Het Interbellum

De opkomst van Hitler blijft leerlingen fascineren. Al blijft er een aantal mythes over deze man bij de leerlingen rondhangen: nee, hij zelf niet Joods. En nee, hij kwam niet gelijk na de Eerste Wereldoorlog aan de macht. En nee, hij was ook niet gelijk een antisemiet. En, hoewel hij de werkloosheid in Duitsland in 1939 grotendeels had opgelost, ging het economisch weinig florissant met Duitsland met Hitler aan het roer. Een groot aantal van deze mythes worden overigens ontkracht in het leuke boek De Hitler mythes van Sjoerd de Boer. 

Wat fascinerend aan de opkomst van Hitler is, is dat een schijnbare talentloze soldaat en schilder zich kan opwerken tot demagoog, die op handen wordt gedragen door een groot deel van de bevolking. Dit is verreweg de belangrijkste vraag die leerlingen moeten kunnen beantwoorden: “Hoe is het mogelijk dat er in het Duitsland tijdens het interbellum ruimte is voor een persoon als Hitler om de macht te kunnen grijpen?”

In deze les wordt daarom ook ingegaan op Duitsland in de periode dat Hitler, na zijn volstrekt mislukte Bierkellerputsch, in de gevangenis zit: het voorzichtige herstel, dankzij het Dawesplan, en de overmoedige, en door sommigen afgewezen, Weimar Decadentie.

De wereldcrisis van de jaren 30 wordt in deze les weliswaar genoemd, maar gaat niet uitgebreid in op alle oorzaken en gevolgen in de wereld. In de les over Nederland tijdens het interbellum zal overigens uitgebreid in worden gegaan op de crisisjaren in ons land.

Deze les bevat veel informatie die geen verplichte leerstof is voor het eindexamen. Maar juist door deze achtergrondinformatie te bieden ontstaat er bij de leerlingen een veel genuanceerder beeld. 

Onderwerpen:

Personen:

Voor leerlingen is het goed om te zien op welke manier een (fascistische) politicus als Hitler doet om het bestuur van het land volledig in zijn macht te krijgen. Hitler had een gruwelijke hekel aan overleggen. Maar hij moest wel: zijn NSDAP had bij de laatste verkiezingen geen absolute meerderheid. De eerste stap was dus het monddood maken van andere partijen. Of de Rijksdagbrand nu wel of niet door de Nazi’s zelf was veroorzaakt, is van ondergeschikt belang: het Duitse parlementsgebouw brandde wél af, en dat kwam de Nazi’s goed uit. Door het volk (en de politiek) onder dwang te laten geloven dat het een communistische poging was om een staatsgreep te plegen, was de weg voor Hitler vrij om zijn machtigingswet er doorheen te drukken. De wijze waarop de leden van de Rijksdag tot deze beslissing kwamen is dubieus en weinig democratisch te noemen: het was één grote nazishow, waarbij tegenstemmen en gevaarlijke optie was.

In de hoofden van veel leerlingen is het: Hitler komt aan de macht en joden worden vermoord. Deze onjuiste voorstelling moet écht de wereld worden uitgeholpen: behalve dat Hitler in eerste instantie wel andere zaken aan zijn hoofd had, waren joden in het begin van Hitlers kanselierschap nog een (economische) macht met invloed. De Duitse bevolking zou, op dit moment, nooit zijn meegegaan in Hitler’s antisemitische en moorddadige ideeën. Hierover meer in de les over de vervolging van de joden, dat te vinden is in het volgende lesplan.

De eerste slachtoffers van Hitler waren, naast communisten en andersdenkenden, leden van zijn eigen nazipartij. Tijdens de Nacht van de Lange Messen vielen met name hier de meeste slachtoffers.

Tussen 1936 en 1938 was er sprake van een aantal goede Hitlerjaren. Hoewel dergelijke bewoordingen natuurlijk riskant zijn, waren dit voor Duitsers het teken dat het goed was dat Hitler aan de macht was gekomen. Uiteraard moest je wel bij de juiste Duiters horen... . Het is hier ook belangrijk om aan te geven dat voor veel, niet politiek geëngageerde, Duitsers een nieuwe oorlog totaal geen optie was. In tegendeel: op het moment dat hier sprake van is, daalt Hitler juist in populariteit. 

Onderwerpen:

Personen: