lesplan
Histoclips: Nederlands-Indië
Een lesplan van Geschiedenisleraar.nl
Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.
Een lesplan van ntr:schooltv
Het Cultuurstelsel
Aan het eind van de achttiende eeuw ziet het er voor de Republiek niet goed uit: de Franse bezetting en het verliezen van de koppositie op zee, in combinatie met het failliet van de VOC, brengen Nederland op een achterstand.
Het einde van de VOC komt voor veel leerlingen misschien verrassend: “Hoe kan een dergelijk wereldbedrijf failliet gaan?”. Wellicht een leuke vraag om in een woordweb te gebruiken. Maar ook gewoon een erg goede vraag. In principe kan alles kapot, ook een bedrijf als Facebook of Apple. Laat leerlingen eens nadenken over mogelijke oorzaken van faillissement.
Overigens zijn de oorzaken van de ondergang van de VOC vrij duidelijk: mismanagement, verkeerde investeringen en verminderde vraag naar producten zoals specerijen.
Na de Franse bezetting moest het cultuurstelsel weer nieuwe winsten genereren. En dat deed het. Het vijfde deel dat de inheemse bevolking moest verbouwen, leverde de Nederlandse schatkist zoveel geld op dat de plannen van koning-koopman Willem I om van Nederland een modern land te maken, konden worden gefinancierd.
Het ‘slimme’ van het cultuurstelsel zit hem natuurlijk voor in de wijze waarop de Nederlanders het bestuur neerzetten: naast en boven het bestaande bestuur. Gewoon de verhoudingen voor de inheemse in stand houden, daarbij de Indische sultans en prinsen vorstelijk belonen. Met name dit zorgde voor de misstanden zoals ze zijn beschreven in Multatuli’s Max Havelaar.
Onderwerpen:
- van verlies naar winst: het cultuurstelsel
- de werking van het cultuurstelsel
- Max Havelaar: kritiek op het cultuurstelsel
Personen:
- Johannes van den Bosch
- Eduard Douwes Dekker (Multatuli)
Modern-Imperialisme
Deze les kent iets tegenstrijdigs. Aan de ene kant wordt het cultuurstelsel met de politieke komst van de Liberalen in 1848 steeds verder uitgehold, aan de andere kant neemt de macht en invloed van Nederland (geheel tegen de vrijheidsidealen van het Liberalisme in) enorm toe. Verplichte levering van producten door inheemse bevolking wordt, met de komst van Nederlandse ondernemers, ingeruild voor dwangarbeid door Chinese koelies.
De expansie van de Nederlandse economische activiteiten loopt parallel met de uitbreiding van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). De Nederlandse ondernemers in de Buitengewesten moesten immers worden beschermd.
Het Nederlands imperialisme, de poldervariant van het Europese modern imperialisme, kende vele gezichten: sommige economisch en geopolitiek van aard, andere weer van een religieus fanatisme. De nieuwe inwoners van het koninkrijk moesten immers goede christenen worden. Honderden missionarissen (rooms-katholiek) en zendelingen (protestants) vertrokken naar Indonesië om het woord van God te verkondigen.
Onderwerpen:
- van cultuurstelsel naar particuliere ondernemers
- werken en leven op de plantages
- het Nederlands imperialisme en de Atjeh-oorlogen
- de Ethische politiek
Personen:
- Johannes van Heutsz
Video
Volledige aflevering van Histoclips: Nederlands-Indië