6.3 Unsere Mütter, Unsere Väter - Historische laag
1 / 19
Lesduur is: 45 minIntroductie
Kijken naar de Oorlog
In deze lessenreeks worden zes populaire historische speelfilms behandeld. Elke film kent drie sub-lessen voorzien van vragen, filmfragmenten en opdrachten. In deze lessen worden leerlingen getraind in het aannemen van een kritische houding ten aanzien van audiovisuele bronnen – historische speelfilms.
Bewegende beelden vormen een eigen ‘taal’, die op verschillende niveaus ‘gelezen’ kan worden. Films zijn een afspiegeling van de keuzes van de makers, verbeelden vaak maar één representatie van het verleden, die bovendien contextueel, selectief en subjectief is. Het is belangrijk dat leerlingen en zich hier bewust van worden want net als teksten, spotprenten, kunstobjecten en archeologische vondsten zijn films (historische)bronnen.
Sub-lessen
De volgende drie lagen van benadering vormen het uitgangspunt van de sub-lessen en zijn tevens een handreiking voor het didactisch inzetten van een historische speelfilm in de geschiedenisles.
1.1 De filmische laag: In deze laag onderzoeken leerlingen de verschillende filmische elementen die een maker heeft ingezet om zijn verhaal te vertellen. Filmische elementen zijn: cameravoering, montage, geluid, muziek en Art Direction
1.2 De symbolische laag: In deze laag onderzoeken leerlingen de normen en waarden van de film en in hoeverre deze historisch of actueel zijn, reflecteren ze op de ideologische betekenissen achter de film en krijgen ze oog voor mechanismen zoals stereotypering en generalisering
1.3 De historische laag: In deze laag onderzoeken de leerlingen in hoeverre het vertoonde verleden een mogelijke reconstructie of representatie is van deze werkelijkheid
Instructies
Unsere Mütter, Unsere Väter
Unsere Mütter, Unsere Väter is een driedelige tv-film van Nico Hofmann. Deze film gaat over de afzonderlijke oorlogservaringen van vijf Berlijnse vrienden van de zomer van 1941 tot aan de vroege zomer van 1945.
Leerdoelen
- De docent/ student kan enkele historische gebeurtenissen (de achtergronden van de veldtocht in Rusland en de activiteiten van de Einsatzgruppen en de Wehrmacht) beschrijven en kritisch vergelijken met de wijze waarop deze in de film worden weergegeven
Benodigdheden
- Digibord
- Achtergrondinformatie bijlage
Instructies
Werkbladen
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Synopsis
Unsere Mütter, Unsere Väter is een driedelige tv-film van Nico Hofmann. Deze film gaat over de afzonderlijke oorlogservaringen van vijf Berlijnse vrienden van de zomer van 1941 tot aan de vroege zomer van 1945.
Historische laag
Een filmmaker maakt films, geen reconstructies van historische gebeurtenissen. Hij dramatiseert een verhaal en maakt er een aanschouwelijke voorstelling van.
(Historische) films dragen vaak specifieke maatschappelijke of ideologische betekenissen in zich; waarden en normen die kenmerkend zijn voor een bepaalde periode, een cultuur, een bevolkingsgroep, een individu.
In deze les over de ‘historische laag’ gaan we iets dieper in op de verhouding tussen historische realiteit en de weergave daarvan in speelfilms.
Slide 3 - Tekstslide
“Een filmmaker maakt films, geen reconstructies van historische gebeurtenissen. Hij dramatiseert een verhaal en maakt er een aanschouwelijke voorstelling van.”
(Historische) films dragen vaak specifieke maatschappelijke of ideologische betekenissen in zich; waarden en normen die kenmerkend zijn voor een bepaalde periode, een cultuur, een bevolkingsgroep, een individu.
In deze les over de ‘historische laag’ gaan we iets dieper in op de verhouding tussen historische realiteit en de weergave daarvan in speelfilms.
Slide 4 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 5 - Tekstslide
Bekijk het volgende fragment. (zet het geluid aan).
Slide 6 - Video
De Slag om Koersk of Operatie Citadel (Duits: Unternehmen Zitadelle) was de grootste tankslag ooit in de geschiedenis en een beslissende slag aan het oostfront in de Tweede Wereldoorlog. Deze slag kende tevens de dag met de grootste verliezen in de geschiedenis van de luchtoorlog.
De slag vond plaats in juli en augustus 1943 tussen nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie bij de stad Koersk in Rusland. Bij de slag werden aan Duitse zijde 900.000 man infanterie, 2.700 tanks en 2.000 vliegtuigen ingezet en aan de Sovjetzijde 1.300.000 man infanterie, 3.600 tanks en 2.400 vliegtuigen.
De grootste tankslag uit de geschiedenis vond plaats op de velden rond Prochorovka. De Russen gingen op 12 juli massaal in de aanval met honderden tanks. Over deze tankslag is veel geschreven en pas recentelijk is aan het licht gekomen wat er werkelijk is gebeurd. Veel van de artikelen zijn doorspekt met onjuiste informatie gebaseerd op Russische propaganda, die in de loop der jaren voor waarheid is aangenomen. Het werd voorgespiegeld dat Duitsland zeker 400 tanks, waaronder meer dan 200 Tigers zou hebben verloren, terwijl er niet eens zoveel Tigers in de hele slag om Koersk waren ingezet. De Duitse verliezen waren in werkelijkheid verhoudingsgewijs veel lager, terwijl de Russen die dag 235 tanks hebben verloren tegen 3 voor de Duitsers. Hogere schattingen gaan zelfs uit van een verlies van 822 tanks aan Russische zijde. Stalin was razend over het enorme verlies van het Rode Leger, en eiste uitleg. Politiek commissaris Nikita Chroesjtsjov (die later Sovjet-leider zou worden) zou hierop besloten hebben zijn carrière en wellicht zijn leven te redden door de mythe van de 'heroïsche veldslag' de wereld in te helpen. Hoe het ook zij: de Russische verliezen overtroffen de Duitse veelvoudig.
Slide 7 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 8 - Tekstslide
Antwoorden
- De Duitse legers stonden al voor de stad Moskou, 500 kilometer oostwaarts. Door de mislukking bij Slag bij Stalingrad hadden ze veel terrein verloren. Wilhelm meende dat dit nieuwe offensief kansloos zou zijn of althans veel mensenlevens zou kosten.
- Gevangenisstraffen en in sommige gevallen de doodstraf. Vooral officieren, die het goede voorbeeld moesten geven, werden hiervoor geëxecuteerd.
Slide 9 - Tekstslide
Antwoord
- Laat leerlingen in gesprek gaan: kun je een mens voorbereiden op zoiets gruwelijks?
Slide 10 - Tekstslide
Antwoorden
- De Werhmacht was het leger (land, zee en lucht en de Einzatzgruppen waren de eenheden die achter de Wehrmacht als moordbrigades opereerden.
Slide 11 - Tekstslide
Bekijk het volgende fragment. (zet het geluid aan)
Slide 12 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 13 - Tekstslide
Antwoorden
- Alle antwoorden zijn goed. Bijvoorbeeld: verontwaardigd, boos, angstig
- Wehrmacht, SS, Oekraïners
Slide 14 - Tekstslide
Antwoord
- West-Oekraïne, met als belangrijkste stad Lviv, werd op 1 november 1939 bij de Sovjetrepubliek Oekraïne gevoegd. Op deze ‘hereniging’ volgde gelijkschakeling met het Sovjet-systeem, inclusief collectivisatie van de landbouw, antireligieuze propaganda en repressie. Sommige Oekraïners hadden sympathie voor het nationaalsocialisme, inclusief leiderscultus, eenpartijstelsel, bewondering voor Hitlers nieuwe Europese orde, en antisemitisme. Deze nationalisten streefden naar een homogene Oekraïense staat, zonder rechten of zelfs plaats voor etnische minderheden zoals Joden en Polen. De meerderheid van de Oekraïners waren antifascistisch, en streden ook tegen de Russische overheersing.
- Dit is onderdeel van de Endlösung.
Slide 15 - Tekstslide
Antwoord
- De Hitlergroet was de groet van de SS; ze hadden een eed van trouw aan de Führer gezworen. De regisseur brengt zo de ideologische verschillen tussen SS en Wehrmacht in beeld.
- In de serie wordt het meisje doodgeschoten door de SS’er (niet op beeld).
Slide 16 - Tekstslide
Bekijk het volgende fragment. (zet het geluid aan)
En beantwoord daarna de vraag op de slide erna
Slide 17 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 18 - Tekstslide
Antwoord
- Eerder als slachtoffer van de brute en ongeorganiseerd kracht en macht van de SS.
- Eigen antwoorden leerlingen. Valt er iets goed te doen wanneer je in een leger zit dat landen binnenvalt?
Slide 19 - Tekstslide
“Een filmmaker maakt films, geen reconstructies van historische gebeurtenissen. Hij dramatiseert een verhaal en maakt er een aanschouwelijke voorstelling van.”
(Historische) films dragen vaak specifieke maatschappelijke of ideologische betekenissen in zich; waarden en normen die kenmerkend zijn voor een bepaalde periode, een cultuur, een bevolkingsgroep, een individu.
In deze les over de ‘historische laag’ gaan we iets dieper in op de verhouding tussen historische realiteit en de weergave daarvan in speelfilms.