4.1 The boy in the striped pyjamas - Filmische laag

• Geschiedenis
• Filmeducatie
• Middelbare school
• Leerjaar 4-6

Introductie

Kijken naar de Oorlog In deze lessenreeks worden zes populaire historische speelfilms behandeld. Elke film kent drie sub-lessen voorzien van vragen, filmfragmenten en opdrachten. In deze lessen worden leerlingen getraind in het aannemen van een kritische houding ten aanzien van audiovisuele bronnen – historische speelfilms. Bewegende beelden vormen een eigen ‘taal’, die op verschillende niveaus ‘gelezen’ kan worden. Films zijn een afspiegeling van de keuzes van de makers, verbeelden vaak maar één representatie van het verleden, die bovendien contextueel, selectief en subjectief is. Het is belangrijk dat leerlingen en zich hier bewust van worden want net als teksten, spotprenten, kunstobjecten en archeologische vondsten zijn films (historische)bronnen. Sub-lessen De volgende drie lagen van benadering vormen het uitgangspunt van de sub-lessen en zijn tevens een handreiking voor het didactisch inzetten van een historische speelfilm in de geschiedenisles. 1.1 De filmische laag: In deze laag onderzoeken leerlingen de verschillende filmische elementen die een maker heeft ingezet om zijn verhaal te vertellen. Filmische elementen zijn: cameravoering, montage, geluid, muziek en Art Direction 1.2 De symbolische laag: In deze laag onderzoeken leerlingen de normen en waarden van de film en in hoeverre deze historisch of actueel zijn, reflecteren ze op de ideologische betekenissen achter de film en krijgen ze oog voor mechanismen zoals stereotypering en generalisering 1.3 De historische laag: In deze laag onderzoeken de leerlingen in hoeverre het vertoonde verleden een mogelijke reconstructie of representatie is van deze werkelijkheid

Instructies

The Boy in the Striped Pyjamas 

Deze film gebaseerd op het gelijknamige boek, vertelt het verhaal over de Holocaust vanuit het perspectief van een Duits kind Bruno (8). Bruno is een nieuwsgierig kind dat, zoals passend bij deze leeftijd. graag de wereld onderzoekt en ontdekt. Stukje bij beetje verliest Burno zijn kinderlijke naïviteit en komt hij er achter wie die mensen in pyjama zijn en wat voor een werk zijn vader eigenlijk doet. 

Leerdoelen

• De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat filmische elementen zijn
• De leerlingen onderzoeken een aantal filmische elementen en wat voor effect deze hebben op de filmbeleving
• De leerlingen onderzoeken een aantal filmische elementen die Mark Herman heeft gebruikt om zijn verhaal en boodschap vorm te geven
• De leerlingen analyseren fragmenten uit The Boy in the Striped Pyjamas en hoe deze fragmenten hun beeld op het vertoonde verleden beïnvloedt

Benodigdheden

• Digibord

Instructies

The Boy in the Striped Pyjamas achtergrond en synopsis

The Boy in the striped Pyjamas

Filmische laag

Synopsis

Berlijn 1943. De achtjarige Bruno, het zoontje van een Nazi-commandant, verhuist met zijn familie naar een plek die ver weg is, waar niets te doen is en waar niemand is om mee te spelen. Hun nieuwe huis staat naast een hek dat zich uitstrekt zover het oog maar reikt, een hek dat Bruno afschermt van de vreemde mensen die hij daarachter ziet bewegen. Op een dag ontmoet hij een jongen wiens leven en omstandigheden zeer verschillen van dat van hem. Toch sluiten de jongens vriendschap, maar het is een vriendschap die niet zonder gevolgen blijft.

Richtlijnen voor de filmische laag:

• Hoe wordt het historische verhaal uitgebeeld: camera, muziek/geluid, decor, kostuum, symboliek?
• Zijn er zaken die me met betrekking tot de filmische laag zijn opgevallen?
• Wat zou de bedoeling van de maker hierbij geweest zijn?
• In hoeverre beïnvloeden deze filmische elementen mijn interpretatie van het verbeelde verleden? Wat doet dit met mij?

In deze les:

• Leren we wat filmische elementen zijn
  
• Onderzoeken we een aantal filmische elementen en wat voor effect deze hebben op de filmbeleving
• Onderzoeken we een aantal filmische elementen die Mark Herman heeft gebruikt om zijn verhaal en boodschap vorm te geven
  
• Leren we ons verhouden tot deze filmische elementen die zijn ingezet om een historisch verhaal te verfilmen

Legenda

Bekijk het volgende fragment

Vraag

Uitleg

Beluister op de volgende slide de openingscène van de film. Let op: sluit je ogen!

Filmische elementen

Elke filmmaker vertelt een verhaal. Een filmverhaal wordt vormgegeven door een combinatie aan filmische elementen. Hierbij moet je denken aan camerawerk, geluid, muziek, montage en mise en scène (kostuum, decor/set/locatie, props, kleur). Wanneer je kijkt naar film dan is datgene wat je ziet en hoort een combinatie van al deze elementen tezamen. 

Wat voor gevoel krijg je van deze muziek?

Wat voor verhaal vertelt deze muziek ons?

Wat voor geluiden hoorde je in dit fragment?

Wat voor gevoel krijg je van deze geluiden?

Filmisch element: muziek

Met geluid en muziek kan een filmmaker een verhaal vertellen. Met muziek kun je nadruk leggen op datgene wat je ziet. Met muziek kun je ook een sfeer creëren waarmee je het gevoel van de kijker beïnvloedt. 

Antwoorden

• Je hoort rustige klassieke muziek met vrolijke tonen, een beetje sprookjesachtig
• Het vertelt een verhaal waarin niet veel aan de hand is, luchtig, kinderlijke onschuld
• Je hoort kinderstemmen die vliegtuigen nadoen, je hoort honden blaffen, je hoort getinkel van bestek
• Je krijgt een vrolijk gevoel van deze geluiden, een licht gevoel.

Bekijk het volgende fragment

Bekijk het volgende fragment. (zet het geluid aan)

Opening scene

Wat voor gevoel geeft deze scène je?

Waar komt dat door?

Vind je dat het beeld bij de muziek en de geluiden past? Waarom wel/niet?

Antwoorden

• Een vrolijk gevoel. 
• Doordat je spelende kinderen ziet word je vrolijk.  
• Ja, het geluid past goed bij de beelden. Het geluid is vrolijk en luchtig, net zoals de kinderen door een stad heen rennen en zich niet bewust lijken van het dreigende gevaar van de oorlog. 

Wat voor sfeer wordt er met deze kleuren neergezet denk je? 

Wat voor kleuren zie je vooral in deze scène?

Filmisch element: kleur

Door bepaalde kleuren toe te voegen aan het beeld kun  je als filmmaker een bepaalde sfeer creëren. Wanneer een beeld bijvoorbeeld hele donkere kleuren heeft zal dit er al snel dreigend of eng uitzien.

Antwoorden

• De kleuren zijn allemaal een beetje pastel, oud oranje, oud bruin, oud rood
• Het geeft een sfeer van iets dat vroeger heeft plaatsgevonden. Dus in het verleden. 

Bekijk de openingsscène nog een keer. Let nu goed op de shots die er zijn gemaakt.  

Bekijk de openingsscène nog een keer. Let nu goed op de shots die er zijn gemaakt. 

(Zet het geluid aan)

We zagen veel shots met rennende kinderen. Wat voor een shots zagen we nog meer?

Welk verhaal wordt er met deze shots aan ons verteld?

Filmisch element: montage

Wanneer een film wordt gemonteerd, worden daarmee de shots die zijn gefilmd in een bepaalde volgorde ge-edit. Deze volgorde van beelden is bepalend voor het filmverhaal. 

Antwoorden

• Je volgt jongetjes die met hun armen wijd rennend als vliegtuigen door een stad rennen. Dit shot wordt afgewisseld met shots van rijkdom, maar ook shots van rode vlaggen met hakenkruizen en mensen die in een laadtruck worden weggevoerd.
• Hier wordt het begin van de oorlog neergezet vanuit het perspectief van een kind. Er gebeurt van alles wat eigenlijk dreigend is, maar de kinderen lijken deze dreiging nog niet volledig door te hebben. 

Beluister de slotscène. Let op: sluit je ogen!

Wat voor gevoel krijg je van deze muziek?

Wat voor verhaal vertelt deze muziek ons?

Wat voor geluiden hoorde je in dit fragment?

Wat voor gevoel krijg je van deze geluiden?

Antwoorden

• Je hoort trieste muziek. Lage tonen. Dreigende muziek
• Het geeft een verdrietig en angstig gevoel
• Je hoort onweer, bliksem en regen
• Een triest gevoel, een donker gevoel, een zwaar gevoel.

Bekijk nu de slotscène

Wat voor gevoel geeft deze scène je?

Waar komt dat door?

Past het beeld bij de muziek en de geluiden vind je? Waarom wel/niet?

Antwoorden

• Bijvoorbeeld: een heel droevig gevoel, een neerslachtig gevoel 
• Door de dingen die je ziet gebeuren: er worden mensen vermoord
• Ja. Er wordt een heel triest verhaal vertelt zowel met muziek als met het beeld

Wat voor een gevoel geven deze kleuren jou?

Wat valt je op aan de kleuren in deze scène?

Lees de quote van de filmmaker op de volgende slide. Vind je dat de quote past bij de slotscène?

Antwoorden

• De kleuren zijn allemaal donkergroen, donkerblauw, grijs
• Het geeft een dreigend en duister gevoel

"Childhood is measured out by sounds and smells and sights, before the dark hour of reason grows" 

(John Betjeman)

Wanneer je denkt aan de muziek, de geluiden en de kleuren van de openingscène en de slotscène, vind je deze dan passen bij de quote? Leg je antwoord uit.

Antwoord

• De openingsscène en slotscène worden eigenijk gevat in deze zin. Het kinderlijke onschuld gaat over in de duisternis van de rede. De fantasie wordt vermoord, verdreven door de werkelijkheid. 

In deze les..

• Hebben jullie geleerd wat filmische elementen zijn
• Hebben jullie onderzocht wat de filmische elementen voor een effect hadden op de filmbeleving
  
• Hebben jullie de openingsscène en slotscène van The Boy in the Striped Pyjama's met elkaar vergeleken op basis van de boodschap van de maker