Movies that Matter - Quotum (v.a. vmbo b/k)
1 / 15
Lesduur is: 30 minIntroductie
Introductie:
Welkom bij deze les over klimaatverandering en de impact daarvan, die ingezet kan worden bij een aardrijkskundeles. Deze les kan in 1 lesuur behandeld worden en duurt ongeveer 30-45 minuten, afhankelijk van hoe lang de klas met elkaar in gesprek kan. Tijdens de les maken de leerlingen kennis met klimaatverandering, hun eigen ecologische voetafdruk, en CO2 uitstoot.
Movies that Matter:
De missie van Movies that Matter is om mensenrechten onder de aandacht te brengen en te houden. We gebruiken film als middel om het gesprek over een rechtvaardige wereld op gang te brengen en leerlingen en studenten bewust te maken van mensenrechten en maatschappelijke vraagstukken. Naast dat zij leren wat mensenrechten zijn, proberen wij ze ook bewust te maken van manieren waarop zij zelf kunnen bijdragen aan de bescherming daarvan. Daarbij is het belangrijk om zich bewust te worden van hun eigen perspectief – en van het feit dat er meerdere perspectieven naast elkaar bestaan. Het doel is dat de leerlingen leren een genuanceerde te mening vormen. Op langere termijn hopen we dat dit leidt tot een ruimer wereldbeeld en tot het besef dat diversiteit vanzelfsprekend is.
Instructies
Vakken
Aardrijkskunde, Mens & Maatschappij.
Lesinstructie
Aardrijkskunde, Mens & Maatschappij.
Lesinstructie
- Per slide beschreven wat de bedoeling is;
- De les kan geprint worden, inclusief de notities per slide. In deze notities vind je nog algemene, uitgebreide informatie die je helpt door deze les te navigeren;
- Deze les kan gegeven worden met de inzet van mobiele telefoons, maar ook zonder. Je kunt dit aan- of uitzetten door het vinkje onder in het scherm van de lespresentatie te deactiveren.
Leerdoelen
Na deze les kun je:
- Uitleggen wat CO2 uitstoot is en hier een voorbeeld van geven;
- Uitleggen wat een ecologische voetafdruk is;
- Een mening geven over klimaatverandering en wie er verantwoordelijk is om dit tegen te gaan.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Lestip bij het bespreken van maatschappelijke onderwerpen
Om een veilige setting te bevorderen, kan het helpen om met leerlingen afspraken te maken over: Hoe willen we gesprekken met elkaar voeren? Een werkvorm die ingezet kan worden is het samen opstellen van gespreksregels. Laat ze met elkaar praten tot er consensus is bereikt over alle regels. Zorg ervoor dat je de regels visualiseert op het bord of op een groot vel papier. Enkele voorbeelden van regels waar je op zou willen uitkomen zijn: - Vegas regel – wat er hier besproken wordt, blijft hier;
- Luister actief en laat elkaar uitpraten;
- Probeer niet meteen te oordelen;
- Ruimte innemen versus ruimte geven (geef ze mee dat iedereen spreektijd krijgt);
- Respecteer andere meningen;
- Enzovoorts.
Slide 2 - Tekstslide
Leerdoelen bespreken met de klas (1 min)
Na deze les kun je:
- Uitleggen wat CO2 uitstoot is en hier een voorbeeld van geven;
- Uitleggen wat een ecologische voetafdruk is;
- Een mening geven over klimaatverandering en wie er verantwoordelijk is om dit tegen te gaan.
Slide 3 - Tekstslide
Bespreek met de klas (3 min)
Toelichting:
Het doel van deze opdracht is om de voorkennis van leerlingen te activeren. Gebruik deze voorkennis om het gesprek aan te gaan in de klas.
Instructie:
Vraag aan de leerlingen wat ze zien in de afbeelding. Er zijn meerdere interpretaties mogelijk, maar de algemene boodschap is die van een planeet die langzaam verwoest wordt en daardoor ook zelf verwoesting aanbrengt. Op de afbeelding zie je verschillende vormen (oorzaken en gevolgen) van klimaatverandering, zoals:
- Natuurrampen (tsunami's, orkanen);
- Vervuiling door uitstoot van fossiele brandstoffen, industrie, vliegtuigen;
- Verwoesting door oorlogen (raket), bouwen van steden, infrastructuur;
- Verwoestijning en het smelten van de ijskappen;
- Etc.
Slide 4 - Woordweb
Bespreek met de klas: Waar denk je aan bij 'klimaatverandering'? (3 min)
Toelichting:
Nadat verschillende associaties zijn opgeroepen bij de vorige slide, gaan we nu een aantal begrippen uitlichten. Maak samen een woordenwolk of mindmap en ga hier samen over in gesprek.
Belangrijk:
Het is belangrijk dat de leerlingen weten wat CO2 is, want dat staat centraal in de animatiefilm. Wanneer niemand dit dus noemt is het goed om deze term zelf nog uit te lichten.
Stimuleer de leerlingen daarnaast vooral om na te denken over eigen handelen/invloed op klimaatverandering, want dat is het bruggetje naar de film.
Begrippenlijst:
- Klimaat: Het gemiddelde weer in een gebied over een lange periode, meestal 30 jaar.
- Klimaatverandering: Veranderingen in het klimaat op aarde, zoals stijging van de temperatuur, heftige regenbuien, en smelten van ijs.
- CO₂ (Koolstofdioxide): Een gas dat vrijkomt bij het verbranden van fossiele brandstoffen (zoals olie, gas en kolen) en bij natuurlijke processen zoals ademhaling.
- CO₂-uitstoot: De hoeveelheid CO₂ die vrijkomt in de lucht, meestal door menselijke activiteiten zoals verkeer en industrie.
- Broeikasgassen: Gassen die bijdragen aan het broeikaseffect, zoals CO₂, methaan (CH₄), en lachgas (N₂O).
- Broeikaseffect: Het opwarmingsproces waarbij gassen in de atmosfeer warmte vasthouden, waardoor de aarde warmer wordt.
- Fossiele brandstoffen: Brandstoffen zoals kolen, olie en aardgas, die zijn ontstaan uit oude planten en dierenresten. Bij verbranding komt CO₂ vrij.
- Opwarming van de aarde: De stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde door toenemende broeikasgassen in de atmosfeer.
- Zeespiegelstijging: Het omhoog komen van de zeespiegel doordat het ijs op de polen smelt en het water in de oceanen uitzet door opwarming.
- Klimaatakkoord: Een internationale afspraak tussen landen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en de opwarming van de aarde te beperken.
- Plastic soep: Grote hoeveelheden plastic afval in de oceaan. Dit afval komt door menselijk gedrag in het milieu terecht en bedreigt zeeleven.
Voor meer informatie over klimaatverandering, zie https://rangers.wwf.nl/dieren/dossier/wat-is-klimaatverandering en https://milieudefensie.nl/actueel/wonen-zonder-gas-gebruik-onze-handige-begrippenlijst.
Slide 5 - Tekstslide
Vimeo link: https://vimeo.com/1026477825?ts=0&share=copy
Wachtwoord: QuotumEducatieMtM2024
Introductie film
In de film zien we de introductie van een ‘CO2 verbruik app'. Elke inwoner wordt hiermee verplicht om deel te nemen aan een programma dat bijhoudt hoeveel ze mogen consumeren en hoeveel CO2 ze mogen uitstoten. Aanvankelijk maakt dit weinig indruk; mensen steken de barbecue aan, vliegtuigen zitten vol, auto's razen over de snelwegen en niemand doucht korter. Maar dan blijkt dat de app niet te verwijderen is, en dat het bereiken van je "quotum" behoorlijk dramatische gevolgen heeft. De film duurt 3 minuten.
Instructie voor bij de film
Geef de leerlingen de instructie om tijdens de film een aantal voorbeelden op te schrijven van menselijk handelen. Welk gedrag zie je in de film wat uiteindelijk leidt tot het bereiken van het CO2 quotum op de app?
Slide 6 - Woordweb
Terugkoppeling film (3 min)
Wat hebben we gezien? Waar gaat de film over?
Instructie:
Bespreek met de leerlingen wat ze hebben gezien in de film. Waar gaat de film over? Antwoord (heel breed): eigen gedrag wat bijdraagt aan milieuvervuiling/klimaatverandering. Dit is het moment om te bespreken welke vormen van menselijk handelen de leerlingen hebben gezien in de film. Pak eventueel het woordenweb erbij en vul met de leerlingen aan waar nodig. Als er nog onduidelijkheid is bij de leerlingen kan je de film nog een keer kijken.
Voorbeelden menselijk handelen/gedrag uit de film:
- Lang douchen
- Vlees eten / barbecueën
- Met het vliegtuig/de auto reizen
- Veel elektriciteit gebruiken
- Etc.
Slide 7 - Tekstslide
Stelling bespreken met de klas (4 min)
Stelling: "Ik heb invloed op klimaatverandering."
Toelichting:
Bespreek de stelling met de leerlingen. De leerlingen kunnen hun positie innemen door middel van hand opsteken/omlaag houden, aan weerszijden van de klas te gaan staan, of kunnen hierover in debat gaan. Na het zien van de film is het nu belangrijk om na te denken over eigen invloed op klimaatverandering.
Eventueel doorvragen:
- Is die invloed positief of negatief? Hoe kunnen we positieve of negatieve invloed uitoefenen? Hierbij kun je ook de koppeling maken naar de film. In de laatste scene zie je bijvoorbeeld dat iemand een plantje laat groeien, waardoor de app weer in het groen komt te staan.
- Ik draag mijn steentje bij om klimaatverandering tegen te gaan/mijn uitstoot te beperken.
Slide 8 - Tekstslide
Explainer ecologische voetafdruk (2 min)
Toelichting:
Vraag aan leerlingen of ze weten wat ecologische voetafdruk is. Daarna gaan ze het filmpje bekijken (1,5 min).
Slide 9 - Tekstslide
Online test, wat is jouw ecologische afdruk? (5 min)
Toelichting:
Nu de leerlingen weten wat een ecologische voetafdruk is, gaan ze hun eigen voetafdruk berekenen door middel van deze test van het klokhuis. Dit duurt een paar minuten.
Aan het einde van de test worden er een aantal voorbeelden genoemd van wat je zelf kan doen om jouw ecologische voetafdruk te verkleinen. Kun je er nog een paar noemen? Of vraag aan de leerlingen welke ze al doen/ of welke ze wel willen proberen. Bijvoorbeeld:
- Korter douchen;
- De fiets pakken;
- Geen/minder vlees en zuivel eten;
- Tweedehands kleding/spullen kopen;
- Niet/minder met het vliegtuig;
- Etc.
Slide 10 - Tekstslide
Bespreek met de klas (3 min)
Vraag: Wat zou de boodschap zijn van de film?
Mogelijk antwoord:
Mensen hebben invloed op klimaatverandering, zowel positief als negatief. Veel mensen zijn zich er niet van bewust en denken dat hun acties geen impact hebben op de planeet. Maar dat is wel degelijk zo. We moeten ons bewust worden van onze uitstoot/vervuiling, en daar waar mogelijk ons gedrag aanpassen. Het is dus ook goed mogelijk om de huidige effecten van klimaatverandering tegen te gaan of (deels) terug te draaien. Daarom is het zo belangrijk om samen ons best te doen om onze ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te houden. Eindig het positief!
Belangrijk om uit te leggen:
Ondanks dat het goed is om stil te staan bij je eigen ecologische voetafdruk, is het ook belangrijk om te benadrukken dat de grootste vervuilers van de planeet niet de individuen zijn, maar juist grote bedrijven en voornamelijk komen door politieke keuzes van de overheid. Zij spelen dus een belangrijke rol in klimaatverandering en juist daar zou meer verandering moeten plaatsvinden.
Doorvraag (optioneel): Wat als het echt zou bestaan, een CO2 uitstoot app? Zou het werken?
Slide 11 - Tekstslide
Optionele discussie opdracht in groepjes (15 minuten)
Instructie:
- Maak groepjes van 4-5.
- Bedenk waar veel CO2 uitgestoten wordt, en bedenk een oplossing voor dat probleem. Het maakt niet uit of het al bestaat of niet. Je kunt hier ook een atlas opdracht van maken! (5 minuten)
- Vertel aan je klasgenoten welk probleem en welke oplossing jullie hiervoor bedacht hebben. (10 min)
- Stel vragen aan elkaar, wat zijn de sterke en minder sterke kanten van deze oplossing?
Voorbeelden en tips: https://www.museon-omniversum.nl/pagina/klimaatdiscussie-docent
- Fast fashion
- Benzine auto's
- Vrachtwagens en vrachtvliegtuigen
- Electriciteitsgebruik
Slide 12 - Tekstslide
Toetsvraag leerdoel 1
Toelichting:
We zijn nu bijna aan het einde van de les, en om te toetsen of de leerdoelen bereikt zijn, volgen er nu drie vragen die de leerlingen als het goed is kunnen beantwoorden.
Antwoord: A
Slide 13 - Tekstslide
Toetsvraag leerdoel 2
Antwoord: A
Slide 14 - Tekstslide
Toetsvraag leerdoel 3
Het doel van deze vraag is om de leerlingen te laten nadenken over verantwoordelijkheid en klimaatverandering. Bij wie ligt die verantwoordelijkheid, kan je iemand de 'schuld' geven van klimaatverandering?
Mogelijke antwoorden:
- Eens: we dragen allemaal bij aan klimaatverandering. Als iedereen dus z'n steentje bijdraagt, kunnen we gezamelijk ook positieve verandering teweeg brengen.
- Oneens: grote bedrijven zoals Shell vervuilen veel meer dan individuen, en kunnen veel meer verandering teweeg brengen als zij zouden verduurzamen. De inspanning van individuen kan daar niet tegenop.
Slide 15 - Tekstslide
Bedankt voor het volgen van deze les.
Wil je jouw klas nog eens trakteren op zo’n inspirerende les, maar dan met een andere film en/of ander thema? Movies that Matter Educatie heeft een groot filmaanbod met lesmateriaal. Bekijk het aanbod hier.