: Niet waar.
• Slaven werkten op de plantages en zij kregen loon voor hun werk.
  Antwoord: Niet waar.
• Slaven kregen een brandmerk.
  Antwoord: Waar.
• Nederland was één van de laatste landen die de slavernij afschafte.
  Antwoord: Waar.

Deel 2: De film

Deel 2: De film

In het tweede deel van deze les bekijken de leerlingen fragmenten van de serie Hoe duur was de suiker. De fragmenten zijn in deze les opgenomen. 

Tip! Help je leerlingen gericht kijken door hen vooraf aan het fragment de volgende kijkopdrachten mee te geven:

1. Let op hoe de mensen eruit zagen in die tijd. Hoe zagen slaven eruit? En hoe de blanke families op de plantages?

2. Let op hoe de blanken omgaan met de slaven. Hoe praten ze bijvoorbeeld tegen de slaven? Wat valt je nog meer op aan de omgang? Zijn er verschillen tussen hoe blanken omgaan met de slaven?

Bekijk met de leerlingen het eerste fragment van de serie Hoe duur was de Suiker. Het fragment duurt 21 minuten.

Bekijk met de leerlingen het tweede fragment van de serie Hoe duur was de suiker. Het fragment duurt 21 minuten.

Deel 3: Inhoudelijke analyse

Deel 3: Inhoudelijke analyse

In het derde deel van deze les gaan leerlingen in op het thema van de serie Hoe duur was de suiker aan de hand van vragen over het leven op de plantage in de 18e eeuw.

"Suiker is lekker, maar is ook moeilijk. Suiker is zwaar, zwaar," zegt Mini-Mini in de serie. Wat bedoelt ze daarmee, denk je?

Bespreek met de leerlingen de volgende vraag:

• "Suiker is lekker, maar is ook moeilijk. Suiker is zwaar, zwaar," zegt Mini-Mini in de serie. Wat bedoelt ze daarmee, denk je?

Beschrijf in je eigen woorden hoe het leven van de slaaf er op de plantage uitzag.

Lees met de leerlingen het eerste hoofdstuk uit het boek Hoe duur was de suiker van Cynthia McLeod, te vinden op de afbeelding in de slide. Laat de leerlingen in hun eigen woorden opschrijven hoe het leven van een slaaf er op de plantages uitzag. Laat de leerlingen hun verhalen uitwisselen of laat een aantal verhalen voorlezen.

Waarom werd er geweerpoeder bij het sap voor de Spaanse bok gedaan?

"Ik maak veel sap, want bokken drinken veel. Maar er is geen bok," hoor je de stem van Mini-Mini (6 jaar) vertellen in de serie als een slaaf als straf de Spaanse bok krijgt.

Slaven werden gezien als eigendom van de slavenhouders. Ze hadden geen rechten en werden anders behandeld dan blanken.

Bespreek naar aanleiding van het fragment uit de serie met de leerlingen de volgende vraag:

• Waarom werd er geweerpoeder bij het sap voor de Spaanse bok gedaan?
  Antwoord: Er blijven dan grotere littekens over. De littekens kunnen als waarschuwing voor andere slaven dienen.

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

"Ik maak veel sap, want bokken drinken veel. Maar er is geen bok," hoor je de stem van Mini-Mini (6 jaar) vertellen in de serie. In de serie krijgt een slaaf als straf de Spaanse bok. Slaven werden gezien als eigendom van de slavenhouders. Ze hadden geen rechten en werden anders behandeld dan blanken.

Wat denk je dat Typhoon bedoelt met het couplet?

Van de regen naar de zon van Typhoon is een lied dat gaat over racisme, slavernij en machtsverhoudingen. Hieronder lees je een couplet uit dit lied:

Voor het graan, voor de specerijen, 

pakhuizen vol, grachtenpanden, rederijen.

We zagen zoveel, zijn zo groot, maar als 't kantelt,

zien we massamoord, apartheid, slavernij en de slavenhandel.

Beluister met de leerlingen (een deel van) het lied Van de regen naar de zon van Typhoon. Het lied gaat over racisme, slavernij en machtsverhoudingen. Beluister het hele lied of beluister alleen het couplet van 2:20 tot 2:43 minuten. Lees met de leerlingen de tekst van het couplet onder de hotspotbutton. Bespreek met hen de volgende vraag:

• Wat denk je dat Typhoon bedoelt met het couplet?

Ieder jaar wordt op 1 juli op verschillende plekken in Nederland de afschaffing van de slavernij herdacht. Deze dag heet Keti Koti. Wat betekent Keti Koti?

Bekijk dit fragment van SchoolTV over de afschaffing van de slavernij.

Bekijk met de leerlingen dit fragment van SchoolTV over de afschaffing van de slavernij in Nederland. Het fragment duurt 1:56 minuten. Bespreek met hen de volgende vraag:

• Ieder jaar wordt op 1 juli op verschillende plekken in Nederland de afschaffing van de slavernij herdacht. Deze dag heet Keti Koti. Wat betekent Keti Koti?
  Antwoord: Keti koti is Sranantongo en betekent 'ketenen gebroken' of 'verbroken ketenen'.

Waarom is er iedere keer ophef over de herdenking?

Vind jij dat wij het slavernijverleden voldoende herdenken?

Eén van de herdenkingsplekken is bij het Nationaal Monument Slavernijverleden (zie foto) in het Oosterpark in Amsterdam. De herdenking zorgt al jaren voor discussie en verzet.

Eén van de herdenkingsplekken is bij het slavernijmonument in het Oosterpark in Amsterdam. De herdenking zorgt al jaren voor discussie en verzet. Zoek met de leerlingen op internet nieuwsberichten over de herdenking in het Oosterpark. Bespreek met hen de volgende vragen:

• Waarom is er iedere keer ophef over de herdenking?
  Antwoord: Een groep activisten vindt dat Nederland officieel excuus moet aanbieden aan de nazaten van de slaven voor het verleden.
• Vind jij dat wij het slavernijverleden voldoende herdenken?

Er zijn mensen die willen dat de afbeelding op de Gouden Koets verdwijnt. Ook zijn er mensen die juist willen dat de afbeelding blijft zoals die is.

Kun je bedenken welke argumenten de voor- en tegenstanders geven voor hun standpunt?

Sporen van de slavernij zie je terug in bepaalde tradities. Je hebt vast wel een de ceremonie tijdens Prinsjesdag gevolgd. De koning en koningin rijden dan in de Gouden Koest. 

Het zijpaneel van de koets is geschilderd door Nicolaas van der Waay. De afbeelding, 'Hulde der Koloniën', toont halfnaakte Afrikaanse en Indonesische mannen die tropische waren aanbieden aan het koningshuis.

Bekijk met de leerlingen de schildering 'Hulde der Koloniën' op het zijpaneel van de Gouden Koets. Lees met de leerlingen de tekst onder de hotspotbutton. Bespreek met hen de volgende vraag:

• Er zijn mensen die willen dat de afbeelding op de Gouden Koets verdwijnt. Ook zijn er mensen die juist willen dat de afbeelding blijft zoals die is. Kun je bedenken welke argumenten de voor- en tegenstanders geven voor hun standpunt?

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

Sporen van de slavernij zie je terug in bepaalde tradities. Je hebt vast wel een de ceremonie tijdens Prinsjesdag gevolgd. De koning en koningin rijden dan in de Gouden Koest. Het zijpaneel van de koets is geschilderd door Nicolaas van der Waay. De afbeelding, 'Hulde der Koloniën', toont halfnaakte Afrikaanse en Indonesische mannen die tropische waren aanbieden aan het koningshuis.

Deel 4: Filmanalyse

Deel 4: Filmanalyse

In het vierde deel van deze les analyseren leerlingen de serie en kijken naar de visuele aspecten van de serie.

Welke vijf eigenschappen vind je bij Sarith horen?

Welke vijf eigenschappen vind je bij Mini-Mini horen?

Bekijk de volgende eigenschappen:

• staat altijd voor een ander klaar;
• zelfingenomen;
• liefdevol;
• vrolijk;
• wil mooi gevonden worden;
• wisselende stemmingen;
• gehoorzaam;
• streng;
• veeleisend;
• stelt eigen geluk op tweede plaats.

Opdracht: Sarith en Mini-Mini.
In deze opdracht analyseren de leerlingen de hoofdpersonages uit de serie en vergelijken hun karakters met elkaar. Lees met de leerlingen de eigenschappen onder de hotspotbutton. Bespreek vervolgens met hen de volgende vragen:

• Welke vijf eigenschappen vind je bij Sarith horen?
  
• Welke vijf eigenschappen vind je bij Mini-Mini horen?

Welke filmische middelen worden gebruikt in de serie? En, hoe heb je dat in de serie gezien?

Vanuit welk perspectief vind jij dat het leven op de plantage is gefilmd? Waarom vind je dat?

Je kunt op verschillende manieren naar ons slavernijverleden kijken: vanuit een Nederlands of een Surinaams perspectief. In de serie Hoe duur was de suiker is geprobeerd beide perspectieven te laten zien.

De regisseur gebruikt een aantal filmische middelen, zoals:

• Voice-over: een stem die commentaar geeft. De spreker is niet in beeld te zien. Deze vertelstem kan een van de personages uit het verhaal zijn of een verteller die niet in het verhaal voorkomt.
• Point-of-view shot: de camera neemt de plaats in van een personage en kijkt als het ware door diens ogen naar de situatie.
• Totaal shot: een uitsnede die de acteurs volledig in beeld brengt.
• Close-up: een uitsnede die een gedeelte van de acteur of object van dichtbij laat zien.

Bespreek met de leerlingen de filmische aspecten die aan bod komen in de film. Bekijk met hen de lijst met filmtechnieken. Bespreek met hen de volgende vragen:

• Welke filmische middelen worden gebruikt in de serie Hoe duur was de suiker?
• Vanuit welk perspectief vind jij dat het leven op de plantage is verfilmd? Waarom vind je dat?

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

Je kunt op verschillende manieren naar ons slavernijverleden kijken: vanuit een Nederlands of een Surinaams perspectief. In de serie Hoe duur was de suiker is geprobeerd beide perspectieven te laten zien.

Deel 5: Mensenrechten

Deel 5: Mensenrechten

In het vijfde deel van deze les onderzoeken leerlingen mensenrechten toen en nu. Als in de 18e eeuw de mensenrechten van nu golden, dan worden er in de serie verschillende van deze rechten geschonden. Welke rechten dat zijn, onderzoeken leerlingen in dit deel van de les.

In welk jaar werd de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens vastgelegd?

a. 1848

b. 1918

c. 1948

d. 1980

Als de rechten in de 18e eeuw golden, welke rechten werden op de plantages dan geschonden? Kies er twee en leg uit waarom je deze hebt gekozen.

Hoe duur was de suiker speelt zich af in de 18e eeuw. Toen waren in Nederland de rechten van de mens nog niet officieel vastgelegd. Het geloof speelde wel een rol in hoe je met mensen omgaat.

Bespreek met de leerlingen het begrip 'mensenrechten' en lees met hen de selectie van mensenrechten uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op de afbeelding in de slide. Bespreek met hen de volgende vragen:

• In welk jaar werd de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens vastgelegd?
  a. 1848
  b. 1918
  c. 1948
  d. 1980
  Antwoord: c. 1984
• Als de rechten in de 18e eeuw golden, welke rechten werden op de plantages dan geschonden? Kies er twee en leg uit waarom je deze hebt gekozen.
  

Extra informatie voor de docent, ook te vinden onder de hotspotbutton:

Hoe duur was de suiker speelt zich af in de 18e eeuw. Toen waren in Nederland de rechten van de mens nog niet officieel vastgelegd. Het geloof speelde wel een rol in hoe je met mensen omgaat.

Hoe duur was de suiker

Bedankt voor het volgen van deze les.

Wil je jouw klas nog eens trakteren op zo’n inspirerende les, maar dan met een andere film en/of ander thema? Movies that Matter Educatie heeft een groot filmaanbod met lesmateriaal. Bekijk het aanbod hier.