De oudheid in kleur
1 / 20
Lesduur is: 45 minIntroductie
In deze les maken je leerlingen kennis met beeldhouw- en schilderkunst uit de klassieke oudheid. Aan de hand van diverse kleurreconstructies kan je vormelijke kenmerken en kleurkenmerken van beelden uit diverse periodes (archaïsch, klassiek, hellenistisch en Romeinse keizertijd) bespreken.
In de notepad vind je regelmatig extra informatie terug. Op het einde van de les volgt er een korte quiz om de leerstof te herhalen.
Deze les werd gemaakt in het kader van de tijdelijke tentoonstelling 'De oudheid in kleur' in het Gallo-Romeins Museum (looptijd: 21 oktober 2023 - 2 juni 2024).
Instructies
Deze les kan je geven voor of na een bezoek aan de tijdelijke tentoonstelling 'De oudheid in kleur' in het Gallo-Romeins Museum.
Je kan de les klasikaal doceren of je kan je leerlingen op eigen tempo de les laten doorlopen.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
De reconstructies die te zien zijn in deze les (en in de tijdelijke tentoonstelling 'De oudheid in kleur') werden gemaakt door:
- Prof. Dr. Brinkmann en Dr. Koch-Brinkmann (Liebighaus Skulpturensammlung, Frankfurt am Main): alle reconstructies, met uitzondering van die van Augustus
- Vaticaanse Musea: reconstructie van Augustus
Slide 2 - Tekstslide
De klassieke oudheid kan je opdelen in verschillende periodes. Deze les hanteert een politieke en kunsthistorische tijdsafbakening.
Het gaat om volgende vier periodes:
- archaïsch (ca. 700 - ca. 480 v. Chr.)
- klassiek (ca. 480 - ca. 330 v. Chr.)
- hellenistisch (ca. 330 - ca. 30 v. Chr.)
- Romeinse keizertijd (ca. 30 v. Chr. - 284 n. Chr.)
De eerste drie periodes behoren tot de Griekse geschiedenis, de laatste tot de Romeinse.
Slide 3 - Tekstslide
De archaïsche periode start omstreeks 700 v. Chr. en eindigt met de tweede Perzische oorlog.
Slide 4 - Tekstslide
In de archaïsche periode werden beelden (meestal) gemaakt uit één blok (witte) marmer. Soms werd een uitstekende arm of een accessoire uit een aparte blok gemaakt en toegevoegd aan de rest van het beeld, maar dit was eerder uitzonderlijk. Van brons was er op dit moment nog geen sprake.
Doordat archaïsche beelden doorgaans uit één blok werden gemaakt, geven ze een stijve en statische indruk. Dat zie je ook aan de kledij: die is 'vlak' en vertoont weinig complexiteit.
De beelden vertonen geen emotie. Ze hebben wel een kenmerkende, ietwat mysterieuze archaïsche glimlach.
De beelden hebben vaak een kapsel met vlechten. Deze vallen in drie partijen: een op elke schouder en een partij achteraan op de rug.
Een vlak op een beeld werd met primaire kleuren en op egale wijze ingekleurd. De detailfoto toont een kleurreconstructie van een beschilderde marmeren grafplaat.
Slide 5 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 6 - Tekstslide
Het einde van de tweede Perzische oorlog luidt het begin van de klassieke periode in. Deze tijdsperiode eindigt met de opkomst van Alexander de Grote.
Slide 7 - Tekstslide
Tijdens de klassieke periode ging de voorkeur uit naar brons i.p.v. marmer. De meeste beelden waren dan ook gemaakt uit brons.
In klassieke marmeren beelden zat meer beweeglijkheid dan in archaïsche beelden. Maar deze beweeglijkheid was beperkt. Met brons was het mogelijk om meer beweeglijkheid toe te voegen aan een beeld.
In deze periode vertoonden beelden geen emoties.
Het menselijk lichaam werd geïdealiseerd/perfect weergegeven.
In het schilderstatelier werkten schilders met primaire kleuren. Ze experimenteerden ook met licht- en schaduwaccenten. Dat kan je zien op de detailfoto rechts. Je ziet dat de plooien van de jurk niet gebeeldhouwd werden, maar geschilderd. Door lijnen in donkerdere verf aan te brengen creeërden schilders een illusie van schaduw en leken de plooien dus echt.
Slide 8 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 9 - Tekstslide
De hellenistsche periode begint met de opkomst van Alexander de Grote en eindigt met de verovering van Egypte door Octavianus (later Augustus).
Slide 10 - Tekstslide
Na een periode waarin voornamelijk bronzen beelden gemaakt werden, kreeg marmer opnieuw een centrale plek in de Griekse beeldhouwkunst. Toch werden er ook in de hellenistische periode nog veel bronzen beelden gemaakt.
De marmeren beelden in de hellenistische periode bestonden uit meerdere stukken en werden als een puzzel in elkaar gezet. Hierdoor was het mogelijk om complexe bewegingen te creëren in de beelden. Ook bij bronzen beelden was dit het geval.
De marmeren beelden in de hellenistische periode bestonden uit meerdere stukken en werden als een puzzel in elkaar gezet. Hierdoor was het mogelijk om complexe bewegingen te creëren in de beelden. Ook bij bronzen beelden was dit het geval.
Ook de kledij werd complexer, bv. door plooien te creëren in het beeldhouwwerk (zie detailfoto).
Andere kenmerken van de hellenistische periode zijn een realistische weergave van de mens (dus ook de minder fraaie kanten) en het weergeven van emoties.
Het kleurenpalet breidt uit: pastelkleuren maken hun intrede. Door te werken met verschillende kleurlagen over elkaar en kleurovergangen zien de (gebeeldhouwde) plooien in de kledij op de detailfoto er heel realistisch uit.
Slide 11 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 12 - Tekstslide
De Romeinse periode start met de verovering van Egypte door Octavianus (later Augustus). De periode eindigt in 284 n. Chr. met de start van het Dominaat.
Slide 13 - Tekstslide
In de Romeinse keizertijd werden heel wat kenmerken uit de hellenistische periode voortgezet.
Soms grepen kunstenaars ook wel eens terug naar kenmerken van eerdere periodes, bv. door bewust te kiezen voor archaïsche kenmerken.
Zowel marmer als brons bleven populair.
Net zoals in de hellenistische periode gaven beeldhouwers en schilders in de Romeinse keizertijd emoties weer en kozen ze voor een realistische weergave.
Maar bij bepaalde beelden (van goden, helden en keizers) verkozen ze toch een geïdealiseerde weergave zonder emoties.
De detailfoto laat zien hoe in het oog verschillende lagen licht- en donkerbruine verf over elkaar gebruikt werden om een diepbruine iris te creëren. Ook in het haar en in de wenkbrauwen zijn de kleurschakeringen duidelijk zichtbaar. Dankzij de donkere verf lijkt het alsof de golven in het blonde haar een schaduw werpen. De zwarte lijn onder het bovenste ooglid zorgt er dan weer voor dat het lijkt alsof het ooglid een schaduw werpt op de oogbol.
Slide 14 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 15 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Welk kenmerk hoort niet bij een archaïsch beeld?
A
gemaakt uit één blok marmer
B
emotie
C
egale kleurvlakken
D
vlechten die in drie partijen vallen
Slide 16 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
ARCHAÏSCH
KLASSIEK
HELLENISTISCH
ROMEINSE KEIZERTIJD
Sleep het beeld naar de juiste periode.
Slide 17 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Kan je enkele eigenschappen opsommen van beelden uit de klassieke periode
(ca. 480 v. Chr. - ca. 330 v. Chr.)?
(ca. 480 v. Chr. - ca. 330 v. Chr.)?
Slide 18 - Woordweb
Deze slide heeft geen instructies
ARCHAÏSCH
KLASSIEK
HELLENISTISCH
Sleep het beeld naar de juiste periode.
Slide 19 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Sleep de eigenschappen naar de juiste periode.
ARCHAÏSCHE PERIODE
(ca. 700 - ca. 480 v. Chr.)
ROMEINSE KEIZERTIJD
(ca. 30 v. Chr. - 284 n. Chr.)
Zowel marmeren als bronzen beelden
Beelden gemaakt uit één blok marmer
Stijf en statisch
Geen emotie, wel een mysterieuze glimlach
Verschillende kleurlagen over elkaar met kleurovergangen
Complexe kledij
Slide 20 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies